40 حدیث ها از معصومین (علیهم السلام)
در مقام و ولایت علی وفاطمه زهراء (علیهماسلام)
نماز، روزه،حجاب، دانش، حج، منجی و ......
جمع آوری و تنظیم : محمود زارع پور
فضایل على (علیه السلام)
1ـ على اخى فىالدنیا و الآخره.. على برادر من در دنیا و آخرت است. (این حدیث را طبرانى به نقل از عبدالله بن عمر در معجم الکبیر آورده (الجامع الصغیر، ج2، ص176)
2ـ على اصلى و جعفر فرعى.. على ساقه من است و [برادرش] جعفر، شاخه من. (این حدیث را طبرانى در معجم الکبیر از عبدالله بن جعفر روایت کرده ج2، ص176)
3ـ على امام البرره، و قاتل الفجره، منصور من نصره، مخذول من خذله.. على پیشواى نیکوکاران و قاتل تبهکاران است. هر که او را یارى کند، یارى مىشود و هرکه او را وانهد، وانهاده مىشود. (این را حاکم در مستدرک به نقل از جابر روایت کرده ج2، ص177)
4ـ على باب حطه.. من دخل منه کان مؤمناً، و من خرج منه کان کافرا.. على دروازه حطه (فرو ریزنده گناه) است.. هرکه از آن وارد شود، مؤمن است و هرکه از آن بیرون رود، کافر است. (دارقطنى به نقل از ابن عباس روایت کرده، ج2، ص177)
5 ـ على، عَیبه علمى.. على مخزن دانش من است. (ابن عدى به نقل از ابن عباس در کامل روایت کرده، ج2، ص177)
6ـ على مع القرآن و القرآن مع على، لن یفترقا حتى یردا على الحوض.. على با قرآن است و قرآن با على است. این دو هرگز از یکدیگر جدا نمىشوند تا اینکه در حوض [کوثر] به من برسند. (طبرانى در معجم الاوسط و حاکم در مستدرک به نقل از امسلمه آوردهاند. ج2، ص177)
7ـ على منى و انا من على، و لا یؤدى عنى الا انا او على.. على از من است و من از اویم، و از جانب من جز خودم یا على، [کس دیگرى] ابلاغ نمىکند و نمىرساند. (احمد بن حنبل در مسند، ترمذى، نسائى و ترمذى این حدیث را از حبشى بن جناده روایت کردهاند. ج2، ص177)
8 ـ على منى بمنزله رأسى من بدنى.. نسبت على به من همچون سرم به تنم است. (خطیب در تاریخش به نقل از براء و دیلمى در مسند الفردوس به نقل از ابن عباس این حدیث را روایت کردهاند. ج2، ص177)
9ـ على منى بمنزله‌هارون من موسى، الا انه لا نبى بعدى.. نسبت على به من همچون نسبت هارون به موسى است، جز اینکه پس از من پیامبرى نیست (ابوبکر مطیرى به نقل از ابن سعید آورده ج2، ص177)
10ـ على بن ابىطالب مولى من کنت مولاه.. على بن ابىطالب مولاى هرکسى است که من مولایش هستم. (محاملى در امالى به نقل از ابنعباس آورده ج2، ص177)
11ـ على یَزهر فى الجنه ککواکب الصبحِ لاهل الدنیا.. على در بهشت همچون ستارگان صبحگاهى در دنیا مىدرخشد (بیهقى در فضائل الصحابه و دیلمى در مسند الفردوس به نقل از انس آوردهاند. ج2، ص178)
12ـ على یعسوب المؤمنین، و المال یعسوب المنافقین.. على پادشاه مؤمنان است و مال، پادشاه منافقان است (ابن عدى در کامل به نقل از على آورده ج2، ص178)
13ـ على یقضى دَینى.. على وام مرا مىپردازد (بزار به نقل از انس آورده ج2، ص178)
14ـ خیر اِخوتى على و خیر اَعمامى حمزه.. بهترین برادرم، على است و بهترین عمویم، حمزه (دیلمى در مسند الفردوس از عابس بن ربیعه روایت کرده ج1 ص624)
15 ـ ذکر علىٍ عِباده.. یاد على عبادت است (دیلمى در مسند الفردوس به نقل از عایشه روایت کرده ج1 ص665)
16ـ عنوان صحیفه المؤمن حب على بن ابى طالب.. سرلوحه کارنامه مؤمن محبت علىابن ابىطالب است. (خطیب در تاریخ از انس روایت کرده ج2، ص182)
17ـ من احب علیاً فقد اَحبنى و من ابغض علیاً فقد ابغضنى.. هر که على را دوست بدارد، قطعاً مرا دوست داشته و هر که با على دشمنى ورزد، قطعاً با من دشمنى ورزیده است (حاکم در مستدرک به نقل از سلمان مى‌آورد ج2، ص554)
18ـ لکل شىءٍ، مِجَن، و مجن هذه الامه علىبن ابىطالب.. هر چیز سپرى دارد و سپر این امت، على بن ابىطالب است. (خطیب در تاریخ و ابن عساکر به نقل از ابن عباس آوردهاند ج2، ص414)
19ـ النظر الى علىٍ عباده.. نگاه کردن به على، عبادت است (طبرانى در المعجم الکبیر و حاکم در مستدرک به نقل از ابن مسعود و عمران بن حصین، ج2، ص681 و جالب اینجاست که سیوطى بلافاصله پس از این حدیث، حدیث دیگرى، آورده که.. النظر الى الکعبه عباده.. نگاه کردن به کعبه عبادت است! ج2، ص681)
20ـ رحم الله علیاً. اللهم اَدرالحق معه حیث دار.. خداوند على را رحمت کند. خدایا، هرجا که هست، حق را با او بدار! (نسائى به نقل از على. ج2، ص9)
21ـ عادى الله من عادى علیاً.. هر که با على دشمنى ورزد، خدا دشمنش باد! (ابن منده به نقل از رافع مولاى عایشه روایت کرده ج2، ص145)
22ـ من آذى علیاً، فقد آذانى.. هرکه على را بیازارد، مرا آزرده است (احمد بن حنبل در مسند، بخارى در تاریخ و حاکم در مستدرک به نقل از عمرو بن شاس آوردهاند ج2، ص547)
23ـ من سب علیاً فقد سبنى، و من سبنى فقد سبالله.. هرکه به على دشنام دهد، به من دشنام داده و هرکه به من دشنام دهد، به خدا دشنام داده (احمد بن حنبل در مسند و حاکم در مستدرک به نقل از امسلمه. ج2، ص608)
24ـ السبق ثلاثه.. فالسابق الى موسى یوشع بن نون، والسابق عیسى صاحب یس، و السابق الى محمدٍ على بن ابى طالب.. پیشتازان سه نفرند.. پیشتاز به سوى موسى، یوشع بن نون است، و پیشتاز [به سوى عیسى] کسى است که داستانش در سوره یاسین آمده، و پیشتاز به سوى محمد، على بن ابى طالب است. (طبرانى در المعجم الکبیر و ابن مردویه به نقل از ابن عباس آوردهاند ج2، ص66)
25ـ ان الله تعالى اَمَرنى بحب اربعه، و اخبَرَنى انه یحبهم.. على منهم، و ابوذر، والمقداد، و سلمان.. خداى متعال دوستى چهار کس را به من فرمان داده و آگاهم ساخته که او نیز ایشان را دوست مىدارد.. على از آنهاست، ابوذر، مقداد و سلمان. (ترمذى و ابن ماجه و حاکم در مستدرک به نقل از بریده روایت کردهاند. ج1، ص258)
26 ـ ان فاطمه اَحصَنَت فرجها فحَرمها الله و ذریتها علىالنار.. فاطمه خود را پاکدامن نگاه داشت و خدا او و فرزندانش را بر آتش حرام کرده است. (بزار و ابو یعلى در مسند، طبرانى در معجمالکبیر و حاکم به نقل از ابن مسعود روایت کردهاند. ج 1، ص 352)
27ـ الا احدثکم باشقى الناس؟ رجلین.. اَحَیمر ثمود، الذى عَقَرَ الناقه، والذى یضربک یا على، على هذه حتى یبل منها هذه.. آیا برایتان از شقىترین مردم سخن بگویم؟ دو مرد.. سرخک (آن مرد حقیر سرخ روى) ثمود، همان که شتر را پى کرد و آن که بر تو اى على ضربهاى بزند و این ]ریش] را با این]خون سر] رنگین کند. (طبرانى در معجم الکبیر وحاکم در مستدرک به نقل از عمار یاسر روایت کردهاند. ج 1 ص 437)
