ترجمه ی آیات روزه به نظم (اشعار امید مجد)
معنا مفهوم روزه رمضان. فلسفه و آثار . خطبه شعبانیه و علی ع
روزه‌داری در شرایط توان فرسا، رمضان کارگاه مدیریت نفس. فیض سحر
حضرت زهرا(س)حقیقت شب قدر . پنهان بودن. لیله القبر
وداع با شهر ضیافت. عید فطر؛ روز پاداش و باز گشت به فطرت خویش. فلسفه اعیاد
چهل حدیث از ائمه معصومین علیهم السلام درباره روزه رمضان
☫ ﷽ ☫
روزه، پذیرش توبه
وَ مَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن یَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَ مَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِیَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن یَصَّدَّقُواْ فَإِن کَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّکُمْ وَ هُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَ إِن کَانَ مِن قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِّیثَاقٌ فَدِیَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَ کَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا نساء92
نباشد روا مؤمنى بى گناه کشد مؤمن دیگرى را تباه
مگر آنکه بى قصد یا از خطا کشد مؤمنى را به دار الفنا
به کفارۀ این خطا و گناه چنین است دستور یکتا اله
که آزاد سازد یکى بنده را به وارث بپردازد او خونبها
مگر آنکه صاحب دم نیک خو ببخشد همه خونبها را بر او
اگر آنکه کشته شده مؤمن است و لیکن ز قومیست کاو دشمن است
در این حال قاتل بر اصحاب دم نباید دهد خونبها، گرچه کم
ولى لازم آمد به حکم خدا کند بندۀ مؤمنى را رها
اگر هست مقتول از آن تبار که خود با شمایند همراه و یار
بباید به وارث دهد خونبها کند بندۀ مؤمنى را رها
اگر نیست بنده، به امر اله به دنبال هم روزه گیرد دو ماه
چنین توبه و بازگشت از خطا پذیرفته گردد ز یکتا خدا
بر اعمال خلق است ایزد علیم بر احوال دنیاست یزدان حکیم
نکته ها مسلمانى به نام «عیّاش‌بن ابى ربیعه» که سالها در مکّه به دست «حارث» شکنجه شده بود، روزى پس از هجرت مسلمانان به مدینه، حارث را در مدینه دید و بى‌خبر از مسلمان شدنش، او را به عنوان کافر شکنجه‌گر کشت. خبر به پیامبر دادند، و این آیه نازل شد.
پرداخت دیه آثارى دارد:
الف: مرهمى براى بازماندگان مقتول است.
ب: جلوگیرى از بى مبالاتى مردم است، تا نگویند قتل خطایى، بها ندارد.
ج: احترام به جان افراد و امنیّت اجتماعى است.
د: جبران خلأ اقتصادى است که در اثر قتل پیدا مى‌شود.
در جایى که بستگان مقتول از دشمنان مسلمانان باشند، خونبها به آنان داده نمى‌شود، تا بنیه‌ى مالى دشمنان اسلام تقویت نشود. به علاوه اسلام، ارتباط مقتول مؤمن با خانواده کافرش را بریده است، پس جایى براى جبران نیست. آزاد کردن برده، پرداخت حقّ خدا و دیه دادن پرداخت حقّ اولیاى مقتول است ) امام صادق علیه السلام (
یک دیه و خونبهاى کامل، به اندازه‌ى متوسط درآمد یک فرد عادّى است. هزار مثقال طلا یا صد شتر و یا دویست گاو . در آیه مقدار دیه بیان نشده، تا نیاز به مفسران واقعى قرآن و سنّت پیامبر و اهل‌بیت بیشتر احساس شود. دیه‌ى پرداختى به خانواده مقتول مسلمان، ابتدا آزادى برده مطرح شده، سپس خونبها، «فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیَةٌ» ولى در بستگان کافر، ابتدا سخن از خونبهاست، سپس آزادى برده. فَدِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ ... وَ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ شاید چون خویشانِ غیر مسلمان، توجّهشان بیشتر به مادّیات است و یا آنکه پرداخت دیه، در حفظ و بقاى پیمان مؤثّرتر است.
.1قتل بى‌گناه، در اسلام حرام است. وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ
.2قتل، با ایمان ناسازگار است. وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ
.3 مؤمن، جایزالخطاست، باید مواظب باشد. وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً
.4احترام جان مسلمان تا حدّى است که از قتل خطایى هم نمى‌توان به آسانى گذشت. وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ
.5 خطا، یکى از ملاک‌هاى رفع تکلیف یا تخفیف در کیفر است. فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ
.6 جبران فقدان
مؤمن، با آزاد کردن انسان با ایمان است. تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ
.7 آزادى، نوعى حیات است. وقتى حیات یک نفر گرفته مى‌شود، به جبرانش باید یک نفر را آزاد کرد. تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ
.8 آزادى بردگان، در لابلاى برنامه‌هاى اسلام گنجانده شده است. فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ .9 سلیم دیه، مشروط به درخواست خانواده مقتول نیست، بلکه وظیفه‌ى قاتل پرداخت آن است. مُسَلَّمَةٌ إِلى أَهْلِهِ
.10 به هرکس نباید دیه داد، باید به خانواده مقتول داد تا حقّ به حق‌دار برسد.
.11 خانواده‌ى مقتول، مالک خونبها مى‌شود. مُسَلَّمَةٌ إِلى أَهْلِهِ
.12تعیین دیه‌ى خطاکار، رمز وجود جریمه در نظام اسلامى است. دِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ
.13در حالات هیجانى هم، عواطف و رحم نباید فراموش شود و عفو از خطاکار، یک صدقه‌ى پسندیده است. إِلَّا أَنْ یَصَّدَّقُوا .14ارزش پیمان تا آنجاست که گاهى کافر را در ردیف مؤمن قرار مى‌دهد. خونبها را به کافرى که هم پیمان است باید داد. فَدِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ ... وَ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ
.15 نوع جریمه‌ها باید از یک سو به نفع افراد مؤمن باشد، «فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ» و از سوى دیگر سبب تقویت جامعه‌ى کفّار نگردد. لذا پرداخت دیه و خونبها به دشمن حربى، ممنوع است. فَإِنْ کانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَکُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ
.16شرط ایمان براى آزاد کردن برده، تشویقى است براى بردگان که به سراغ پذیرش اسلام بروند. رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ
.17در اسلام و قوانینش، بن‌بست نیست. احکام اسلامى تعطیل نمى‌شود، ولى تخفیف دارد. «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ
.18در اسلام، جریمه به مقدار توان جسمى و مالى افراد است. فَمَنْ لَمْ یَجِدْ ...
.19روزه‌هاى پیاپى، وسیله‌اى براى پاکسازى روح است. «فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ
.20اسلام، به بعد ایمانى افراد تکیه دارد. آزاد کردن برده و پرداخت دیه، دیدنى است، ولى روزه گرفتن، دیدنى نیست و به این وسیله، انسان وجدان دینى و اخلاقى خود را جریمه مى‌کند. «فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ
.21جان مؤمن بسیار مهم ، و کفّارات، نوعى تخفیف و ارفاق الهى است. تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ
.22قتل غیر عمدى نیز انسان را از لطف خدا دور مى‌کند و پرداخت دیه و آزاد کردن برده راهى است براى برگرداندن لطف الهى به قاتل. تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ
23- قوانین الهى، بر اساس علم و حکمت و با ملاحظه‌ى همه‌ى جوانب مسأله است. کانَ اللَّهُ عَلِیماً حَکِیماً
روزه ی نذر، خاموشی زبان
فَکُلِی وَ اشْرَبِی وَ قَرِّی عَیْنًا فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنسِیًّا مریم آیه 26
ز خرما بخور، آب را هم بنوش فرامین ما را به جان مى نیوش
کنون چشم خود، دار روشن به من مبادا که با کس بگویى سخن
کسى را چو دیدى ز جنس بشر اشارت بدو کن به ابرو و سر
که بهر خدا نذر کردم سکوت نخواهم شکستن من این دم سکوت
نکته ها روزه‌ى سکوت حضرت مریم در برابر مردم، یا براى این بود که آنان ظرفیّت جواب را نداشتند، یا گفتگوى با آنان، تأثیر منفى به دنبال داشت و یا در ادامه‌ى پاسخ و سخن گفتن، سؤالات و بهانه‌هاى دیگرى را مطرح مى‌کردند. برای تبرئه ی خود از تهمت ناپاکی، جواب مردم را طبق دستور خدا واگذار نمود به فرزندش عیسی که در گهواره بود که به سخن آمد که (إِنِّی عَبدُاللَّهِ آتَانِیَ الکِتَابَ و جَعَلَنی مُبارَکاً أَینَ ماکنت...)
گاهی در جواب مردم جاهل نیاز است که انسان سکوت کرده و جواب ابلهان را با خاموشی زبان بدهد. امام صادق علیه السلام فرمودند: روزه تنها به امساک از خوردن و آشامیدن نیست و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند. ممکن است این آیه، ادامه‌ى سخن حضرت عیسى با مادرش در آیه قبل باشد.
.1 فرزند، عامل نور چشم و امیدوارى انسان به الطاف است. قَرِّی عَیْناً
.2بهترین غذا آن است که با نوعى آرامش و شادى همراه باشد. فَکُلِی وَ اشْرَبِی وَ ....
3. نذر، سابقه‌اى بس طولانى دارد و مى‌توان براى خارج شدن از برخى بن‌بست‌ها
به نذر متوسّل شد. فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ
4. در نذر قصد قربت لازم است و باید نام خدا برده شود. نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ
5. قصد قربت با قصد رهایى از ناملایمات، منافاتى ندارد. نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ (تا مردم
درباره نوزاد مرا زیر سؤال نبرند)
6. وفاى به نذر واجب است. نَذَرْتُ ... فَلَنْ أُکَلِّمَ
7. گاهى باید در برابر حرف مردم سکوت کرد. فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا
روزه داری، صفت مجاهدان
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ توبه آیه 112
کسانى که برگشته اند از گناه پرستش نمایان یکتا اله
کسانى که حق را بدارند پاس بگویند حق را ثنا و سپاس
همان روزه داران و هم خاشعان که اندر نمازند از خاضعان
همان آمران به معروف و خوب هم آنها که سازند منع از عیوب
همان حافظان حدود خدا که آرند احکام دین را به جا
همه مؤمنانند و تو، اى رسول بر آنها بشارت بده بر قبول
(بده مژده بر اینکه روز حساب فراوان بیابند اجر و ثواب)
نکته ها در این آیه، نُه صفت براى مؤمنانِ مجاهد بیان شده است: از گناهان توبه کرده، در مدار عبادت قرار مى‌گیرند.
با زبان، حمد و با پا حرکت و با بدن رکوع و سجود دارند، پس از خودسازى، با امر به معروف به اصلاح جامعه مى‌پردازند و از مرز قوانین الهى خارج نمى‌شوند.
توبه از گناه، راه عبادت را باز مى‌کند، زبانِ ستایشگر همراه با پویایى و تحرّک، آمادگى براى رکوع و سجود در پیشگاه خدا مى‌آورد، و امر به معروف و نهى از منکر، حافظِ حدود الهى در جامعه است.
کلمه‌ى التَّائِبُونَ، نشانه‌ى آن است که مؤمنانى که جان و مال خود را به خدا مى‌فروشند، مى‌توانند با یک انقلاب و بازسازى درونى و اعراض از کردارهاى نارواى گذشته، وارد این میدان معامله با خدا شوند.