على علیه السلام و فاطمه .. سلام الله علیها
28ـ [قاله لعلى] فاطمه احب الى منک، و انت اعز الى منها.. به على فرمود.. فاطمه در نزدم محبوبتر از توست و تو در نزد من عزیزتر و ارجمندتر از او هستى (طبرانى در معجم الاوسط از ابوهریره روایت مى‌کند. ج2، ص209)
29ـ احب اهلى الى فاطمه.. در نزد من محبوبترین فرد خاندانم فاطمه است (ترمذى و حاکم در مستدرک به نقل از اسامه آوردهاندج1، ص37)
30ـ ان الله تعالى اَمَرنى اَن ازَوجَ فاطمه مِن على.. خداوند متعال به من فرمان داد که فاطمه را به همسرى على دربیاورم. (طبرانى در معجم الکبیر به نقل از ابن مسعود مى‌آورد. ج 1، ص 258)
31ـ فاطمه بَضعه منى، فمن اَغضَبَها اَغضبنى.. فاطمه پاره تن من است. پس هر که او را بیازارد، مرا آزرده است. (بخارى در صحیح از مسور نقل کرده است. ج 2، ص 208)
32ـ فاطمه بَضعه منى، یَقبَضنى ما یقبضها، و یَبسطنى ما یبسطها. و ان الانسابَ تنقطع یومَ القیامه غیر نسبى و سَبَبى و صَهرى.. فاطمه پاره تن من است. آنچه او را اندوهگین کند، مرا اندوهگین مى‌کند، و آنچه او را شاد کند، مرا شاد مى‌کند و همانا در روز قیامت پیوندهاى خانوادگى گسسته مىشود، مگر پیوند نسبى و سببى من. (احمد بن حنبل در مسند و حاکم در مستدرک آوردهاند. ج2، ص208)
33ـ کان کثیراً ما یقبل عرفَ فاطمه.. [پیامبر] فراوان بر سر فاطمه بوسه مىزد. (ابنعساکر از عایشه نقل کرده است. ج2، ص356)
34ـ اذا کانَ یوم القیامه، نادى منادٍ من وراء الحجب.. یا اهلَ الجمع، غضوا ابصارکم عن فاطمه بنت محمدٍ حتى تَمر.. چون روز رستاخیز فرا رسد، منادى از پشت پردهها بانگ برمىآورد که.. اى اهل محشر، چشمانتان را از فاطمه دختر محمد برگیرید تا او بگذرد. (تمام و حاکم در مستدرک از على نقل کردهاند. ج 1، ص 127)
35ـ اول من یَلحَقنى مِن اهلى، انت یا فاطمه.. اى فاطمه، تو نخستین کسى هستى که از خانوادهام به من مىپیوندد. (ابن عساکر از واثله نقل کرده است. ج 1، ص 434)
36ـ ان الله تعالى جَعَل ذریه کل نبىٍٍ فى صلبه، و جعل ذریتى فى صلب على بن ابىطالب.. خداوند متعال فرزندان هر پیامبرى را در پشت خود او قرار داده، و فرزندان مرا در پشت على ابن ابى طالب قرار داده است. (طبرانى در معجم الکبیر از جابر و خطیب در تاریخ از ابنعباس روایت کردهاند. ج 1، ص 262)
37ـ کل بنى آدمَ یَنمون الى عَصَبه، الا وَلَدَ فاطمه. فانا ولیهم و انا عَصَبَتَهم.. همه فرزندان آدم به پدرانشان وابستهاند، مگر فرزندان فاطمه که من ولى آنها و ریشه و پیوندشان هستم. (طبرانى در معجم الکبیر از فاطمه زهرا روایت کرده است. ج2، ص278)
38ـ کل بنى انثَى فان عَصَبَتَهم لابیهم، ما خلا وَلَد فاطمه فانى انا عَصَبَتهم و انا ابوهم.. همه دخترزادگان وابستگىشان به پدرشان است، مگر فرزندان فاطمه که من خویش و پیوندشان هستم و من پدرشان هستم. (طبرانى در معجم الکبیر از عمر نقل کرده است. ج2، ص278)
صلوات و درود
39ـ صلوا على، صلى الله علیکم.. بر من درود بفرستید تا خدا بر شما درود بفرستد.(ابن عدى در کامل از ابن عمرو و ابن هریره روایت کرده است. ج2، ص 99)
40ـ صلوا على، فان صلاتکم على زکاه لکم.. بر من درود بفرستید، زیرا صلوات شما بر من زکات شماست. (ابن ابى شیبه و ابن مردویه از ابو هریره روایت کردهاند. ج 2، ص 99)
41ـ من صلى على حین یصبح عشراً و حین یمسى عشراً، ادرکته شفاعتى یومَ القیامه.. هرکه صبحگاه و شامگاه ده بار بر من صلوات بفرستد، روز رستاخیز شفاعتم را در مىیابد. (طبرانى در المعجم الکبیر از ابودرداء روایت مى‌کند. ج2، ص 618)
42ـ اذا جلستَ فى صلاتِکَ فلاتترکن الصلاه على، فانها زکاه الصلاه.. چون در نماز [براى تشهد] نشستى، صلوات بر من را ترک مکن، زیرا آن زکات نماز است. (دارقطنى در سنن از بریده . ج1، ص87)
43ـ حیثما کنتم فصلوا على، فان صلاتکم تبلغنى.. هر جا که هستید، بر من درود بفرستید، زیرا درود شما به من مىرسد. (طبرانى در معجمالکبیر ازحسن بن على نقل مى‌کند. ج1، ص582)
44ـ صلوا على و سلموا، فان صلاتکم تبلغنى حیثما کنتم.. بر من صلوات و سلام بفرستید؛ زیرا هر جا که باشید، صلواتتان به من مىرسد. (ابى یعلى در مسندش و ضیاء از حسن بن على . ج 2، ص 97)
45ـ زَینوا مجالسکم بالصلاه على، فان صلاتکم على نور لکم یوم القیامه.. مجالس خود را با صلوات بر من بیارایید؛ زیرا صلوات شما بر من، روز قیامت برایتان نورى خواهد بود. (دیلمى در مسند الفردوس از عبدالله بن عمر روایت مى‌کند. ج 2، ص 32)
46ـ الصلاه على نور على الصراط.. صلوات بر من نورى بر صراط [در روز رستاخیز] خواهد بود. (دار قطنى از ابوهریره روایت مى‌کند. ج2، ص 121)
47ـ کل امرٍ ذى بالٍ لایبدأ فیه بحمدالله و الصلاه على، فهو اَقطع، ابتر، ممحوق مِن کل برکه.. هرکار مهمى که بدون سپاس و ستایش خدا و صلوات بر من آغاز شود، بریده، بىدنبال و بىبهره از هر برکتى خواهد بود. (رهاوى از ابوهریره روایت مى‌کند. ج 2، ص 277)
48ـ ما مِن عبدٍ یصِلى على الا صلت علیه الملائکه مادام یصلى على.. هیچ بنده‌اى نیست که بر من صلوات مىفرستد، مگر اینکه تا وقتى که صلوات مىفرستد، فرشتگان هم بر او درود مىفرستند. (احمدبن حنبل در مسند، ابن ماجه و ضیاء از عامربن ربیعه روایت مىکنند. ج 2، ص 519)
49ـ من صلى على صلاه، کتب الله له قیراطاً و القیراط مثل احد.. هرکه بر من صلوات بفرستد، خداوند براى او قیراطى مىنویسد و قیراط همچون کوه احد است! (عبدالرزاق در جامع از على . ج2، ص 618)
50ـ من صلى على واحده صلىالله علیه عشر صلوات، و حَط عنه عشر خطیئات، و رَفعَ له عشر درجات.. هرکس بر من یک صلوات بفرستد، خداوند ده درود بر او مىفرستد و ده خطایش را پاک مى‌کند و ده درجه او را بالا مىبرد. (احمدبن حنبل در مسند و بخارى در ادب و نسائى و حاکم در مستدرک از انس روایت مىکنند ج 2 ص 618
چهل حدیث از امام حسن مجتبی علیه السلام
۱- قیل له علیه السلام.. فما الحلم؟ قال علیه السلام.. کظم الغیظ و ملک النفس. (تحف العقول، ص ۲۲۷) از حضرت امام حسن علیه السلام پرسیده شد که بردباری یعنی چه؟فرمودند.. بردباری عبارت از فرو بردن خشم و اختیار خودداشتن است.