عُبّاد بصرى در راه مکّه امام سجاد علیه السلام را دید، به حضرت گفت: ترکتَ الجهادَ و صعوبَته واقبلتَ الى‌الحجِّ و لِینَه؟ جهاد و سختى آن را رها کرده‌اى، به حج و آسانى آن روى آورده‌اى؟ آنگاه آیه‌ى إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى ... را خواند!
حضرت فرمودند: ادامه‌ى آن را هم بخوان! عبّاد آیه‌ى التَّائِبُونَ ... را خواند. حضرت فرمود: اگر یاران ما این صفات و کمالات را دارا مى‌بودند، بر ما واجب بود، قیام کنیم و در آن صورت، جهاد از حجّ برتر بود.
در روایتى آمده است که مراد از السَّائِحُونَ روزه‌داران مى‌باشد.
1. شرط وفادارى خداوند به پیمان خود، پایدارى مؤمنان بر حفظ حدود الهى است. وَ
مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ ... التَّائِبُونَ ...
2. جهاد اکبر و خود سازى، لازمه‌ى جهاد اصغر در جبهه‌هاست. یُقاتِلُونَ ... التَّائِبُونَ ...
3.اسلام دینى جامع است، اشک را در کنار شمشیر و عبادت را در کنارِ سیاحت قرار
داده است. یُقاتِلُونَ ... التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ ... السَّائِحُونَ
4. آنچه مطلوب است، ملکه شدن کمالات در انسان است. التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ ...
5. تقویت روحیه‌ى رزمندگان اسلام، با ذکر و یاد خدا و عبادت است، نه شراب و موسیقى و ... که در جبهه‌ى دشمن است. یُقاتِلُونَ، التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ، ...
6. تحرّک، تلاش، سیاحت، هجرت و خودسازى، در راه کسب کمال و قرب‌الهى ارزش است. «السَّائِحُونَ» (مردان خدا، راکد و زمین‌گیر نیستند)
7. سرباز ورزمنده‌ى اسلام باید اهل نماز و عبادت باشد. یُقاتِلُونَ، الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ
8. در مسیر کمال، اوّل خودسازى است، بعد جامعه‌سازى. التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ ... الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ ...
9. درگیرى با دشمن در مرزها، ما را از مفاسد و منکرات داخلى غافل نسازد. یُقاتِلُونَ، الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ ...
10. براى حفظ حدود الهى، باید هم با دشمن خارجى جنگید، هم با مفاسد داخلى مبارزه کرد. یُقاتِلُونَ، النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ، الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ
جمع ایمان، تواضع، توبه، عبادت و روزه
عَسَى رَبُّهُ إِن طَلَّقَکُنَّ أَن یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِّنکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَ أَبْکَارًا تحریم آیه 5
امیدست هرگه رسول خدا دهد مهرتان و بگردد جدا
خداوند زنهاى شایسته تر در آرد به عقد محمد دگر
که باشند تسلیم بر کردگار همه مؤمنان به پروردگار
همه پاکدل قلبها پُرخضوع اطاعت کنندش ز روى خشوع
همه عابدان به درگاه رب به توبه نمایند رحمت طلب
همه رهسپارند بر راه ذکر چه باشند بکر و چه نبوند بکر
نکته ها قنوت، اطاعت همراه با خضوع است. «سائِحاتٍ» از سیاحت به معناى اهل هجرت و روزه است. با آنکه پیامبر همسران متعدّدى داشت و برخى از آنان نیز اسباب آزار پیامبر را فراهم مى‌آوردند، امّا پیامبر هیچ کدام را طلاق نداده است.
لذا طرح موضوع طلاق در این آیه، به معناى عدم وابستگى پیامبر به هیچ‌کس و هیچ چیز است تا نزدیکان پیامبر گمان نکنند حضرت به آنان نیاز دارد و یا آنان افراد مهمى هستند، بلکه چه بسا افرادى بهتر و لایق‌تر از آنان وجود دارد که آرزوى همسرى پیامبر را در سردارند.
این آیه نیز به گونه‌اى فصاحت و بلاغت و اعجاز قرآن را بیان مى‌دارد، زیرا ایمان، تواضع، توبه، عبادت و روزه در یک نفر جمع مى‌شود، لذا آنها را بدون حرف واو آورد، ولى باکره و بیوه بودن در یک نفر جمع نمى‌شود، لذا میان این دو صفت، حرف واو آمده است.
همسر پیامبر باید با پیامبر سنخیّت داشته باشد.
در بیان ویژگى‌ها، سخنى از شکل، قبیله، سرمایه و شهرت نیامده، ولى ایمان و عبادت مطرح شده است، زیرا متناسب با رهبرى الهى، کمالات معنوى است.
ازدواج با بیوه در کنار باکره آمده است تا به پیامبر صلى الله علیه و آله نسبت کامیابى جنسى داده نشود.
1. انسان نیاز به همسر دارد و در صورت طلاق، مى‌تواند جایگزین کند. طَلَّقَکُنَ ... یُبْدِلَهُ
2. مقابله با همسر و عذرخواهى نکردن و پشیمان نشدن، ممکن است زن را تا مرز
طلاق و جدایى پیش ببرد. تَظاهَرا ... طَلَّقَکُنَ
3. یکى از قوى‌ترین اهرم‌ها در برابر توطئه زنان، تهدید به طلاق ست. تَظاهَرا... طَلَّقَکُنَ
4. تمام زنان پیامبر، بهترین زنان عصر خود نبودند. «خَیْراً مِنْکُنَّ»
5. غرور کاذب افراد را بشکنید و در برابر پندارهاى باطل بایستید. «خَیْراً مِنْکُنَّ»
6. ارزش واقعى زن، به کمالات اوست. خَیْراً مِنْکُنَّ مُسْلِماتٍ، مُؤْمِناتٍ ...
7. عقیده بر عمل مقدم است. اول اسلام و ایمان، سپس عبادت و روزه. مُسْلِماتٍ
مُؤْمِناتٍ ... عابِداتٍ سائِحاتٍ
8. ایمان و عبادت زن، مهم‌تر از باکره یا بیوه بودن اوست. مُؤْمِناتٍ ... ثَیِّباتٍ وَ أَبْکاراً
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم
حم ~﴿١﴾ وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ ﴿٢﴾ إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنّا کُنّا مُنْذِرِینَ ﴿٣﴾ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ ﴿٤﴾ أَمْرًا مِنْ عِنْدِنا إِنّا کُنّا مُرْسِلِینَ ﴿٥﴾ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ ﴿٦﴾
چو «حا میم» آغاز این دفترست قسم بر کتابى که روشنگرست
که آن را مبارک شبى کردگار فرستاد تا ره کند آشکار
که از روز محشر وز آن ترس و بیم همه خلق را در هراس افکنیم
که هر امر محکم در آن نیک شب مشخص شود فاش از سوى رب
که تعیین آن امر از سوى ماست فرستنده مرسلین کبریاست
بود این از الطاف پروردگار سمیع و علیم است چون کردگار
نزول همه کتابهاى آسمانى در ماه رمضان
قرآن ، سرچشمه هدایت بشر از گمراهى و ضلالت است و آیات روشن آن باعث سعادت بشر و جداکننده حق و باطل است، در این ماه نازل شده است. در روایت اسلامى نقل شده که همه کتابهاى آسمانى در ماه رمضان آمده. قرآن به شکلی دفعی و یکجا در ماه رمضان بر قلب پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده که همان شب قدر است إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ 3دخان و سپس در طول 23 سال به شکل تدریجی با توجه به مناسبت ها دوباره فرود آمده است .
امام صادق علیه السلام: قال نزلت التوراة ...نزل الفرقان فى لیلة القدر. تورات در 6 ماه رمضان و انجیل در 12 و زبور در 18 و قرآن در شب قدر نازل شده صاحب ابراهیم در شب اول ماه و قرآن در 24 ماه نازل شده است.
امام باقر (علیه السلام) معنای آیه انا انزلناه فی لیله مبارکه : شب قدر که همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش، تجدید می شود، شبی است که قرآن، جز در آن شب، نازل نشده، و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده: فیها یفرق کل امر حکیم در آن شب، هر حادثه ای که باید در طول آن سال، واقع گردد، تقدیر می شود، چه خیر و چه شر، چه طاعت و چه معصیت، و چه فرزندی که قرار است متولد شود، و یا اجلی که بناست فرا رسد، و یا رزقی که قرار است (تنگ و یا وسیع) برسد، پس آنچه در این شب، مقدر شود، و قضایش رانده شود، قضایی حتمی است. ولی در عین حال، مشیت خدای تعالی در آنها محفوظ است
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
إِنّا~اَنزَلناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ﴿١﴾ وَ ما~أَدْراکَ مالَیْلَةُ الْقَدْرِ ﴿٢﴾ لَیْلَةُ الْقَدْرِخَیْرٌمِنْ اَلفِ شَهْرٍ ﴿٣﴾ تَنَزَّلُ الْمَلا~ئِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سَلامٌ هِیَ حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿٥﴾
همانا که نازل نمودیم ما کتابى شب قدر بر مصطفى
چه آگاه سازد تو را ز آن مقام که اندر شب قدر باشد تمام
شب قدر در پیش پروردگار مقامش فراتر ز ماهى هزار
ملائک و جبریل بر امر رب به پیغمبر و بر امامان به شب
نمایند از هر امورى بیان که تقدیر خلق است در آن نهان
بود تا سحر ذکر حق و سجود که این شب، شب رحمت است و درود
1) ماه نزول قرآن اولین ویژگی و امتیاز ماه مبارک رمضان، نزول قرآن کریم بر قلب نازنین پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) برای نجات و هدایت انسان ها است : «ماه رمضان، ماهی است که قرآن به عنوان راهنمایی مردم و نشانه های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن، نازل شده است. «ما قرآن را در شب مبارک فرو فرستادیم.»
2) شب قدر و تعیین سرنوشت دومین ویژگی که باعث فضیلت ماه مبارک رمضان شده قرارگرفتن شب قدر و تعیین سرنوشت، است. ما آن ]قرآن[ را، در شب قدر، نازل کردیم. و تو، چه می دانی شب قدر چیست؟ شب قدر ]در مقام و مرتبه[ از هزار ماه، بهتر و بالاتر است . ظاهراً مراد از قدر، تقدیر و تعیین و اندازه گیری است، خدای تعالی در آن شب، حوادث یکسال ]از آن شب تا شب قدر سال آینده[ را تقدیر می نماید، زندگی و مرگ، رزق ، سعادت و شقاوت و چیزهایی از این قبیل را مقدر می سازد .
حضرت موسی (علیه السلام) در مناجات با خدای سبحان، می فرماید: خداوندا! می خواهم به تو نزدیک شوم، فرمود: قرب من، برای کسی است که شب قدر، بیدار شود.گفت: خداوندا! رحمتت را می خواهم، فرمود: رحمتم برای کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند. گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تومی خواهم، فرمود: جواز صراط برای کسی است که در شب قدر، صدقه ای بدهد
گفت: خداوندا! از درختان بهشت و از میوه هایش می خواهم، فرمود: آن ها برای کسی است که در شب قدر، تسبیح کند.گفت: خداوندا! رهایی از جهنم را می خواهم، فرمود: رهایی از جهنم برای کسی است که در شب قدر، استغفار کند. گفت: خداوندا! خشنودی تو را می خواهم، فرمود: خشنودی من برای کسی است که درشب قدر، دو رکعت نماز بگذارد.