۲- فما الشرف؟ قال علیه السلام.. اصطناع العشیرة؟وحمل الجریرة. (تحف العقول، ص ۲۲۷) از حضرت پرسیده شده بزرگواری چیست؟ فرمودند.. احسان به قبیله و تبار و تحمل خسارت و جرم آنها.
۳- فما المروة؟ قال علیه السلام.. حفظ الدین، و اعزازالنفس، ولین الکنف، و تعهد الصنیعة، و اداء الحقوق،والتحبب الی الناس. (تحف العقول، ص ۲۲۷) پرسیده شد که جوانمردی یعنی چه؟ فرمودند..جوانمردی عبارت است از حراست دین، و عزت نفس، و بانرمش برخورد نمودن و بررسی عملکرد خویش، و پرداخت حقوق و دوستی نمودن با مردم.
۴- فما الکرم؟ قال علیه السلام.. الابتداء بالعطیة قبل المسئلة و اطعام الطعام فی المحل. از امام حسن علیه السلام معنای کرامت و بزرگ منشی را پرسیدند؟فرمودند.. بخشش پیش از خواهش و اطعام در هنگام قحطی.
5- قیل له علیه السلام ما الزهد؟ قال علیه السلام.. الرغبة فی التقوی والزهادة فی الدنیا.قیل.. و ما الحلم؟ قال کظم الغیظ و ملک النفس. قیل ما السداد؟ قال دفع المنکر بالمعروف. (از هر معصوم چهل حدیث، ص ۱۰۶) از حضرت پرسیده شد زهد چیست؟ فرمودند.. میل به پرهیزگاری و بی میلی نسبت به دنیا. بازپرسیده شد که حلم چیست؟ فرمودند.. خشم را فرو بردن ومالک خود شدن. باز پرسیده شد که سداد چیست؟ فرمودند.. بدی را به وسیله خوبی برطرف نمودن.
۶- قد کفاکم مؤونة الدنیا و فرغکم لعبادته و حثکم علی الشکر وافترض علیکم الذکر واوصاکم بالتقوی. (تحف العقول، ص ۲۳۴) به تحقیق خداوند روزی شما رابر عهده گرفته است، و شما را برای بندگی فراغت بخشیده و به شکرگزاری تشویق نموده است و نماز را بر شما واجب فرموده و به پرهیزکاری توصیه فرموده است.
۷- والتقوی باب کل توبة و راس کل حکمة و شرف کل عمل. بالتقوی فاز من فاز من المتقین. (تحف العقول ص۲۳۴) پرهیزکاری در بازگشت ) به سوی خدا و سررشته هر حکمت، و شرافت هر کار است، و هر کس از پرهیزکاران به کامیابی رسید به وسیله تقوا بوده.
۸- ما تشاور قوم الا هدوا الی رشدهم. (تحف العقول، ص ۲۳۶) هیچ قومی مشورت نکرد مگر اینکه به ترقی و تکامل راه یافت.
۹- انه قال فی تفسیر قوله وقفوهم انهم مسئولون انه لا یجاوز قدما عبد حتی یسئل عن اربع.. عن شبابه فیما ابلاه و عمره فیما افناه، و عن ماله من این جمعه،و فیما انفقه، و عن حبنا اهل البیت. (بحار، ج ۴۴، ص ۱۳-۱۲) امام در تفسیر آیه به تحقیق روز قیامت هیچ بنده ای قدم از قدم برنمی دارد مگر اینکه نسبت به چهار چیز پرسش قرار می گیرد..
۱- از جوانی اش که در چه راهی مصرف نموده.
۲- و از عمرش که در چه کاری آنرا بکار گرفته.
۳- و از ثروتش که چگونه جمع و در چه راهی مصرف نموده.
۴- و از دوستی ما اهلبیت و خاندان پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم.
۱۰- لو لم یبق لبنی امیة الا عجوز درداء، لبغت دین الله عوجا و هکذا قال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم (بحار ج۴۴، ص۴۳) جدم فرمودند.. اگر از بنی امیه در روی زمین احدی نماند جز پیرزن فرتوت و ناتوانی، همان دین خدا را به مسیر نادرستی خواهد کشاند.
۱۱- اعمل لدنیاک کانک تعیش ابدا، واعمل لاخرتک کانک تموت غدا. (الحیاة، ج ۴، ص ۶۲) چنان برای دنیایت تلاش کن که گویاهمیشه زنده ای، و چنان برای آخرتت تلاش کن که گوئی فردامرگت فرا می رسد.
۱۲- اذا قام الی الصلاة لبس اجود ثیابه فقیل له.. یابن رسول الله! لم تلبس اجودثیابک؟! فقال علیه السلام.. ان الله جمیل یحب الجمال فاتجمل لربی و هو یقول )خذوا زینتکم عند کل مسجد» فاحب ان البس اجود ثیابی. (الحیاة، ج ۵، ص ۶۶) راوی می گوید.. امام حسن علیه السلام زمانی که نماز را برپا می داشتند زیباترین لباس را می پوشیدند، به حضرت عرض شد، ای پسررسول خدا چرا به هنگام نماز اینگونه لباس می پوشی؟حضرت فرمودند.. به تحقیق خدا زیبا است و زیبائی را دوست می دارد. پس خود را برای پروردگارم می آرایم، چنانچه می فرماید.. به هنگام نماز و حضور در مساجد لباس زیبای خود را بپوشید پس دوست دارم که بهترین لباسم را بپوشم.