3) نزول ملائکه و روح سومین ویژگی ماه مبارک رمضان، نزول ملائکه و روح درشب قدر است. فرشتگان و روح درآن شب به اذن پروردگارشان برای]تقدیر[ هرکاری نازل می شوند، شبی است پر از سلامت ] و برکت ورحمت[ تا طلوع صبح (قدر 4و5)
ابن عباس از رسول خدا (علیه السلام) : وقتی شب قدر می شود، ملائکه ای که ساکن در سدره المنتهی هستند و جبرئیل، یکی از ایشان است، نازل می شوند، درحالی که جبرئیل به اتفاق سایر سکان نامبرده، پرچم هایی را، به همراه دارند،
یک پرچم، بالای قبر من، و یکی بربالای بیت المقدس، و پرچمی درمسجد الحرام و پرچمی بر طور سینا، نصب می کنند، و هیچ مؤمن و مؤمنه ای در این نقاط نمی ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می کند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد.
4-میهمانی و ضیافت الهی امام صادق (علیه السلام) نیز به فرزندانش: جان های خود را به تلاش و کوشش وادارید؛ زیرا در این ماه، روزی ها قسمت و اجل ها نوشته می شود و در آن، نام میهمانان خدا که بر او، وارد می شوند، نوشته می گردد و درآن، شبی است که عبادت در آن، از عبادت هزار ماه بهتر است. با توجه به بیانات پیامبر (علیه السلام) ، ماه مبارک رمضان ماه ضیافت و میهمانی است
در این ضیافت پرشکوه و بی نظیر، صاحب خانه و میزبان، پروردگار جهان و میهمانان، بندگان فقیر و محتاج خدای سبحان، هستند و غذاهای لذت بخش این سفره رنگین و منحصر به فرد مائده های آسمانی.
روزه داری و چشم پوشی از لذائذ دنیوی، تلاوت قرآن، احیاء و شب زنده داری، دعا و نیایش، طلب غفران و رحمت الهی و... است و ثمره ای که انتظار می رود از این میهمانی پرشکوه و بی سابقه، عاید حال میهمانان شود، تقوای الهی است چنانکه خدا سبحان می فرماید: «ای افرادی که ایمان آورده اید، روزه بر شما نوشته شد، آن چنان که بر کسانی که قبل از شما بود، نوشته شده بود، باشد که پرهیزگار شوید.
☫ ﷽ ☫
خطبه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در پایان ماه شعبان
عَن رَسولِ الله (صلی الله علیه و آله) أنَّهُ خَطَبَ النّاسَ آخِرَ یَومٍ مِن شَعبانَ، فَقالَ: «أیُّهَا النّاسُ، إنَّهُ قَد أظَلَّکُم شَهرٌ عَظیمٌ، شَهرٌ مُبارَکٌ، شَهرٌ فیهِ لَیلَةٌ العَمَلُ فیها خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فی ألفِ شَهرٍ .مَن تَقَرَّبَ فیهِ بِخَصلَةٍ مِن خِصالِ الخَیرِ کانَ کَمَن أدّى فَریضَةً فیما سِواهُ، و مَن أدّى فیهِ فَریضَةً کانَ کَمَن أدّى سَبعینَ فَریضَةً فیما سِواهُ.و هُوَ شَهرُ الصَّبرِ؛ وَالصَّبرُ ثَوابُهُ الجَنَّةُ، و شَهرُ المُواساةِ، شَهرٌ یُزادُ فیهِ فی رِزقِ المُؤمِنِ؛ مَن فَطَّرَ فیهِ صائِما کانَ لَهُ مَغفِرَةٌ لِذُنوبِهِ و عِتقُ رَقَبَتِهِ مِنَ النّارِ، و کانَ لَهُ مِثلُ أجرِهِ مِن غَیرِ أن یَنقُصَ مِن أجرِهِ شَیءٌ
در آخرین روز شعبان، پیامبر خدا براى مردم خطبه خواند و فرمود:
اى مردم! ماهى بزرگ بر شما سایه افکنده است
ماهى مبارک، ماهى که در آن شبى است که عمل در آن، بهتر از عمل در هزار ماه است
هر کس با کار نیکى از نیکىها در آن به خداوند تقرب جوید، گویا واجبى را در ماههاى دیگر ادا کرده است و هر کس واجبى را در آن انجام دهد، همچون کسى است که هفتاد واجب را در ماههاى دیگر انجام داده است
و آن، ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است
ماه مواسات(همدردى) است و ماهى است که روزىِ مؤمن در آن افزوده مى‌شود
هر کس روزهدارى را در آن افطار دهد، پاداشش آمرزش گناهانش و آزادى اش از آتش است و براى او به اندازه آن [روزه‌دار]، پاداش است، بى آن که از اجر او چیزى کاسته شود
دعائم الاسلام: 1/268 ؛ کتاب ماه خدا، ج1
ای مردم!
ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده اید
نفسهای شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت
اعمال شما در آن پذیرفته و دعاهای شما مستجاب، پس، از پروردگار خویش با نیت های راستین و دلهای پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید
شقی و بدبخت، آن کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بی بهره شود
در این ماه با گرسنگی و تشنگیتان، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را بیاد آورید
به فقیران و درماندگان کمک و تصدیق کنید.
به پیران و کهنسالان احترام ارج بنهید
به کودکانتان ملاطفت و مهربانی کنید. با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید. زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید
دیدگاه خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش هایتان را از شنیدن آنچه نادرست است، بازدارید
با یتیمان مردم مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند
از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت کنید
در اوقات نماز، دستهای خود را به دعا بردارید، زیرا که وقت نماز، بهترین ساعتهاست و در این اوقات، حق تعالی با رحمت، به بندگانش می نگرد
و اگر با او مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبیکشان گوید و اگر از او بخواهند عطا کند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند
ای مردم!
جانهایتان در گرو اعمال شماست پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج کنید
پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طول دادن سجده ها، آنها را سبک گردانید و بدانید که حق تعالی به عزت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و در روز قیامت آنها را از آتش دوزخ در امان دارد
ای مردم!
هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت
برخی از اصحاب گفتند: یا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نیستیم
حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهیزید، اگر چه به نصف دانه خرما و یا به یک جرعه آب باشد
ای مردم!
جانهایتان در گرو اعمال شماست پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج کنید
پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طول دادن سجده ها، آنها را سبک گردانید و بدانید که حق تعالی به عزت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و در روز قیامت آنها را از آتش دوزخ در امان دارد
ای مردم!
هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت
برخی از اصحاب گفتند: یا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نیستیم
حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهیزید، اگر چه به نصف دانه خرما و یا به یک جرعه آب باشد
ای مردم!
هر که اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز که قدمها، بر آن بلغزد. هر که در این ماه کارهای غلامان و مستخدمان خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان کند. هر که در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند، حق تعالی، روز قیامت، خشم خود را از او باز دارد
هر که در این ماه یتیم بی پدری را گرامی دارد، خدا او را در قیامت عزیز گرداند
هر که در این ماه صله رحم کند و با خویشان بپیوندد، خدا او را در قیامت به رحمت خود واصل گرداند و هر که در این ماه رابطه اش را با خویشان خود قطع کند، خداوند در قیامت رحمت خود را از او دریغ نماید
هر که در این ماه نماز مستحبی بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و کسی که نماز واجبی بجا آورد. خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه های دیگر را به او عطا کند
هر که در این ماه بسیار بر من صلوات فرستد، خداوند کفه سبک اعمال او را سنگین گرداند. هر که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسی که در ماه های دیگر قرآن را ختم کرده باشد
ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آنها را بر روی شما نبندد و درهای جهنم در این ماه بسته از خدا بخواهید که آنها را بر روی شما نگشاید. شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند از خدا بخواهید که آنها را بر شما مسلط نگرداند
علی (علیه السلام) می فرماید: در این حال از جا برخاسته و عرض کردم، ای پیامبر خدا! برترین اعمال در این ماه چیست؟ حضرت فرمود: ای ابالحسن! برترین اعمال در این ماه پرهیز از محرمات است (وسایل الشیعه، کتاب روزه، بحارالانوار، ج96 ص157)
خطبه حضرت علی (علیه السلام) در نخستین روز ماه مبارک رمضان
در مسجد کوفه ضمن ایراد خطبه‌ای زیبا در وصف ماه مبارک رمضان، به پیش‌بینی پیامبر اعظم (علیه السلام) درباره شهادت خویش در این ماه اشاره کرد
ای مردم!
این ماه، ماهی است که خداوند، آن را بر ماههای دیگر برتری داده مانند برتری ما اهل‌بیت بر دیگر مردم. و آن، ماهی است که درهای آسمان و درهای رحمت، در آن گشوده می‌شوند و درهای آتش در آن بسته میگردند
و ماهی است که در آن ندا شنیده میشود و دعا مستجاب می‌گردد و گریه مورد ترحّم قرار می‌گیرد
ماهی است که در آن، شبی وجود دارد که فرشتگان از آسمان فرود آمده، بر مردان و زنان روزه‌دار، به اذن پروردگارشان تا طلوع سپیده سلام می‌دهند و آن شب، «شب قدر» است
دو هزار سال پیش از آن که آدم ع آفریده شود، ولایت من در آن شب، مقدّر شد
روزه گرفتن آن، برتر از روزهد
ای مردم!
خورشید ماه رمضان بر مردان و زنان روزه‌دار، با رحمت میتابد و ماه آن با رحمت بر آنان نورافشانی می کند و هیچ روز و شبی از این ماه نیست، مگر آن که پروردگار متعال، بر سر این امّت، نیکی میافشاند پس هر کس از ریزش نعمت الهی ذرّهای بهره‌مند گردد، در روز دیدارش با خدا، نزد خداوند، گرامی خواهد بود و هیچ بندهای نزد خدا گرامی نگردد، مگر آن که خداوند، بهشت را جایگاه او قرار می‌دهد
بندگان خدا!
این ماه شما، همچون دیگر ماهها نیست روزهایش برترین روزهاست و شبهایش برترین شبها و ساعاتش برترین ساعات است
آن، ماهی است که شیطانها در آن در بند و زندانیاند
ای روزه دار!
اگر از درگاه صاحبت رانده شوی، به کدام درگاه روی خواهی آورد؟
و اگر پروردگارت محروم سازد، کیست که روزیات دهد؟
و اگر تو را خوار شمرد، کیست که اکرامت کند؟
و اگر ذلیلت ساخت، کیست که عزّتت بخشد؟
و اگر تو را واگذاشت، کیست که یاریات کند؟
و اگر تو را در جمع بندگانش نپذیرفت، بندگیات را به آستان چه کس خواهی برد؟
و اگر از خطایت در نگذشت، برای آمرزش گناهانت به که امید خواهی بست؟
و اگر حقّ خویش را از تو طلبید، حجّت تو چه خواهد بود؟
ای روزه‌دار! در شب و روزت با تلاوت کتاب خدا، به او تقرّب بجوی، که همانا کتاب خدا، شفیعی است که روز قیامت، شفاعتش برای قرآنخوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن، از درجههای بهشت بالا می‌روند
ای روزه دار!
در کار خویش نیک بنگر، که در این ماه، میهمان پروردگار خویش هستی
بنگر که در شب و روزت چگونهای و چگونه اعضای خود را از نافرمانی خدا حفظ می‌کنی
بنگر تا مبادا شب در خواب باشی و روز در غفلت؛ پس این ماه بر تو بگذرد و بار گناهت همچنان بر دوشت مانده باشد
پس آنگاه که روزه‌داران پاداشهای خود را میگیرند، تو از زیانکاران باشی و آنگاه که به کرامت فرمانروای خویش نایل می‌شوند، از محرومان گردی و آنگاه که به همسایگی با پروردگارشان سعادتمند می‌شوند، تو از طردشدگان باشی!
ای روزه دار!
اگر از درگاه صاحبت رانده شوی، به کدام درگاه روی خواهی آورد؟
و اگر پروردگارت محروم سازد، کیست که روزیات دهد؟
و اگر تو را خوار شمرد، کیست که اکرامت کند؟
و اگر ذلیلت ساخت، کیست که عزّتت بخشد؟
و اگر تو را واگذاشت، کیست که یاریات کند؟
و اگر تو را در جمع بندگانش نپذیرفت، بندگیات را به آستان چه کس خواهی برد؟
و اگر از خطایت در نگذشت، برای آمرزش گناهانت به که امید خواهی بست؟
و اگر حقّ خویش را از تو طلبید، حجّت تو چه خواهد بود؟
ای روزه دار!
در شب و روزت با تلاوت کتاب خدا، به او تقرّب بجوی، که همانا کتاب خدا، شفیعی است که روز قیامت، شفاعتش برای قرآنخوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن، از درجههای بهشت بالا می‌روند
مژده ای روزه دار!
تو در ماهی هستی که روزهداریت در آن، واجب، نَفَس کشیدنت در آن، تسبیح، خُفتنت در آن، عبادت، طاعتت در آن، پذیرفته، گناهانت در آن، آمرزیده، صداهایت در آن، شنیده شده، و مناجات در آن، مورد ترحّم است
از حبیبم پیامبر خدا شنیدم که میفرمود: خداوند متعال را در هنگام افطار هر شب ماه رمضان، آزادشدگانی از آتش است که شمار آنان را کسی جز خداوند نمیداند شمار آنان، نزد او در علم غیب است
مردی از قبیله هَمْدان برخاست و گفت:
ای امیر مؤمنان! از آنچه حبیب تو درباره ماه رمضان فرمود، بیشتر بگو. فرمود: باشد!
شنیدم که برادر و پسر عمویم، پیامبر خدا، میفرمود:
هر کس ماه رمضان را روزه بدارد و خود را در این ماه از حرامها نگه دارد، وارد بهشت میشود
هر کس از روی ایمان و به خاطر اجر الهی، [ماه] رمضان را روزه بدارد، وارد بهشت میشود
شنیدم که سَرور اوّلین و آخرین، پیامبر خدا میفرمود هر کس[ماه] رمضان را روزه بدارد و در شب‌های آن حرام نخورد، وارد بهشت میشود
شنیدم که برترینِ پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب میفرمود:
همانا سَرور اوصیا، در سَرور ماهها کشته میشود
گفتم: ای پیامبر خدا! سرور ماهها، کدام است و سرور اوصیا کیست؟
فرمود: امّا سرور ماهها، ماه رمضان است و امّا سرور اوصیا، تویی، ای علی!
گفتم: ای پیامیر خدا! آیا چنین خواهد شد؟
فرمود: آری، به پروردگارم سوگند!همانا نگونبختترینِ امّت من، برادرِ پیکننده ناقه ثمود، برمیخیزد و ضربتی بر فرق سرت می‌زند که محاسنت از خون آن، رنگین میشود
پس مردم شروع به شیون کردند
و حضرت علی (علیه السلام) خطبه اش را به پایان برد و فرود آمد
فلسفه روزه، نماز، زکات، عدل در خطبه ی حضرت فاطمه
در خطبه غراء و زیبا ابتدا کلام خود را با حمد و سپاس خدائی که به ستایش و فضل و عزت و رفعت از همه کس سزاوار‌تر است آغاز می‌کنند و در ادامه به مساله بعثت رسول خدا (علیه السلام) پدر بزرگوارشان می‌پردازند. ایشان در بیان حمد و ثنای نعمت‌های الهی می‌فرمایند: "حمد خدای را بر آنچه نعمت بخشیده و شکر او را در آنچه الهام نموده و شکر بر او، بر آنچه پیشاپیش داده. از عموم نعمت‌هائی که خلق فرموده، نعمت‌های فراوانی که به انسان‌ها اعطا فرموده و تمام منت‌ها و نعمت‌هائی که پیاپی فرو فرستاده .
حضرت فاطمه (علیها السلام) در بخشی از خطبه فاطمیه در بیان فلسفه برخی احکام الهی فرمودند:
پس خدا ایمان را برای تطهیر شما از شرک قرار داد. نماز را برای پاک کردن شما از تکبر، زکات را برای پاک کردن جان و روزافزونی رزقتان .
روزه را برای تثبیت اخلاص حج را برای استحکام بخشیدن دین و عدل عمومی را برای تنظیم قلبها و اطاعت ما را برای نظم یافتن ملت .
امامت را برای در امان ماندن از تفرقه و جهاد را برای عزت اسلام و صبر را برای کمک در استحقاق مزد و امر به معروف را برای مصلحت عامه .
نیکی کردن به پدر و مادر را سنگر و سپر حفظ از خشم و صله رحم را وسیله ازدیاد عدد و قصاص را وسیله حفظ خون‌ها و وفای به نذر را برای در معرض مغفرت قرار گرفتن
آداب حضور در ضیافت الهی
در زندگی دنیا اگر روزی، انسان به میهمانی، دعوت شود، دعوت شدگان با توجه به مقام و موقعیت صاحب خانه و میزبان و با درنظر داشتن میهمانان دیگر، خود را برای شرکت در میهمانی، آماده می کنند، اگر صاحب خانه و میزبان، شخصیت معتبر اجتماعی داشته باشد، میهمانان با وقار، هیئت و هیبت خاصی، وارد مجلس شده و در طول جلسه و جریان میهمانی نیز باتوجه به شخصیت میزبان و بزرگان دیگری که در جلسه حضور دارند، در نشست و برخاست، غذا خوردن و صحبت کردن، دقت به خرج می دهند تا با حرکات اضافی، صحبت های بی مورد و... باعث مضحکه دیگران قرار نگیرند
پیامبر(صلی الله علیه و آله): ای جابر! در ماه رمضان، هر کسی، روز آن را روزه بدارد و جزئی از شبش را به عبادت بپردازد، و شکم و شرمگاه خویش را، پاک نگه دارد، و زبانش را حفظ کند، همان طوری که از این ماه، خارج می شود از گناهان خویش خارج می شود. جابر عرض کرد: ای رسول خدا! این حدیث، چه زیباست! فرمود: و رعایت شروط آن، چه سخت است! کافی/4/78
خدای فرماید: کسی که جوارح و اندام خود را از حرام های من، روزه ندارد؛ چه حاجت که به خاطر من از خوردن و آشامیدن خودداری ورزد. حضرت زهرا(سلام الله علیها): اگر روزه دار، زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را، نگه ندارد، روزه به چه کار او می آید. مستدرک الوسائل7/663
از مجموع احادیث و روایات به دست می آید، این است که انسان روزه دار برای بهره مند شدن از غفران و رحمت خداوند و استفاده بهتر از ضیافت الهی، علاوه بر خودداری و امساک از خوردن و آشامیدن و دوری از اموری که روزه را باطل می کند، امور دیگری را نیز باید رعایت نماید، تا بتواند در زمره روزه داران واقعی قرار گیرد؛ چشم، گوش، زبان، دست و پا و سایر اعضای خود را از ارتکاب به گناه حفظ کند و در چارچوب موازین شرعی، از نعمت های بزرگ خدا استفاده کند. امالی طوسی661
حوادث و رویدادهای مهم در ماه مبارک رمضان : وفات حضرت خدیجه(سلام الله علیها) در دهم رمضان سال دهم بعثت ، ولادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) نیمه رمضان سال دوم هجرت ، جنگ بدر در سال دوم هجرت، فتح مکه درسال هشتم هجرت ، مراسم عقد اخوت و پیمان برادری میان مسلمانان و ایجاد اخوت اسلامی بین پیامبر(صلی الله علیه و آله) و حضرت علی (علیه السلام) و بیعت مردم به ولایت عهدی امام رضا(علیه السلام) در سال 201 هجری قمری
آثار و فضایل روزه از نگاه روایات:
1. سلامت جسمانی : قال رسول الله: صوموا تصحّوا [بحار الانوارج 96، ص 255، 3] : روزه بگیرید تا تندرست بمانید. پزشک روسی به نام الکسی سوفورین روزة طبی (40 روز فقط آب بخورد) برای تجویز بیماری‌های صعب العلاج تجربه کرده و نتایج موفقیت آمیزی از آن به دست آورده بکه استدلال این طبیب به شرح ذیل می‌باشد: انواع بیماریها از غذاهای زاید و اضافی که از معده می‌گذرد و به تصرف بدن نمی‌رسد سرچشمه می‌گیرد. این مواد غذایی اضافه تولید عفونت‌هایی میکند که بهترین شرایط را برای نشو و نمای میکروب‌ها و باکتری‌ها فراهم می‌سازد
بنابراین، اساس درمان همة آنها نیز مصرف کردن و نابود ساختن آن مواد اضافی از طریق گرسنگی و امساک از غذا . این دو اصل همان است که در عبارت کوتاه و پرمعنی از یک حدیث مشهور که از پیغمبر اکرم ص نقل شده صریحاً آمده المعدةُ بیتُ کلّ داءٍ، و الحمئة رأس کل دواء؛ (بحار الانوار، ج 14) معده خانه تمام دردهاست و امساک بالاترین داروهاست. ولی در تعلیمات اسلامی برای تأمین این منظور دستور ساده و عملی و راحتی داده شد، و آن روزه یک ماهه در هر سال است، مسلما اگر کسی این روزة ساده اسلامی را همه ساله به طور مرتب انجام دهد، و هنگام افطار و سحر از افراط و زیاده‌روی در
غذا پرهیز کند، مواد زاید بدن او روی هم متراکم نمی‌گردد،
2. تعادل اقتصادی: حضرت صادق ع : براستی خداوند روزه را واجب کرده تا به وسیلة او بین اغنیا و فقرا مساوات و برابری وجود آید، و این برای آن است که ثروتمندانی که هرگز درد گرسنگی را احساس نکرده‌اند، به فقرا ترحم نمایند، زیرا اغنیا هر گاه (خوردن و آشامیدنی را) اراده نمودند (و هوس هر نوع مأکولات و مشروبات کردند) برایشان میسر است، پس خداوند متعال (روزه را واجب نمود) که بین بندگانش از فقیر و غنی، برابری بوجود آورد، و اینکه سرمایه داران مسلمان درد گرسنگی را لمس نمایند، تا بر ضعفاء رقّت آورند، و بر گرسنگان عالم ترحم نمایند.[وسایل الشیعه ج7 ص3.]
3. مهار شهوت (عفاف):
یا معشر الشباب ان استطاع منکم الباءَةُ ـ فلیتزوّجُ، فانّه اَغضُّ للبصَر و اَحصنُ للفرج و من لم یستَطِعْ فعلَیْه بالصوم: روزه یکی از راه‌های مهار طغیان شهوت جنسی است
بنابراین میان عفت و روزه، رابطه مستقیم وجود دارد
پیامبر اکرم ص می‌فرماید: ای گروه جوانان! کسی که از شما توانایی بر ازدواج داشته باشد، ازدواج کند
زیرا ازدواج سبب میشود که از نوامیس مردم چشم فرو بندد و دامان خویش را از آلودگی به بی‌عفتی حفظ کند و کسی که توانایی بر ازدواج ندارد، روزه بگیرد
[اخلاق در قرآن، ج 2، ص 315،6]
4. اخلاص: عن فاطمه الزهراء ـ س ـ:فرضَ الله الصیام تثبیتاً للاخلاص.[بحار الانوار، ج 96، ص 368] خداوند روزه را به خاطر تثبیت اخلاص واجب فرموده است.