۱۳- ان اکیس الکیس التقی، و احمق الحمق الفجور. (الحیاة ج ۱، ص ۲۰۳) زیرکترین زیرکها فرد با تقوا است احمق ترین احمقها شخص فاجر و فاسق است.
۱۴- کونوا اوعیة العلم و مصابیح الهدی فان ضوءالنهار بعضه اضوء من بعضها. (کافی، ج ۱، ص ۳۰۱) جایگاههای دانش و چراغهای درخشان هدایت باشید زیرا روشنی روز بعضی از بعضی دیگرش بیشتر است.
۱۵- تاتی علماء شیعتنا القوامون بضعفاء محبینا و اهل ولایتنا یوم القیامة، والانوار تستطع من تیجانهم. (محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۳) از میان شیعیان ما علمائی بپامی خیزند که ایستادگی افراد ضعیف از دوستان ما و آنها که ولایت ما را پذیرا شده اند به واسطه آنها است و از تاجی که برسر دارند نور می درخشد.
۱۶- و کان الحسن علیه السلام.. اذا افرغ من وضوئه تغیر لونه فقیل له فی ذالک، فقال علیه السلام.. حق علی من اراد ان یدخل علی ذی العرش ان یتغیر لونه. امام حسن علیه السلام زمانی که وضویش پایان می پذیرفت رنگ مبارکش تغییر می نمود. در این باره از حضرت پرسیده شده چرا رنگ شما تغییر می نماید؟ فرمودند.. کسی که می خواهد وارد بارگاه خداوند متعال گردد سزاوار است رنگش تغییر نماید.
۱۷- قال نعم.. استعد لسفرک و حصل زادک قبل حلول اجلک. حضرت موعظه به مردی فرمودند.. آماده سفر آخرت شو و زاد و توشه آنرا پیش از رسیدن مرگ فراهم نما.
۱۸- ایها الناس انه من نصح لله و اخذ دلیلاهدی للتی هی اقوم و وفقه الله للرشاد و سدده للحسنی هان ای مردم، به تحقیق کسی که برای خدا پند دهد و سخن خدا را راهنمای خود قرار دهد به راهی پایدار رهنمون شود و خداوند او را به رشد موفق سازد.
۱۹- بین الحق و الباطل اربع اصابع،ما رایت بعینیک فهو الحق وقد تسمع باذنیک باطلا کثیرا. بین حق و باطل به اندازه چهار انگشت فاصله است، آنچه با چشم ببینی حق است و چه بسا که باطل زیادی را با گوش بشنوی.
20- اعلموا ان الله لم یخلقکم عبثا ولیس بتارککم سدی، کتب آجالکم و قسم بینکم معائشکم لیعرف کل ذی لب منزلته و ان ما قدر له و ما صرف عنه فلن یصیبه. (تحف العقول ص۲۳۴) ای بندگان خدا بدانید که خداوند شما را بیهوده نیافریده است، و بحال خود رها ننموده، مدت عمرتان را نوشته، و روزی شما را بینتان قسمت کرده تا هر خردمندی قدر و ارزش خود را بداند و بفهمد جز آنچه مقدر شده هرگز به او نمی رسد.
۲۱- لبعض ولده.. یا بنی لا تواخ احدا تعرف موارده و مصادره فاذا استنبطت الخبرة و رضیت العشرة فاخه علی اقالة العثرة و المواساة فی العسرة. (تحف العقول، ص ۲۳۶) ای پسرم با احدی برادری مکن تا آنکه بدانی کجاها می رود و از کجاها می آید، و چون از حالش خوب آگاه شدی و رفتارش را پسندیدی با او برادری کن. به شرط اینکه رفتارت بر اساس چشم پوشی از لغزش و همراهی در سختی باشد.
۲۲- ان ابصر الابصار ما نفذ فی الخیرمذهبه و اسمع الاسماع ما وعی التذکیر و انتفع به اسلم القلوب ما طهر من الشبهات. همانا بیناترین چشم ها آن است که در طریق خیر نفوذ کند، و شنواترین گوش ها آنست که پذیرنده تر باشد و سالم ترین دلها آن است که از شبهه پاک باشد.
۲۳- لا یغش العاقل من استنصحه. (تحف العقول،مترجم،ص ۲۳۹) امام حسن علیه السلام فرمودند.. خردمند کسی است که وقتی از او پندخواستند خیانت نکند.
۲۴- اذا لقی احدکم اخاه فلیقبل موضع النور من جبهته. (تحف العقول،مترجم، ص ۲۳۹) هر گاه یکی از شما برادر خود راملاقات کند، باید که جایگاه نور از پیشانی او را ببوسد.
۲۵- هلاک الناس فی ثلاث.. الکبر،الحرص، الحسد. الکبر به هلاک الدین و به لعن ابلیس.الحرص عدو النفس و به اخرج آدم من الجنة. الحسد رائدالسوء و به قتل قابیل هابیل. نابودی مردم در سه چیز است.. بزرگ نمائی افزون خواهی بسیار حسد و رشک بردن.
بزرگ نمائی که به وسیله آن دین نابود می گردد و به واسطه آن شیطان ملعون رانده درگاه خدا شد و حرص که به خاطر آن آدم از بهشت خارج شد، و رشک که سررشته همه بدی است و به واسطه آن قابیل هابیل را کشت.
۲۶- اوصیکم بتقوی الله و ادامة التفکر،فان التفکر ابو کل خیر و امه. شما را به پرهیزگاری و ترس از خدا و ادامه تفکر و اندیشه سفارش می کنم زیرا تفکر و اندیشه سرچشمه همه خوبیها است.
۲۷- غسل الیدین قبل الطعام ینفی الفقر وبعده ینفی الهم. شستن دستها پیش از غذا فقر را می زداید و بعد از آن اندوه را بر طرف می سازد.
۲۸- صاحب الناس بمثل ما تحب ان یصاحبوک. چنان با مردم رفتار نما که دوست داری با تو رفتار کنند.
۲۹- لاادب لمن لاعقل له ولا مروة لمن لاهمة له و لا حیاء لمن لادین له. کسی که عقل ندارد ادب ندارد، و کسی که همت نداردجوانمردی ندارد و کسی که حیا ندارد دین ندارد.
۳۰- علم الناس علمک و تعلم علم غیرک. دانشت را به مردم بیاموز، و خود نیزدانش دیگران را فراگیر.
۳۱- لا غنی اکبر من العقل ولا فقر مثل الجهل و لاوحشة اشد من العجب ولا عیش الذمن حسن الخلق. هیچ بی نیازی برتر از عقل نیست و هیچ نیازمندی هم مثل نادانی نیست و هیچ وحشتی بدتر ازخودپسندی نیست، و هیچ عیشی لذت بخشتر از اخلاق نیکو نیست.
۳۲- قیدوا العلم بالکتاب. علم را با نوشتن مهار کنید.
۳۳- من بدء بالکلام قبل السلام فلا تجیبوه هرکس قبل از سلام سخن گفت جوابش ندهید
۳۴- تعلموا العلم فان لم تستطیعوا حفظه فاکتبوه وضعوه فی بیوتکم. دانش را فراگیرید و اگر توان حفظش را ندارید بنویسید و درخانه هایتان نگهداری نمائید.