5. آرامش قلب: قال الباقر ـ ع ـ : الصیام و الحج تسکین القلوب.[روزه از دیدگاه قرآن و
عترت,] روزه و حجّ آرامش دهندة قلوب آدمیان است.
6. ورود به بهشت: قال رسول الله ـ صـ : انّ الجنّه باباً یدعی الدّیان لا یدخل منه الّا صائمون.[بحار الانوار، ج 96، ص 2529]: برای بهشت دری است به نام ریّان که فقط روزه‌داران از آن در داخل می‌شوند.
7. دعای ملایک: قال رسول الله : انّ الله وکّلَ ملائکة بالدّعاء للصّائمین.[بحار الانوار، ج 96، ص 253.] خداوند ملائکه‌ای را مأمور کرده تا به روزه داران دعا کنند.
8. استجابت دعا: قال ابوالحسن ع دعوة الصائم تستجاب عند افطاره. [بحار الانوار، ج 96، ص 255] دعای روزه دار در هنگام افطار به اجابت می‌رسد.از آثار دیگر روزه در روایات می‌توان به دور کردن شیطان از انسان و قبولی اعمال و شفاعتش و... نام برد که در کتاب بحار الانوار، ج 96 و کتاب علل الشرایع صدوق و خطبه شعبانیّه بیان شده
علل اهمیت و فضیلت ماه رمضان
در آیات و روایات علل و اسباب بسیاری برای اهمیت ماه رمضان نسبت به ماه های دیگر برشمرده شده . از جمله در اهمیت و فضیلت این ماه رسول خدا فرموده : لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنه ، اگر بنده خدا می دانست که در ماه رمضان چیست و چه برکتی وجود دارد دوست می داشت که تمام سال، رمضان باشد (بحارالانوار ج39، ص643) در اینجا به برخی از اسباب و عللی که در قرآن و روایات آمده :
1-نزول قرآن: خداوند در آیاتی چند ماه نزول قرآن را ماه رمضان می داند. شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ (بقره،185)
2- شب قدر: شب قدر که درک آن برابر با یک عمر هشتاد و سه ساله آدمی یعنی هزار ماه است، در ماه رمضان قرار دارد. خداوند درباره فضیلت شب قدر سوره قدر را فرو فرستاده که تشریح کننده جایگاه ارزشمند این شب در میان شب های سال است.
سوره قدر را نسبت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) نیز دانسته اند چنانکه نسبت خداوند در سوره توحید و اخلاص بیان شده . به این معنا که حقیقت توحید را می توان در سوره اخلاص و توحید یافت و حقیقت صفات کمالی و مقامی پیامبر(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت(علیهم السلام) را در سوره قدر یافت. در این شب تقدیر انسان و موجودات نهاده می شود و فرشتگان و روح اعظم در این شب بر زمین بر حجت و خلیفه کامل الهی فرود می آیند و مقدرات هستی را رقم می زنند و بر حجت معصوم (علیهم السلام) عرضه می دارند. (سوره قدر)
3- کارگاه تقوا : ماه رمضان ماهی است که انسان به سبب وضعیت ویژه ای که به دست می آورد در یک شرایط آرمانی می تواند خودسازی و تزکیه کند و با مبارزه علیه هواهای نفسانی با خودداری از خوردن و آشامیدن و ترک گناهان و انجام عبادت های خاص، خود را برای مبارزه با شیاطین و عبور از سنگلاخ دام دنیا و دوزخ فریب آماده سازد. از این رو خداوند در آیه138 بقره، روزه در ماه رمضان را آمادگاه معرفی می کند که انسان با به دست آوردن زمینه های تقوا می تواند خود را برای نبرد آماده کند
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شش چیز را برای تعظیم ماه رمضان مطرح می کند که خداوند گناهانش را می بخشد : ان من تمسک فی شهر رمضان بست خصال، غفرالله له ذنوبه: ان یحفظ دینه و یصون نفسه و یصل رحمه و لا یؤذی جاره و یرعی اخوانه و یخزن لسانه، اما الصیام فلا یعلم ثواب عامله الا الله؛
1- دینش را حفظ کند
2- نفسش را نگاه دارد
3- با بستگانش پیوند برقرار کند
4- همسایه اش را آزار نرساند
5- رعایت(حقوق) برادرانش بنماید
6- زبانش را (از ناروا) باز دارد
اما روزه، پس هیچ کس جز خدا پاداش عمل کننده اش را نمی داند
(مستدرک الوسائل، ج 7، ص 370)
4- ماه روزه: روزه در این ماه واجب شده و اهل ایمان و اسلام می توانند با روزه گرفتن در این ماه خود را برای بهره مندی از برکات و آثار این ماه و ماه های دیگر آماده کنند. امام علی(علیه السلام) فرمود: الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب؛ روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می کند. (بحار، ج39، ص942) و امام جعفر صادق(علیه السلام) از حضرت زهرا(علیها السلام): صائم با روزه خویش کاری نکرده (یعنی حق روزه را ادا نکرده) هرگاه زبان و گوش و چشم و جوارحش را از (آنچه که بر آنها حرام است) حفظ نکرده باشد.
5-ماه رحمت و مغفرت: این ماه زمان بهره مندی از عنایت خاص الهی است. خداوند در این ماه به شیوه های گوناگون به بندگان خویش عنایت می کند و از رحمت رحمانی خود به همه می بخشد تا در مسیر هدایت قرار گیرند. کسانی که گناه و خطایی کرده اند می پوشاند و از ایشان در می گذرد تا پاک شده و در مسیر تعالی و کمال قرار گیرند
رسول خدا : هو شهر اوله رحمت و اوسطه مغفره و آخره عتق من النار؛ رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم. (بحارالانوار، ج 39، ص 243) : ان ابواب اسماء تفتح فی اول لیله من شهر رمضان و لاتغلق الی آخر لیله منه؛ درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می شوند و تا آخرین شب بسته نمی شوند. (بحارالانوار، ج 69، ص 443، ح 8): ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهی است که خداوند در آن حسنات را می افزاید و گناهان را پاک میکند و آن برکت است (بحارالانوار ج 69 ص340 ح 5)
6-بسته شدن دوزخ : ماه رمضان ماه رحمت الهی بر همه بندگان است. در این ماه خداوند درهای دوزخ را میبندد و درهای رحمت خویش را به سوی بندگان می گشاید تا هر کسی هدایت و تقرب بجوید و راه کمال خود را بیابد و بپیماید. رسول خدا : اذا استهل رمضان غلقت أبواب النار؛ هنگامی که هلال ماه رمضان پدیدار شد، درهای دوزخ بسته شود. (بحارالانوار، ج 96، ص 843)
7-به زنجیر شدن شیاطین : در این ماه شیاطین به زنجیر می شوند و دیگر انسان از بیرون دچار وسوسه نخواهد شد و تنها دشمن او در این ماه هواهای نفسانی اوست. پس اگر این هواهای نفسانی را با روزه داری به قید کشید امید است که پس از ماه رمضان هنگامی که در آوردگاه جنگ با شیاطین می رود دیگر از خیانت ستون پنجم دشمن یعنی هواهای نفسانی در امان باشد و بتواند با تقوای درونی بر وسوسه های بیرونی شیاطین غلبه کرده و بر ایشان چیره شود. امام رضا(علیه السلام) : فی اول یوم من شهر رمضان تغل المرده من الشیاطین روز اول ماه رمضان شیاطین در غل و زنجیر کشیده می شوند. (تهذیب الاحکام، ج 4، ص 251)
8-بهار قرآن : امام باقر(علیه السلام): لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن ماه رمضان است. در این ماه انسان در شرایط خاصی است که می تواند بیشترین بهره را از قرآن ببرد. خداوند این ماه را چنان قرار داده که جوانه های قرآن در جان آدمی در آید و او را برای قرآنی شدن آماده سازد. امام رضا(علیه السلام): من قرأ فی شهر رمضان آیه من کتاب الله کان کمن ختم القرآن فی غیره من الشهور؛ کسی که در ماه رمضان آیه ای از کتاب خدا (قرآن) را بخواند، مانند کسی است که در دیگر ماه ها تمام قرآن را خوانده باشد. (بحارالانوار ج 39، ص 643)
9-روزه، نشانه ایمان : روزه داری در ماه رمضان نشانه ایمان است. اسلام بر پنج چیز استوار است که هر کسی آن را داشت می توان او را اهل اسلام و ایمان دانست که نماز و روزه و زکات و حج و جهاد است. البته در این میان ولایت است که به همه اینها روح و معنا می بخشد؛ چرا که بی ولایت هیچ یک از اینها ارزشی ندارد روایتی از امام باقر(علیه السلام). از نظر معصوم(علیهم السلام) روزه داری نشانه ایمان است که کسی که روزه نگه نمی دارد و حتی یک روز آن را افطار کند در حقیقت از دایره ایمان خارج شده. امام صادق(علیه السلام) فرمود: من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح الایمان منه؛ هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد روح ایمان از او جدا می شود (وسائل الشیعه ج7 ص181 ح4و5 من لا یحضره الفقیه ج2ص 37ح9)
شارژ شگفت انگیز ماه رمضان
ماه رمضان بهترین فرصت شارژ و تقویت روح و جسم انسان است . غبارها و زنگارها و کدورت های حاصل از 11 ماه زندگی در این دنیا تنها با گذر از ماه رمضان و استفاده ناب از این فرصت طلایی و انرژی فوق العاده به انسان تزریق می گردد . آیا دوست دارید که روح خود را با موثرترین تکنیک و روش و در بهترین زمان شارژ کنید؟ یک شارژ شگفت انگیز که تا یک سال و گاهی تا یک عمر سود و بهره کافی به شما بدهد و نیاز های واقعی تان را تأمین کند .
شما تا پایان ماه رمضان فرصت دارید تا رمز سیم کارت روح خود را فعال کنید کافی است برای ثبت نام در لیست روزه داران واقعی به اولین ایستگاه دلتان رجوع کنید و با قلبی خالص و مطیع نیت کنید. البته مراقب باشید فرصت ها را به راحتی از دست ندهید! شارژ روح یعنی چه؟ اثرات حیات روح حال اگر روحمان تقویت شود چه اثراتی دارد؟
مرحله اول: تسلط بر نفس به واسطه معنویات و عبادات روح تقویت و موجب تسلط انسان بر نفس خویشتن می گردد، بینشی نافذ پیدا می کند و به معایب خود بینا می گردد؛ وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا (طلاق/2)؛ و هر کس از خدا پروا کند [خدا] براى او راهی قرار مى‌دهد.
مرحله دوم: تقویت اراده آدمی بر نفس خویش غالب و قاهر می گردد.اراده اش در برابر خواهش های حیوانی نیرومند می شود و مدیریت لایقی نسبت به دائره وجودش کسب می کند. اى کسانى که ایمان آوردهاید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود باشد که پرهیزگارى کنید.