۳۵- الشروع بالمعروف و الاعطاء قبل السؤال من اکبر السؤدد. آغاز نمودن به بذل و بخشش پیش ازدرخواست و تقاضا، از بزرگترین شرافت و بزرگی است.
۳۶- عبد الله، عبد الله له کل شی ء. کسی که خدا را بندگی نماید، خداوند هم همه چیز را فرمانبردار او گرداند.
۳۷- انا الضامن لمن لم یهجس فی قلبه الا الرضا ان یدعو الله فیستجاب له. کسی که در دلش جز خوشنودی خداخطورنکند، چون دعاکندمن ضامنم که دعایش مستجاب گردد.
۳۸- قیل له فما النجدة؟ قال علیه السلام.. الذب عن الجار و الصبرفی المواطن و الاقدام عند الکریهة نیرومندی چیست؟ دفاع از پناهنده، و پایداری در نبرد، و ایستادگی هنگام سختی.
۳۹- قیل له فما الفقر؟ قال علیه السلام.. شره النفس الی کل شی ء. (تحف العقول، ص ۲۲۸) از حضرت پرسیده شد فقر چیست؟ فرمودند.. آزمندی به هر چیزی.
۴۰- قیل له.. فماالغنی؟ قال علیه السلام.. رضا النفس بما قسم لها و ان قل از فقر پرسیده شد، فرمود.. خوشنود بودن انسان به مقداری که خدا روزی او نموده هر چند کم باشد.
امام حسین علیه السلام فرمود.. رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرمؤمنان علیه السلام سفارش فرمود..
1. حفظ حدیث یا عَلی! مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتی أَرْبَعینَ حَدیثاً یطْلُبُ بِذلِک وَجْهَ اللَّهِ وَالدَّارَ الآخِرَةِ حَشَرَهُ اللَّهُ یوْمَ الْقیامَةِ مَعَ النَّبیینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَالشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ اولئِک رَفیقاً یا علی! از امت من هر کس ۴۰ حدیث حفظ کند و از این عمل منظورش فقط رضایت خدا و رستگاری در جهان آخرت باشد، خداوند متعال در روز قیامت او را با پیامبران، صدیقان، شهدا و انسان‌های صالح محشور خواهد کرد و اینان چه رفیقان خوبی هستند.
۲- صبر بر مشکلات مَنْ احْجَمَ عَنِ الرَّأی وَ عَییتْ بِهِ الْحِیلْ کانَ الرِّفْقُ مِفْتاحُهُ.. کسی که فکرش در حل مشکلات به جایی نمی‌رسد و تمام راه حل‌ها به رویش بسته شده، باید مدارا کند.
۳- احترام مؤمن لاتَقُولَنَّ فی اخیک الْمُؤْمن اذا تَواری عَنْک الَّا ما تُحِبُّ انْ یقُولَ فیک اذا تَوارَیتَ عَنْهُ.. در پشت سر برادر ایمانی خود حرف‌هایی بزن که دوست داری در غیاب تو آن سخنان زده شود.
۴- ارزش زیارت مَنْ زارَنی بَعْدَ مَوْتی زُرْتُهُ یوْمَ الْقیامَةِ وَ لَوْ لَمْ یکنْ الَّا فی النَّارِ لَاخْرَجْتُهُ.. هرکس مرا بعد از شهادتم زیارت کند، او را در قیامت زیارت خواهم کرد و اگر در آتش باشد، او را نجات می‌دهم.
۵- قبول هدیه مَنْ قَبِلَ عَطاءَک فَقَدْ اعانَک عَلَی الْکرَم.. هرکس عطایت را بپذیرد و دعوت تو را قبول نماید، در نیکی و احسان به تو یاری کرده است. [قدرش را بدان و از او ممنون باش.
۶- روش ترک گناه روزی مردی به حضور امام حسین علیه السلام آمده و گفت.. من مردی گنهکارم و نمی‌توانم از معصیت خودداری کنم مرا موعظه‌ای کن و شیوه‌ای یاد بده تا بتوانم در مقابل گناهان و وسوسه‌های شیطانی مقاومت کنم. افْعَلْ خَمْسَةَ اشْیاءٍ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ فَاوَّلُ ذلِک.. لاتَأْکلْ رِزْقَ اللَّهِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ وَالثَّانی.. اخْرُجْ مِنْ وِلایةِ اللَّهِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ وَالثَّالِثُ.. اطْلُبْ مَوْضِعَاً لا یراک اللَّهُ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ وَالرَّابِعُ.. اذا جاءَ مَلَک الْمَوْتِ لَیقْبضَ روُحَک فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِک وَاذْنِبْ ما شِئْتَ وَالْخامِسُ.. اذا ادْخَلَک مالِک فی النّارِ فَلا تَدْخُلْ فی النَّارِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ.. پنج دستور را عمل کن بعد از آن هر چقدر دلت می‌خواهد به سوی گناه برو؛
۱- روزی خدا را نخور و هر قدر می‌خواهی گناه کن؛
۲- از تحت حکومت خداوند بیرون برو و هر چه دلت می‌خواهد نافرمانی کن؛
۳- جایی پیدا کن که خدا تو را نبیند و هر چقدر دوست داری گناه کن؛
۴- عزرائیل را موقع جان دادن از خودت دور کن و گناه نما؛
۵- اگر خواستند تو را به آتش جهنم ببرند نرو! آنگاه هر قدری می‌خواهی معصیت نما!
۷- فرق مؤمن و منافق ایاک وَ ما تَعْتَذِرُ مِنْهُ فَانَّ الْمُؤْمِنَ لایسی ءُ وَلا یعْتَذِرُ وَالْمُنافِقُ کلَّ یوْمٍ یسی ءُ وَ یعْتَذِرُ.. بپرهیز از انجام کارهایی که نیاز به عذرخواهی دارد؛ زیرا مؤمن کار بد انجام نمی‌دهد و به عذرخواهی هم نیاز پیدا نمی‌کند. امّا منافق همواره بدی می‌کند و عذر می‌خواهد.
۸- آثار تجمل گرایی امام روزی کاخ مجلل و خانه باشکوهی را در مدینه مشاهده کرد و این جمله را فرمود.. رَفَع الطّینَ وَوَضَعَ الدّینَ.. صاحب این خانه گِل‌ها را روی هم انباشته و بالا برده و درجه ایمانش را پایین آورده است.
۹- خشنودی خاکیان و خشم افلاکیان هنگامی که یکی از سرمایه داران مدینه خانه بسیار اشرافی درست کرده بود، از آن حضرت دعوت کرد تا آنجا را دیده و برایش دعا کند. امام وارد آنجا شد و فرمود.. اخْرَبْتَ دارَک وَ عَمَرتَ دارَ غَیرِک، غَرَّک مَنْ فی الْارْضِ وَ مَقَتَک مَنْ فی السَّماءِ.. خانه آخرت خود را خراب کرده و دنیای دیگران را آباد ساخته ای. خاکیان تو را ستوده و افلاکیان دشمنت خواهند بود.
۱۰- آثار گناه مَنْ حاوَلَ امْراً بِمَعْصیةِ اللَّهِ کانَ افْوَتَ لِما یرْجُو وَ اسْرَعَ لِما یحْذَر.. هرکس با معصیت به خدا، کاری را انجام دهد، از رسیدن به آرزویش باز مانده و به آنچه که از آن می‌ترسد گرفتار می‌شود.