مرحله سوم : تسلط بر قوه متخیله ذهن ما هر لحظه از موضوعی متوجه موضوع دیگر می شود و حضور قلب ما را از ما می گیرد برای همین در نماز هیچگاه حضور نداریم و این نشانه ضعف ماست اما سالکان راه عبادت بر قوه متخیله خویش ولایت دارند و اقل این مطیع ساختن این است که روح و ضمیر به سابقه فطری خداخواهی هر وقت میل به عالم بالا کند این قوه با بازیگری خود مانع و مزاحم نمی شود.
مرحله چهارم : فرمانبرداری تن خود بدن از هر لحاظ تحت فرمان و اراده شخص در می آید، به طوری که در حوزه بدن خود اشخاص اعمال خارق العاده ای سر می زند. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: آنچه را که همت و اراده نفس در آن نیرومند گردد و جداً مورد توجه نفس واقع شود، بدن از انجام آن ناتوانی نشان نمی دهد .
مرحله پنجم: فرمانبرداری طبیعت طبیعت خارجی نیز تحت نفوذ اراده انسان قرار می گیرد و مطیع انسان می شود. معجزات و کرامات انبیاءا و اولیاء حق از این مقوله است. خداوند در آیات قرآن اشاره های متعددی به تسخیر کائنات توسط بندگان خاص خود دارد. فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخَاء حَیْثُ أَصَابَ پس باد را در اختیار او قرار دادیم که هر جا تصمیم مىگرفت به فرمان او نرم روان مىشد. (ص36)
زمان ناب در این مسیر بعضی زمان ها مانند ایستگاه های تأمین کننده انرژی می باشند که مواد مغذی لازم را به روح و جسم انسان می رسانند. ماه رمضان بهترین فرصت شارژ و تقویت روح و جسم انسان است. غبارها و زنگارها و کدورت های حاصل از 11 ماه زندگی در این دنیا تنها با گذر از ماه رمضان و استفاده ناب از این فرصت طلایی و انرژی فوق العاده به انسان تزریق می‌گردد.
یک فرصت طلایی عبادت در این ماه مهمترین اثر را بر روح و جسم ما می گذارد زیرا این ماه، ماه عبادت، وصل شدن و بازگشت به اصل فطرت می باشد. هر کسی کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
راه زنده کردن تقوا انسان با گرفتن روزه و خودداری از خوردن، نوشیدن، زناشویی و ترک محرماتی چون دروغ و غیبت و مانند آن، می تواند مدیریت نفس را به عهده گیرد و اجازه ندهد تا خودسرانه عمل کند.
این گونه است که در مدت یک ماه انسان می تواند به شرایط مطلوبی برسد که تقوا در وی زنده شده و نسبت به خواسته های نفسانی واکنش درست و مطلوب داشته باشد.
به سخن دیگر، هر چند که مرزهای وجودی انسان به وسیله نیروهای الهی در حفاظت است و دشمنان بیرونی در زنجیر هستند ولی دشمن درونی انسان رذیلت ها و پستی ها را جزو منش و کنش خویش قرار داده، هنوز سرکش است و لازم است با محدود کردن آن به وسیله ترک هایی، آن را سست و ناتوان کرد تا خورشید تقوا از درون بتابد و نور آن جان را روشن نماید.
ماه مبارک رمضان یکی از فرصت های معنوی است که از ارزش فوق العاده ای برخوردار است و لازم است از آن بهره برداری کامل بشود.
درهای رحمت پروردگار در این ماه باز است و فوج فوج از بندگان آمرزیده می شوند
ماهی که نفس کشیدن در آن عبادت است و ثواب عبادات و اعمال خیر در آن، چندین برابر می شود
شب قدر که در ماه مبارک رمضان است، یک فرصت روی فرصت است و عبادت در آن شب، برتر از هزار ماه عبادت است
بنابراین فرصت های کم نظیری در پیش روست و نسیم های رحمتی در حال وزیدن می باشد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا (بحارالانوار، ج 68، ص221)
بنابر فرمایش پیامبر گرامی(صلی الله علیه و آله) نسیم هایی در زندگی انسان می وزد و همه باید خود را در معرض این نسیم ها قرار دهند تا از برکات آن بهره مند گردند.
برای استفاده بهتر از فرصت معنوی ماه مبارک رمضان، برای اینکه مشمول لطف خدا شویم، توفیق عبادت و بندگی و ترک معصیت پیدا کنیم،
در این ماه مبارک قدمی در معنویت برداریم، خودسازی و تهذیب نفس کنیم، برای اینکه بتوانیم به حسن عاقبت دست یابیم و حوائج ما مستجاب و گرفتاری ها رفع گردد .
راهکارهای درک بهتر ماه مبارک رمضان
1. پرهیز از غذای حرام و شبهه ناک:
مراقب باشید لااقل در ماه مبارک رمضان غذای حرام و شبهه ناک نخورید. خداوند به کسی که در شکم او غذای حرام وجود دارد، نظر لطف نمی کند
2. ارتباط با خداوند از طریق انس با نماز جماعت و قرآن و دعا:
اهمیت ندادن به نماز، یعنی شلوغ بودن خیابان و مراکز تفریحی و سایر مکان ها در وقت نماز و خلوت بودن مساجد، ننگ بزرگی برای مسلمین محسوب می شود و مورد مذمت و نکوهش قرآن کریم است
فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ (ماعون 5-3)
3. رسیدگی به دیگران:
أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاة یعنی هم با خداوند و هم با مردم رابطه داشته باشید
4. اجتناب از گناه:
در ماه مبارک رمضان، چشم و گوش و زبان خود را کنترل کنید
از نگاه های آلوده بپرهیزید از دیدن فیلم ها و برنامه های حرام و بیهوده در ماهواره و اینترنت و تلویزیون دوری گزینید
مشروح:
1- پرهیز از غذای حرام و شبهه ناک:
مراقب باشید لااقل در ماه مبارک رمضان غذای حرام و شبهه ناک نخورید. خداوند به کسی که در شکم او غذای حرام وجود دارد، نظر لطف نمی کند. عبادات چنین کسی ممکن است از نظر ظاهری صحیح باشد ولی مورد قبول و پذیرش خداوند سبحان واقع نمی شود. حتی اگر نمی توانید درآمد خود را برای همیشه حلال و پاک کنید، اگر توفیق پرداخت خمس و زکات ندارید، لااقل برای این یک ماه، مبلغی جدا کنید و خمس و زکات آن را پرداخت کنید و با اجازه یک مجتهد جامع الشرایط، مبلغ مصرفی خوراک خود و خانواده را از آن مبلغ بپردازید
2- ارتباط با خداوند از طریق انس با نماز جماعت و قرآن و دعا:
بنابر تأکید اسلام، مساجد همیشه باید در وقت نماز پر از جمعیت باشد. قرآن کریم : وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاة (بقره 43 ) یعنی نماز را زنده بدارید. نمی گوید نماز بخوانید، بلکه بر زنده نگاه داشتن نماز تأکید دارد و مقصود قرآن کریم، اقامه نماز جماعت است. در وقت نماز، همه جا باید تعطیل باشد و مساجد مملو از جمعیت مسلمانان باشد. اهمیت ندادن به نماز، یعنی شلوغ بودن خیابان و مراکز تفریحی و سایر مکان ها در وقت نماز و خلوت بودن مساجد، ننگ بزرگی برای مسلمین محسوب می شود و مورد مذمت و نکوهش قرآن کریم است فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ (ماعون 5-3)
3- رسیدگی به دیگران:
رابطه با خداوند متعال، یک بال برای پرواز است و بال دیگری که برای حرکت صعودی انسان به سوی معنویات لازم است، رابطه با مردم است. قرآن کریم: أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاة یعنی هم با خداوند و هم با مردم رابطه داشته باشید. همه باید به هر اندازه که می توانند، به مستمندان رسیدگی کنند. از ما انتظار نمی رود که مثل اهل بیت (س) از افطار خود بگذریم و به دیگران ببخشیم، ولی وظیفه داریم که تشریفات و تجملات را حذف کنیم و به جای آن از نیازمندان دستگیری نماییم. همه باید ساده زیست باشند و هرچه از ساده زیستی اضافه می آورند با احترام کامل و مخفیانه به فقرا ببخشند
اختلاف طبقاتی در جامعه امروزی کولاک می کند. لذا تقاضا دارم لااقل در این یک ماه به فکر دیگران باشید و از مستمندان دستگیری کنید.
در این یک ماه، مبلغی که همیشه صرف تشریفات می کنید، به فقرا ببخشید. اگر کسی بتواند شکم یک نفر گرسنه را سیر کند، خداوند وعده داده او را عاقبت به خیر می کند. چنین کسی ذلت بعد از عزت پیدا نمی کند و خود او و فرزندانش از انحراف فکری که امروزه بسیاری از جوانان را مبتلا کرده و نزدیک است دین و مذهب آنان را بگیرد، مصون می مانند. نهایتاً با دین از دنیا می رود و هنگام مرگ، علی(ع) به فریاد او خواهد رسید.
4- اجتناب از گناه:
در ماه مبارک رمضان، چشم و گوش و زبان خود را کنترل کنید. از نگاه های آلوده بپرهیزید. از دیدن فیلم ها و برنامه های حرام و بیهوده در ماهواره و اینترنت و تلویزیون دوری گزینید. غنا و موسیقی و حرف های حرام و بیهوده نشنوید. غیبت نکنید، تهمت نزنید، شایعه پراکنی نکنید، دروغ نگویید و به کسی توهین نکنید
علاوه بر گناه، از گفتار و کردار بیهوده و بی نتیجه هم باید اجتناب شود. لااقل در این ماه، زبان خود را از گناه و بیهوده گویی حفظ کنید. کسی که گناه و کردار بیهوده و بی نتیجه داشته باشد، نمی تواند از ماه مبارک رمضان استفاده مطلوب نماید. ماه مبارک رمضان باید مقدمه ای باشد برای رفع فساد اخلاقی.
فساد اخلاقی اکنون یک زنگ خطر برای اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی تلقی می شود. بی بند و باری در خیابان ها، بی حجابی و بدحجابی و سایر مصادیق فساد اخلاقی، بحران بزرگی است که باید برای آن فکری بشود. در ماه مبارک رمضان دعا کنید این آتش فساد اخلاقی خاموش شود و غیرت و عفت به جامعه برگردد نسل آینده در معرض نابودی فرهنگی است و این بحران می تواند قضیه «آندلس» یا«اسپانیا» را تکرار کند که یک کشور اسلامی را به یک کشور بی بند و بار و غیر اسلامی تبدیل کردند.
لذا در ماه مبارک رمضان علاوه بر دعاهای شخصی، برای رفع و ریشه کن شدن فساد اخلاقی که جامعه را فرا گرفته است دعا کنید.
روزه، سبب صبر و استقامت
روزه دارای آثار اختصاصی کمالاتی است که از مهمترین آنها صبر است
قرآن از روزه به صبر تعبیر شده (بقره45؛ و روایات تفسیری) از حضرت صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه «واستعینوا بالصبر و الصلوة» فرمود : منظور از صبر در آیه روزه است (وافی فیض کاشانی ج۲ باب صوم ص۶ پند تاریخ ج۵ ص242)
هرگاه برای شخصی پیشامد سختی به‌وجود آید روزه بگیرد زیرا خداوند می‌فرماید: به وسیله روزه و نماز کمک بگیرید
روزه دارای آثاری است که مهمترین آن صبر است و همین صبر گامی به سمت حلم است که صبر و بردباری همراه با عقلانیت است
کسی که بتواند آستانه تحمل خود را بالا برد و در مشکلات و مصایب عنان اختیار خود را از دست ندهد، به جایی می‌رسد که همواره هر رفتارش با عقلانیت است و هرگز هیجانی عمل نمی‌کند بلکه با عقل برنامه‌ریزی کرده و حلیم میشود
روزه موجب میشود که انسان از همه شهوات رهایی یابد
قوای نفسانی را تحت مهار و مدیریت خود در آورد
ترک خوردن و آشامیدن و زناشویی و تندی و خشم و مانند آنها موجب میشود تا انسان بیهوده خشمگین نشود و برای پر کردن و ارضای شکم و زیر شکم برده و بنده دیگری نشود و هر خطا و اشتباه و گناهی را مرتکب نشود
بسیاری از مردم برای پاسخگویی به این شهوات است که به هر گناهی دست می‌یازند
اگر کسی بتواند شهوات غذایی خود از خوردن و نوشیدن و شهوات جنسی خود و شهوات مقامی و غضبی و مانند آن را مدیریت کند، به صبر و استقامتی می‌رسد که اجازه نمی‌دهد با هر بادی تکانی بخورد و برده و بنده دیگران شود
این گونه است که خودش را از بردگی و بندگی غیر آزاد میکند و به آزادی و حریت واقعی می‌رسد
پس نواقص بسیاری را با این کار از میان برده و به کمالات بسیاری دست می‌یابد
روزه دار در زمان روزه می‌آموزد که
دروغ نگوید، تهمت نزند، غیب نکند، خشم بیهوده نگیرد، مجادله نکند، نگاه بد نداشته باشد، سخن ناروا و زشت نگوید و نشنود و ده‌ها عمل دیگری که هر یک او را برای رهایی از موانع رشد و کمال آماده میکند
و تقوایی را به دست می‌آورد که زمینه‌ساز فعلیت یابی کمالات است
زیرا وقتی موانع برداشته شود مانند آبی که پشت سد گرد آمده به سرعت آزاد میشود و به مقصد و مقصود خود می‌رسد
در حقیقت ما با گناه و خطا و اشتباهات در زندگی خود، آب رحمت الهی را پشت درها و دریچه‌های قلب خود نگه داشته‌ایم؛ وقتی روزه می‌گیریم به تقوا می‌رسیم و این تقوا به معنای مانع زدایی است و وقتی مانع‌ها برداشته شد این انبوه آب پشت سد قلب ما حرکت میکند و همه وجود ما را سیراب کرده و قدرت و توان و استقامت ما را افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز حرکت‌های کمالی بزرگ و برتر میشود.
در این ماه موانع بیرونی چون شیطنت‌های شیاطین برداشته میشود و شیاطین در غل و زنجیر می‌شوند و انسان تنها باید سد قلب خود را بردارد تا آب و نور الهی بر آن جاری و ساری شود .
شرایط روزه گرفتن
1. علم : از شرایط روزه گرفتن علم به اصل وجوب روزه در ماه رمضان، علم به حلول ماه رمضان و مانند آن است. و نیازی نیست که منتظر خبر رسمی و علم نوعی باشد که از طریق دیگران برای آدمی ایجاد میشود (بقره185؛ المیزان ج2 ص24)
2. قدرت : قدرت و توان بر روزه، شرط وجوب روزه است (بقره183 و 184) به این معنا که شخص باید توانایی گرفتن روزه را داشته باشد. نیازی نیست که از دیگری درباره توان و قدرت بر انجام تکلیف بپرسد و مثلا به پزشک مراجعه نماید.
یک حالت استثنایی باید یاد کرد و دیگر بیمار نمی‌تواند با آنکه وضعیت خود را قابل تحمل برای روزه گرفتن می‌داند، به این عمل اقدام کند؛ زیرا در جایی که خطر جانی است روزه واجب نیست بلکه حرام است.
3. سلامتی : سلامتی از امراض از شرایط روزه گرفتن است که از آیه 185 بقره این شرط قابل استنباط است.
4. حضور در وطن : کسی که قصد ده روز ماندن در جایی میکند می‌تواند روزه بگیرد. ولی آنچه شرط است حضور در وطن و یا مستوطن یعنی جایی است که به عنوان وطن اختیار کرده (بقره183 تا 185) شرایط دیگری چون بلوغ و علم به وجوب تکلیف و اختیار و مانند آن نیز وجود دارد که از شرایط عمومی تکلیف است.
خیر بودن روزه در همه حال
خداوند در آیات شرایطی را برای وجوب روزه در ماه رمضان بیان کرده و در شرایطی چون عدم قدرت و سلامت و مانند آن روزه گرفتن را واجب ندانسته و اجازه داده تا در زمانی دیگر این عمل عبادی انجام گیرد ولی ماه رمضان یک ماه استثنایی است.
آثار و برکات آن در زندگی مادی و دنیوی و معنوی و اخروی چنان زیاد است که از دست دادن آن به معنای از دست دادن فرصت استثنایی است که دیگر تکرار نمی‌شود
خداوند به زنان اجازه داده تا در روزهای عادت ترک نماز و روزه کنند، ولی جالب این‌جاست که قضای نماز را واجب نکرده ولی قضای روزه را واجب کرده است
اینها بیانگر اهمیت روزه و ارجحیت آن بر نماز است. خداوند تأکید بر اینکه «ان تصوموا خیرلکم» اگر روزه بگیرید برایتان بهتر است (بقره184) می‌خواهد بگوید که در روزه ماه رمضان چنان آثار و برکاتی است که انسان باید کاری کند که به این خیر برسد
روزه گرفتن در شرایط سخت و تابستان گرم
کسی بخواهد خردمندانه عمل کند باید کراهت و سختی و رنج روزه را در شرایط سخت به جان بخرد و هر طوری شده روزه ماه رمضان را به تمام و کمال درک کند. تا به لقای امام معصوم(صلی الله علیه و آله) می‌رسد و از برکات وجودی او بهره‌مند خواهد شد حتی اگر نداند که به لقای امام رسیده است. روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان در شرایط سخت تابستان گرم و سوزان و همراه با تشنگی و مدت زمان بسیار حدود شانزده و هفده ساعت برای انسان خیر است و نباید آن را از دست دهد.
در این ماه خداوند شرایط را برای پذیرش همه مشکلات و سختی‌ها فراهم آورده و آن را آسان میکند و به انسان توان و صبر ویژه‌ای مرحمت میکند و زمینه را به‌گونه‌ای مهیا میکند که شیاطین نتوانند از بیرون وسوسه کنند و مشکلاتی را به‌وجود آورند
اصولا روزه را صبر گفته‌اند؛ چرا که شرایط آن عادی نیست و انسان بهترین و محبوب‌ترین چیزهای دنیا از جمله شهوت غذایی و جنسی را باید کنار بگذارد و خود را در شرایطی اختیاری چنان تربیت کند که نخورد و نیاشامد و زناشویی نکند.
حداقل شرط درک روزه
اگر انسان، اعضاء و جوارحش به عبادت عادت کرد؛ آن‌وقت بنده خدا میشود. وقتی هم انسان از گناه دور شد، وجودش، متخلّق به اخلاق الهی میشود. خود عبادت به‌خودی‌خود قرب نمی‌آورد، بلکه این اثر عبادت است که انسان را به پروردگار عالم، مقرّب میکند.
الصلاة معراج المؤمن این نماز عامل میشود که انسانی که عبد خدا شد، دیگر جز مقابل ذوالجلال و الاکرام، خم نشود. یا زبانی که به حقیقت به ذکر پروردگار عالم چرخید؛ دیگر فحّاشی نمی‌کند، دروغ نمی‌گوید، غیبت نمی‌کند، تهمت نمی‌زند و ...؛ صیام و عبادت ظاهری، خودش انسان را مقرّب نمی‌کند، بلکه عامل برای تقوا میشود.
البته آن هم عنوان «لعلّ» است و اولیاء خدا، عرفای عظیم‌الشّأن و خصّیصین حضرت حقّ بیان می‌کنند: اگر صیام شما صیام حقیقی بود، به این تقوا خواهید رسید به عبارت دیگر، اگر عبادت از ناحیه عبد بود، نه از ناحیه انسان؛ به تقوا می‌رسد. عبادت از ناحیه عبد هم، همان چیزی است که معصومین به عنوان بندگان حقیقی خدا و رأس عبّاد الهی، دارند
الصلاة معراج المؤمن وقتی یک‌یک حضرات معصومین(علیهم السلام)، از نبِیّ مکرّم(صلی الله علیه و آله) و مولی‌الموالی(علیه السلام)، گرفته تا دیگر ائمّه اطهار(علیهم السلام)، برای نماز می‌ایستادند؛ معلوم بود که حال نماز آنان، با حال غیرنمازشان تفاوت دارد گاهی گفتن «اللّه اکبر» برای آنان سخت بود؛ چون فقط لقلقه زبان نبود، می‌دانستند می‌خواهند درمحضر ذوالجلال و الاکرام بایستند. این بود که بدنشان به لرزه می‌افتاد، حالشان متغیّر می‌شد و وضعشان دگرگون می‌گشت.
یک علّت این هم که اولیاء خدا در دل شب، قبل از ورود به نمازشان، اوّل به آسمان نگاه می‌کنند و آیات سمائیّه را می‌خوانند و بعد در هنگام وضو هم حال خاصّی دارند، این است که دارند خودشان را آماده می‌کنند؛ چون می‌دانند می‌خواهند محضر ذوالجلال و الاکرام بایستند لذا همان‌طور که مولی‌الموالی(علیه السلام)، می‌فرمایند: من آن خدایی را که نبینم، عبادت نمی‌کنم، آنها هم می‌دیدند
چه کسانی می‌توانند در ماه مبارک رمضان وارد شوند؟
گروه اوّل بنده‌ها نیستند، آنهایی هستند که می‌خواهند تمرین بندگی کنند و این ماه برایشان عنوان تمرین بندگی است، نه ضیافت الله. عنوان صیام این گروه، صیام عام است.
گروه دوم کسانی هستند که فهمیده‌اند بندگی و تقوا یعنی چه؛ ولی موفّق به اینکه آن حال حقیقی را برای بندگی، پیدا کنند، نشده‌اند. به کسانی که با این حال وارد می‌شوند، صائمین خاص می‌گویند.
گروه سوم آنهایی هستند که طعم بندگی را چشیدند و دیگر عبدالله شدند و ورود به این صیام، صیام خاص الخاص است.
گروه دیگری هم هستند که در مباحث کمتر بیان کردند و اولیاء هم جز اندک بیان نکرده‌اند؛ چون تعداد آنها خیلی کم است. این گروه صائمین اخص الخاص و روزه‌داران حقیقی هستند. کسانی که در ضیافت الله و مهمانی خدا به حقیقت وارد شدند و دیگر خروج از این ضیافت الله ندارند. اولیاء خدا بیان فرمودند که این اخص الخاص مربوط به تالی‌تالو عصمت است که رأس آنها هم معصومین(علیهم السلام)، هستند. حال پیغمبر اکرم را این‌طور بیان می‌کنند: و لم اره صائماً من شهر إلّا بعطشا در هر ماهی ایشان را در حال صیام نمی‌دیدی مگر اینکه ایشان در عطش باشند.
به تعبیر دیگر، ملّا محسن فیض کاشانی بیان می‌فرمایند: این گروه برای کسانی است که در مقام عرفانند و به حقیقت عبداللهی را چشیده‌اند و از این مقام عبودیّت به لقا الله رسیده‌اند. آنها دیگر هر جا باشند، خدا آنجا است. ممکن است سؤال شود: عجب ،خدا که همه جا هست، یعنی چه که هر جا آنها هستند، خدا آنجا است؟!