۱۱- بدترین ستم آن حضرت در روز عاشورا به فرزندش امام زین العابدین علیه السلام سفارش کرد.. بُنَی ایاک وَ ظُلْمَ مَنْ لا یجِدُ عَلَیک ناصِراً الَّا اللَّه جَلَّ وَ عَزَّ.. پسرم! مبادا به کسی ستم کنی که به غیر از خدای جلال و عزیز یاوری ندارد.
۱۲- دنیاپرستان دین فروش النَّاسُ عَبیدُ الدُّنْیا وَالدینُ لَعْقٌ عَلی الْسِنَتِهِمْ یحُوطُونَهُ ما دَرَّتْ مَعایشَهُمْ فَاذا مُحِّصُوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّیانُونَ.. اکثر مردم بندگان دنیا هستند و دین لقلقه زبان آنهاست، تا آنجایی که به زندگی روزمره شان لطمه نخورده به سوی دین می‌آیند، هرگاه بلا و آزمایش آمد دینداران حقیقی اندک خواهد بود.
۱۳- نیازمندترین بنده از امام حسین علیه السلام پرسیده شد. .ای پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله! حالت چه طور است؟ امام فرمود.. اصْبَحْتُ وَلِی رَبٌّ فَوْقی وَالنَّارُ امامی وَ الْمَوْتُ یطْلُبُنی وَالْحِسابُ مُحْدِقٌ بی وَ انَا مُرْتَهَنٌ بِعَمَلی لا اجِدُ ما احِبُّ وَلا ادْفَعُ ما اکرَهُ وَالْامُورُ بِیدِ غَیری فَانْ شاءَ عَذَّبَنی وَانْ شاءَ عَفا عَنّی فَای فَقیرٍ افْقَرُ یمِنّی.. شب را صبح کردم، در حالی که بالای سرم خداوند عالم و مقابلم آتش جهنم را دارم. مرگ در پی من است، حساب من در گرو عمل خود بوده، آنچه را که دوست دارم نمی‌یابم و آنچه را که نمی‌خواهم نمی‌توانم از خودم دور کنم. کارها در دست دیگری است؛ اگر او بخواهد عذابم می‌کند و اگر بخواهد می‌بخشد.
چه کسی از من نیازمندتر است؟!
۱۴- حلم و وفا انَّ الْحِلْمَ زینَةٌ وَالْوَفاءَ مُرُوَّةٌ.. حلم زینت انسان و وفا نشانه جوانمردی است.
۱۵- تکبر و عجله الْاسْتِکبارُ صَلِفٌ وَالْعَجَلَةُ سَفَهٌ وَالسَّفَهُ ضَعْفٌ.. خودنمایی گزافه گویی، عجله کم عقلی و سفاهت ناتوانی است.
۱۶- همنشینی با اشرار الْغُلُوُّ وَرْطَةٌ وَ مُجالَسَةَ اهْلَ الدَّناءَةِ شَرٌّ.. تندروی همانند فرو رفتن در باتلاق است و همنشینی با فرومایگان، شر و گرفتاری به همراه دارد.
۱۷- کسب معرفت دِراسَةُ الْعِلْمِ لِقاحُ الْمَعْرِفَةِ کسب علم موجب رسیدن به معرفت و شناخت است.
۱۸- ارزش تجربه طُولُ التَّجارُبِ زیادَةٌ فِی الْعَقْلِ.. تجربه‌های طولانی و مکرر، نیروی عقل را افزایش می‌دهد.
۱۹- شرافت و قناعت الشَّرفُ التَّقْوی وَالْقُنُوعُ راحَةُ الْابْدانِ.. شرافت در پارسایی است و قناعت راحتی بدن را در پی دارد.
۲۰- شناخت دوست و دشمن مَنْ احَبَّک نَهاک وَ مَنْ ابْغَضَک اغْراک.. دوست حقیقی تو را نصیحت کرده و از لغزش باز می‌دارد؛ امّا آن که دوستت ندارد، تو را فریب داده و در انجام گناهان مغرورت می‌کند.
۲۱- ارتباط با خویشاوندان مَنْ سَرَّهُ انْ ینْسَأَ فی اجَلِهِ وَ یزادَ فی رِزْقِهِ فَلْیصِلْ رَحِمَهُ.. هرکس از زیاد شدن عمرش و فراوانی رزق و روزی اش شادمان می‌شود، پس با خویشاوندان خود ارتباط داشته و صله رحم کند.
۲۲- اهمیت نهی از منکر لایحِلُّ لِعَینٍ مُؤْمِنَةٍ تَری اللَّهَ یعْصی فَتَطْرِفَ حَتَّی تُغَیرَهُ.. شایسته نیست که انسان با ایمان نافرمانی خدا را مشاهده کند و با بی تفاوتی از آن چشم بپوشد، بلکه او وظیفه دارد در جلوگیری از منکر اقدامی بکند.
۲۳- پایداری در راه حق یا بُنَی! اصْبِرْ عَلَی الْحَقِّ وَ انْ کانَ مُرّاً.. فرزندم! در مسیر حق استوار و ثابت باش گرچه تلخ و سخت باشد.
۲۴- عشق اهل بیت علیهم السلام الْزِمُوا مَوَدَّتَنا أَهْلَ الْبَیتِ فَانَّهُ مَنْ لَقَی اللَّهَ وَ هُوَ یوَدُّنا أَهْلَ الْبَیتِ دَخَلَ الْجَنَّةَ بِشَفاعَتِنا وَالَّذی نَفْسی بِیدِهِ لا ینْتَفِعُ عَبْدٌ بِعِلْمِهِ الَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنا.. دوستی ما اهل بیت علیهم السلام را بر خود لازم بدانید؛ چرا که هرکس خداوند را با محبت ما اهل بیت علیهم السلام ملاقات کند، توسط شفاعت ما به بهشت خواهد رفت. قسم به ۴ خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هیچ بنده‌ای از دانش خود بدون شناخت حق ما اهل بیت علیهم السلام بهره نخواهد برد.
۲۵- دست تقدیر وَانْ تَکنِ الدُّنْیا تُعَدُّ نَفیسَةً فَدارُ ثَوابِ اللَّهِ اعْلی وَ انْبَلُ . وَانْ تَکنْ الْابْدانُ لِلْمَوتِ انْشِئَتٍ فَقَتْلُ امْری ءٍ وَاللَّهِ بِالسَّیفِ افْضَلُ . وَانْ تَکنِ الْارْزاقُ قِسْمَاً مُقَدَّراً فَقِلَّةُ حِرْصِ الْمَرْءِ فی الْکسْبِ اجْمَلُ . وَانْ تَکنِ الْامْوالِ لِلتَّرْک جَمْعُها فَما بالُ مَتْرُوک بِهِ الْمَرءُ یبْخَلُ اگر دنیا و مظاهر آن زیبا و دوست داشتنی به نظر می‌آید، پس خانه آخرت و بهشت خداوند خیلی بالاتر و زیباتر از آن است. اگر این بدن‌ها برای مردن و مرگ آفریده شده، به خدا قسم، کشته شدن انسان در راه خدا عالی‌ترین و برترین نوع مرگ است.
اگر خداوند متعال روزیها را مقدر کرده و سهم هر کسی معین است؛ پس انسان در کسب درآمد هر چقدر کمتر حرص بورزد و به اندازه نیاز بکوشد، زیباتر است.
اگر قرار است انسان روزی، از ثروت و دارایی‌هایی که جمع کرده جدا شود، پس چرا در مورد ثروت ناپایدار بخل ورزیده و آن را در راه خیر مصرف نمی‌کند.
۲۶- ندای آزادی یاشیعَةُ آلِ ابی سُفْیان! انْ لَمْ یکنْ لَکمْ دِینٌ وَ کنْتُمْ لاتَخافُونَ الْمَعادَ فَکونُوا احْراراً فی دُنْیاکمْ هذِهِ وَارْجِعُوا الی احْسابِکمْ انْ کنْتُمْ عَرَباً کما تَزْعَمُونَ.. ای پیروان خاندان ابوسفیان! اگر دین ندارید و از روز قیامت نمی‌ترسید، لا اقل در دنیای خود آزاد مرد باشید و به رسم پدران خود بنگرید؛ اگر به حقیقت خود را از قوم متعصب عرب می‌پندارید.
۲۷- مکارم اخلاق ایهَا النَّاسُ! نافِسُوا فی الْمَکارِمِ وَسارِعُوا فی الْمَغانِمِ.. ای مردم! درکسب صفات زیبای اخلاقی بکوشید و برای به دست آوردن این سرمایه‌های معنوی شتاب کنید.
۲۸- تلاش و کوشش اکسِبُوا الْحَمْدَ بِالنُّجْحِ وَلا تَکتَسِبُوا بِالْمَطلِ ذَمّاً.. با تلاش و کوشش و موفقیت، تشویق و ستایش دیگران را به دست آورید و با تنبلی و بی تحرکی، خود را در معرض سرزنش قرار ندهید.
۲۹- برترین عفو کننده اعْفَی النَّاسِ مَنْ عَفی عَنْ قُدْرَةٍ.. با گذشت‌ترین مردم آن است که در موضع قدرت عفو کند.
۳۰. بهترین صله رحم اوْصَلُ النَّاسِ مَنْ وَصَلَ مَنْ قَطَعَهُ.. بهترین نوع صله رحم آن است، از کسی که قطع رحم کرده و با تو رفت و آمد نمی‌کند، دیدار و صله رحم کنی!
۳۱- بخشنده‌ترین فرد انَّ اجْوَدَ النَّاسِ مَنْ اعْطی مَنْ لا یرْجُوهُ.. بخشنده‌ترین مردم کسی است که به آن که امید ندارد و درخواست یاری نکرده، کمک کند و ببخشد.
۳۲- تشکر و قدرانی شُکرَک لِنِعْمَةٍ سالِفَةٍ یقْتَضی نِعْمَةً آنِفَةً.. شکر و سپاس از نعمت‌های گذشته، نعمت‌های آینده را در پی دارد.
۳۳- برکات خدمت به مردم مَنْ ارادَ اللَّهَ تَبارَک وَ تَعالی بِالصَّنیعَةِ الی اخیهِ کافاهُ بِها فی وَقْتِ حاجَتِهِ وَ صَرَفَ عَنْهُ مِنْ بَلاءِ الدُّنْیا ما هُوَ اکثَرُ مِنْهُ وَ مَنْ نَفَّسَ کرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ کرَبَ الدُّنْیا وَ الْاخِرَةِ وَ مَنْ احْسَنَ احْسَنَ اللَّهُ الَیهِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنینَ.. هرکس برای رضای خدا به برادر دینی اش خدمت کند، خداوند در هنگام نیازش او را عوض خواهد داد و از گرفتاری‌های دنیا بیشتر از خدمت وی از او رفع خواهد کرد و هرکس غمی را از دل مؤمنی بزداید، خداوند غصه‌های دنیا و آخرتش را بر طرف می‌کند و هرکس نیکی کند، خداوند به او نیکی می‌کند و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.
۳۴- نشانه منافق ما کنَّا نَعْرِفُ الْمُنافِقینَ عَلی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الَّا بِبُغْضِهِمْ عَلیاً وَ وُلْدَهُ.. معیار شناخت اهل نفاق در عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله، دشمنی آنان با علی علیه السلام و اولاد آن حضرت بود.
۳۵- اهمیت حق مردم امام هنگام حرکت به سوی کربلا فرمود..
نادِ انْ لا یقْتَلَ مَعی رَجُلٌ عَلَیهِ دَینٌ وَنادِ بِها فی الْمَوالی فَانّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یقُولُ.. مَنْ ماتَ وَ عَلَیهِ دَینٌ اخِذَ مِنْ حَسَناتِهِ یوْمَ الْقِیامَةِ.. اعلام کنید هرکس بدهی دارد در این مبارزه همراه من نباشد، من از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود.. هرکس بمیرد و در گردن او حقوق مردم باشد، در روز قیامت از اعمال نیک او گرفته می‌شود. [و به اعمال طلبکار اضافه می‌کنند
۳۶- آداب سخن گفتن لا تَتَکلَّمَنَّ فیما لا یعْنیک فَانّی اخافُ عَلَیک الْوِزْرَ وَ لا تَتَکلَّمَنَّ فیما یعْنیک حَتَّی تَری لِلْکلامِ مَوْضِعاً فَرُبَّ مُتَکلِّمٍ قَدْ تَکلَّمَ بِالْحَقِّ فَعیبَ..
در مورد سخنان بی فایده صحبت نکن که می‌ترسم برایت گناه نوشته شود و در مورد سخنان مفید نیز اگر زمینه نباشد باز هم لب فرو بند؛ چه بسیار گویندگانی که به حق و بجا سخن گفته و مورد ایراد قرار گرفته اند.
۳۷- کمال عقل
لا یکمُلُ الْعَقْلُ الَّا بِاتِّباعِ الْحَقِّ عقل، جز از راهِ پیروی حق کامل نمی‌شود.
۳۸- توکل بر خداوند
مَنْ اتَّکلَ عَلی حُسْنِ اخْتیارِ اللَّهِ تَعالی لَهُ لَمْ یتَمَنَّ انَّهُ فی غَیرِ الْحالِ الّتی اخْتارَها اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ؛» کسی که به خدا توکل کند و انتخاب نیکوی خدا را ترجیح دهد، هرگز آرزوی حالات دیگر غیر خدایی را آرزو نمی‌کند.
۳۹- افراد مورد اعتماد
لا یأمَنْ الَّا مَنْ قَدْ خافَ اللَّهَ تَعالی.. اعتماد نکن، مگر به افرادی که از بازخواست خدای تعالی واهمه دارند.
۴۰. زشتی غیبت
لِرَجُلٍ اغْتابَ عِنْدَهُ رَجُلًا یا هذا کفَّ عَنِ الْغَیبَةِ فَانَّها ادامُ کلابِ النَّارِ.. آن حضرت به مردی که از دیگری غیبت می‌کرد هشدار داده و فرمود..ای مرد! از غیبت کردن بپرهیز که غیبت غذای سگ‌های جهنم است.
چهل حدیث از امام سجاد علیه السلام
1 - قالَ الاْ مامُ ... ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ مِنَ الْمُؤمِنینَ کانَ فی کَنَفِ اللّهِ، وَ أظَلَّهُ اللّهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ فی ظِلِّ عَرْشِهِ، وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ الْیَوْمِ الاْکْبَرِ.. مَنْ أعْطی النّاسَ مِنْ نَفْسِهِ ما هُوَ سائِلهُم لِنَفْسِهِ، و رَجُلٌ لَمْ یَقْدِمْ یَداً وَ رِجْلاً حَتّی یَعْلَمَ أنَّهُ فی طاعَةِ اللّهِ قَدِمَها أوْ فی مَعْصِیَتِهِ، وَ رَجُلٌ لَمْ یَعِبْ أخاهُ بِعَیْبٍ حَتّی یَتْرُکَ ذلکَ الْعِیْبَ مِنْ نَفْسِهِ.