به تعبیر روایات و اولیاء خدا، وقتی به بعضی نگاه می‌کنی، یاد خدا می‌افتی. آنهایی که به ما گفتند هر موقع دلتان از دنیا می‌گیرد، بروید و آنها را جلیستان قرار دهید و همنشین آنها شوید آنهایی که وقتی انسان در محضرشان می‌نشیند، او را به خدا دعوت می‌کنند. همان‌هایی که درباره ایشان بیان شده: النَّظَرَ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَةٌ [من لا یحضره الفقیه، ج2، ص205]
وقتی به وجه آنها نگاه می‌کنیم، عبادت است و وجهشان انسان را یاد خدا می‌اندازد. تا لب به سخن می‌گشایند، انسان خدایی میشود، حالش حال دیگری می شود، ولو شده حدّاقل در همان مجلس و یا تا ساعاتی بعد. البته این بسته به وجود خود انسان است. بعضی‌وقتی نگاه به آن عارف بالله کردند و کنارش نشستند، نفس قدسی آن ولیّ خدا تا مدّت مدیدی حالشان را متغیّر میکند. دیگر حالشان، حال الهی میشود و از گناه بدشان می‌آید. حتّی گاهی از خودشان بدشان می‌آید، از نفسشان بدشان می‌آید، می‌خواهند خدایی شوند. مدام می‌گویند: خدا! میشود ما هم این‌طور شویم؟ میشود حال ما هم، حال خوب شود؟ میشود ما هم مثل اینها شویم و دائم دنبال خدایی شدن می‌روند. لذا اینکه اولیاء می‌گویند خدا آنجاست یعنی اینکه وقتی انسان محضرشان می‌رود، یاد خدا می‌افتد.
چرا خدا می‌خواهد ما تشنه و گرسنه شویم؟
پس اوّلین نکته در صیام عام، چشیدن گرسنگی و تشنگی ظاهری است. دلیلش هم این است یک موقعی کنار دست انسان نیست، انسان نمی‌خورد امّا یک وقتی کنار دستت هست تا تشنه شدی آب می‌خوری امّا حالا خدا می‌گوید: آب هست امّا نخور! هیچ کس هم در خانه‌نیست و تنهایی. می‌توانی کنار شیر بروی و آب بخوری امّا نمی‌خوری؛ چون فرمان پروردگار عالم است - برای همین هم می‌گویند پروردگار عالم فرمود: تنها عبادتی که جزایش را خودم می‌دهم، روزه است- و فقط زمانی می‌فهمی که داری این فرمان را اطاعت می‌کنی یا خیر که تشنه‌ای
یعنی اطاعت انسان، موقعی که تشنه است، ظهور پیدا میکند. اگر تشنه نشوم و بگویم از صبح روزه گرفتم و تا غروب هم تشنه نشدم، معلوم نمی‌شود که نفسم پیروز شده یا اراده ذوالجلال و الاکرام؟! امّا وقتی تشنه شدم و با کار کردنم این تشنگی مدام اضافه شد، معلوم میشود کدام واقعاً پیروزند.
اولیاء می‌گویند: می‌خواهید بدانید که این خواسته نفس بوده و خود تشنگی نبوده و عطش کاذب است، ببینید غروب که میشود و نزدیک افطار دیگر احساس تشنگی نمی‌کنید. صبح رفتی بیرون و کارت را انجام دادی، دو ساعت اوّل تشنه شدی، می‌گویی: نه، روزه‌ام. بعد مدام احساس می‌کنی تشنگی‌ات زیادتر شده، لبت خشک شده. ظهر که میشود باز عطش بیشتر است. بعداز ظهر نفس مدام می‌گوید: آب می‌خواهم امّا هنگام غروب آفتاب و اذان مغرب دیگرآن حرص و ولع و عطش نیست چه شد؟! الان که ساعت‌ها بیشتر گذشته و باید بیشتر تشنه باشی! امّا نفس دون فهمید، می‌گوید: من می‌خواستم یک کاری کنم که این روزه را بخورد و جواب به نفسش بدهد امّا دیگر تمام شد.
لذا بعد آرام می‌شوی؛ چون بر نفست پیروز شده‌ای. پس این شیطان است. معلوم میشود آن حرص بود، آن نفس دون بود که حتّی در حال صیام هم حرص می‌زند. لذا اولیاء می‌گویند صیام عام برای این است تا با تشنگی و گرسنگی ظاهری متخلّقمان کند.
چه زمانی اولیاء برای طول عمرشان دعا می کردند؟
اولیاء خدا هرچه داشت ماه مبارک نزدیک می‌شد، حالشان، حال عاشق‌ها و مجانین می‌شد. اصلاً در یک حال و وضع دیگر، در یک صفای دیگر و گویی در یک طرب خاص بودند که دارد ماه مبارک می‌آید. ماه رجب که می‌شد، مدام دست زیر محاسنشان می‌بردند که خدایا! تا به حال که جانم را نگرفتی، میشود لطف کنی و ماه مبارک را درک کنم، شب‌های قدر را درک کنم و من هم به ماه مبارک وارد شوم. من که هیچ موقع برای طول عمرم دعا نمی‌کنم امّا حالا که بوی ماه مبارک‌می آید و تو هم تا به حال جانم را نگرفتی، بعد ماه مبارک جانم را بگیر. بعد هم هرچه به ماه مبارک نزدیک میشود، اینها دائم گریه و فغانشان و خواسته‌شان در دل شب این است که ماه مبارک را درک کنند؛ چون آنها می‌دانند ماه مبارک چیست.
البته من و تو هم می‌فهمیم امّا زمانی که از این دنیا رفتیم. برای همین در دعای ماه مبارک رمضان اوّلین دعا این است که اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُور چون اهل قبور می‌فهمند، به من و تو التماس می‌کنند، می‌گویند: قدر ماه مبارک را بدان، ما الان چون دستمان کوتاه شده می‌دانیم چه خبر است و حالا دارند نشانمان می‌دهند.
ما می‌دانیم این أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ یعنی چه، نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ یعنی چه، یک آیه ختم قرآن است یعنی چه. دائم می‌گویند حواستان باشد و به من و شما التماس دعا می‌گویند، حتّی خوبان عالم! لذا قدر بدانیم.
احادیث روزه
استقبال از ماه مبارک رمضان با دستورالعمل ده گانه امام رضاعلیه السلام ..
در روایتی که مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار، جلد 94، صفحه 73 آورده،
1. زیاد دعا کردن (أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ).
2. زیاد استغفار کردن (وَ الِاسْتِغْفَارِ).
3. زیاد تلاوت قرآن کردن (فَاسْتَقْبِلِ الشَّهْرَ بِالْقُرْآن).
4. توبه از گناهان (وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ).
طبق روایت امام رضا علیه السلام چهار عمل مذکور باعث می شود انسان با اخلاص وارد ماه مبارک رمضان شود.
5. ادای تمام امانت هایی که به گردن انسان است (َ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا)
6. بیرون ریختن تمام کینه هایی که از مومنین در قلب انسان وجود دارد (وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَه)
7. ریشه کن کردن گناهان از دل (وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ)
8. تقوای الهی پیشه کردن (وَ اتَّقِ اللَّهَ)
9. توکل بر خدا در امور پنهان و آشکار (وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِهِ)
10. زیاد خواندن این دعا.. اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ.
امام علی علیه السلام از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله..
هر کس ماه رمضان را روزه بدارد و خود را در این ماه از حرامها نگه دارد، وارد بهشت میشود هر کس از روی ایمان و به خاطر اجر الهی، [ماه] رمضان را روزه بدارد، وارد بهشت میشود همانا سَرور اوصیا، در سَرور ماهها کشته میشود گفتم.. ای پیامبر خدا! سرور ماهها، کدام است و سرور اوصیا کیست؟ فرمود.. امّا سرور ماهها، ماه رمضان است و امّا سرور اوصیا، تویی، ای علی!گفتم.. ای پیامیر خدا! آیا چنین خواهد شد؟ فرمود.. آری، به پروردگارم سوگند! همانا نگونبخت ترینِ امّت من، برادرِ پیکننده ناقه ثمود، برمیخیزد و ضربتی بر فرق سرت می‌زند که محاسنت از خون آن، رنگین میشود پس مردم شروع به شیون کردند و حضرت علی علیه السلام خطبه اش را به پایان برد و فرود آمد
ماه رمضان در کلام امام سجاد علیه السلام
و الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ خدا را ستایش می‌کنم بر این که یکی از آن سبل را، ماه خودش قرار داد گویا این عطا، حمد ویژه‌ای می‌طلبد حمد بر این نعمت که خدای متعال یکی از راه‌های منتهی به خود را،)ماه خودش» که همان ماه رمضان است قرار داده است. غیر از حمد نسبت به راه‌های دیگری است که ما را به سوی خدا می‌رساند
شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنَّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ شهر روزه داری و شهر اسلام؛ شهر پاکی و پیرایش؛ شهر شب زنده داری و شهر قرآن؛ شهری که در آن هدایت و بیّنات برای مردم فرود آمده است. شهر برخورداری از قرآن و هدایت آن و بیّناتی که برای بشر آورده می‌تواند به مقام صائمین برسد؛ البته این مقام هم درجاتی دارد مانند صوم پرهیز از مبطلات و محرّمات، تا صوم (خاصّ الخاص که در آن روزه، امساک قلب از ماسوی الله) شرط روزه داری شمرده شده است
حضرت فاطمه.. سلام الله علیها در بخشی از خطبه فاطمیه در بیان فلسفه برخی احکام الهی فرمودند.. روزه را برای تثبیت اخلاص
امیرمؤمنان علی علیه السلام روزه واقعی.. روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز میکند. (بحارالانوار، ج93، ص249)
امام صادق علیه السلام.. روزه‌دار باید روزه گوش و چشم هم بگیرد.. اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک؛ آنگاه که روزه می‌گیری باید چشم و گوش و مو و
پوست تو هم روزه‌دار باشند یعنی از گناهان پرهیز کند (الکافی ج4 ص87، ح1)
روزه ناقص از نظر معصومین
حضرت زهرا.. سلام الله علیها .. ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه؛ روزه‌داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‌اش به چه کارش خواهد آمد. (بحارالانوار، ج93 ص295)
امام علی علیه السلام.. کم من صائم لیس له من صیامه الا‌الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا‌السهر و العناء؛ چه بسا روزه‌داری که از روزه‌اش جز گرسنگی و تشنگی بهره‌ای ندارد و چه‌بسا شب زنده‌داری که از نمازش جز بیخوابی و سختی سودی نمی‌برد. (نهج‌البلاغه، حکمت145) امام باقر علیه السلام.. لا صیام لمن عصی الامام و لاصیام لعبد ابق حتی یرجع و لا صیام لامراه ناشزه حتی تتوب و لا صیام لولد عاق حتی یبر؛ روزه این افراد کامل نیست..
1- کسی که امام (رهبر) را نافرمانی کند. 2- بنده فراری تا زمانی که برگردد.
3-زنی که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند.
4- فرزندی که نافرمان پدر و مادر شده تا اینکه فرمانبردار شود. (بحارالانوار ج93ص295)
دنباله مطالب کتاب روزه
http://m5736z.blog.ir/post/roozehQ.SH
http://m5736z.blog.ir/post/ROOZEH.Q