سه حالت و خصلت در هر یک از مؤمنین باشد در پناه خداوند خواهد بود و روز قیامت در سایه رحمت عرش الهی می‌باشد و از سختی‌ها و شداید محشر در امان است. تحف العقول.. ص 204، بحارالا نوار.. ج 75، ص 141، ح 3.
اوّل آن که به مردم چیزی را دهد که از آنان برای خویش می‌خواهد(آنچه برای خود می‌پسندد را به آنان عطا کند).
دوّم آن قدم از قدم برندارد تا آنکه بداند آن حرکتش در راه اطاعت خداست یا معصیت و نافرمانی او
سوّم از برادر مومن خود (به عیبی که در خود نیز دارد ) عیب جویی نکند تا آنکه آن عیب را از خودش دور سارد
2 - ثَلاثٌ مُنْجِیاتٌ لِلْمُؤْمِن.. کَفُّ لِسانِهِ عَنِ النّاسِ وَاغتِیابِهِمْ، وَإ شْغالُهُ نَفْسَهُ بِما یَنْفَعُهُ لاِّخِرَتِهِ وَدُنْیاهُ، وَطُولُ الْبُکأ عَلی خَطیئَتِهِ . سه چیز موجب نجات انسان مومن خواهد بود.. نگهداری زبانش از حرف زدن درباره مردم غیبت آنان، مشغول شدنش به خویشتن با کارهایی که برای آخرت و دنیایش مفید باشد. و بسیار گریستن بر اشتباهاتش. تحف العقول.. ص 204، بحارالا نوار.. ج 75، ص 140، ح 3.
3 - أرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فیهِ کَمُلَ إسْلامُهُ، وَ مَحَصَتْ ذُنُوبُهُ، وَ لَقِیَ رَبَّهُ وَ هُوَ عَنْهُ راضٍ.. وِقأ لِلّهِ بِما یَجْعَلُ عَلی نَفْسِهِ لِلنّاس، وَ صِدْقُ لِسانِه مَعَ النّاسِ، وَ الاْ سْتحْیأ مِنْ کُلِّ قَبِیحٍ عِنْدَ اللّهِ وَ عِنْدَ النّاسِ، وَ حسْنِخُلْقِهِ مَعَ أهْلِهِ چهار خصلت است که در هرکس باشد، ایمانش کامل، گناهانش بخشوده خواهد بود، و در حالتی خداوند را ملاقات می‌کند که از او راضی و خوشنود است..
1 - تقوای الهی با کارهایی که برای مردم به به دوش می‌کشد. 2 - راست گوئی و صداقت با مردم . 3 - حیا و پاکدامنی نسبت به تمام زشتی‌های در پیشگاه خدا و مردم. 4 - خوش اخلاقی و خوش برخوردی با خانواده‌ی خود. مشکاة الا نوار.. ص 172، بحارالا نوار.. ج 66، ص 385، ح 48.
4 - یَا ابْنَ آدَم، إ نَّکَ لا تَزالُ بَخَیْرٍ ما دامَ لَکَ واعِظٌ مِنْ نَفْسِکَ، وَ ما کانَتِ الْمُحاسَبَةُ مِنْهَمِّکَ، وَ ما کانَ الْخَوْفُ لَکَ شِعارا ای فرزند آدم، همیشه در عافیت و خیر خواهی بود مادامی که از درون خود پند دهنده‌ای داشته باشی و محاسبه(نفس) از کارهای مهمت باشد و ترس از(عاقبت امور) سرلوحه‌ات گردد. مشکاة الا نوار.. ص 246، بحارالا نوار.. ج 67، ص 64، ح 5.
5 - وَ أمّا حَقُّ بَطْنِکَ فَأنْ لا تَجْعَلْهُ وِعأ لِقَلیلٍ مِنَ الْحَرامِ وَلا لِکَثیرٍ، وَ أنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِی الْحَلالِ حقّی که شکم بر تو دارد این است که آن را ظرف چیزهای حرام - چه کم و چه زیاد - قرار ندهی و (نیز) در چیزهای حلال میانه‌روی کنی. تحف العقول.. ص 186، بحارالا نوار.. ج 71، ص 12، ح 2.
6 - مَنِ اشْتاقَ إلی الْجَنَّةِ سارَعَ إلی الْحَسَناتِ وَ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ، وَ مَنْ أشْفَقَ مِنَ النارِ بادَرَ بِالتَّوْبَةِ إلی اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ راجَعَ عَنِ الْمَحارِمِ کسی که مشتاق بهشت باشد در انجام کارهای نیک، سرعت می‌نماید و شهوات را زیر پا می‌گذارد و هرکس از آتش جهنم هراسناک باشد به درگاه خداوند از گناهانش توبه می‌کند و از گناهان و چیزهای حرام روی برمی‌گرداند. تحف العقول.. ص 203، بحارالا نوار.. ج 75، ص 139، ح 3.
7 - طَلَبُ الْحَوائِجِ إلی النّاسِ مَذَلَّةٌ لِلْحَیاةِ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْحَیاء، وَ اسْتِخْفافٌ بِالْوَقارِ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحاضِرِ، وَ قِلَّةُ طَلَبِ الْحَوائِجِ مِنَ النّاسِ هُوَ الْغِنَی الْحاضِر دست نیاز به سوی مردم دراز کردن، سبب ذلّت و خواری در زندگی و در معاشرت خواهد بود. و نیز موجب از بین رفتن حیا و کاهش وقار خواهد گشت. و همین خود فقر بالفعل است(که گریبانگیر شخص شده) و (اما) کم بودن نیازمندیها از مردم خود غنا و توانمندی بالفعل است (که شخص به آن آراسته است) تحف العقول ص210 بحارالا نوار ج 75 ص 136، ح 3.
8 - اَلْخَیْرُ کُلُّهُ صِیانَةُ الانْسانِ نَفْسَهُ تمام سعادت و خوشبختی، حفظ (و کنترل اعضا و جوارح خود از هرگونه بدی) از سوی خویش است. تحف العقول.. ص 201، بحارالا نوار.. ج 75، ص 136، ح 3.
9 - سادَةُ النّاسِ فی الدُّنْیا الاَسْخِیاء، وَ سادَةُ الناسِ فی الاخِرَةِ الاتْقیاء در این دنیا سرور مردم، سخاوتمندان هستند؛ و در قیامت سیّد و سرور مردم، پرهیزکاران خواهند بود. مشکاة الا نوار.. ص 232، س 20، بحارالا نوار.. ج 78، ص 50، ح77.
10 - مَنْ زَوَّجَ لِلّهِ، وَ وَصَلَ الرَّحِمَ تَوَّجَهُ اللّهُ بِتاجِ الْمَلَکِ یَوْمَ الْقِیامَةِ هرکس برای (رضا و خوشنودی) خداوند ازدواج نماید و با خویشان خود صله رحم نماید، خداوند او را در قیامت مفتخر و سربلند می‌گرداند. مشکاة الا نوار.. ص 166، س 3.
11 - إنَّ أفْضَلَ الْجِهادِ عِفَّةُ الْبَطْنِ وَ الْفَرْجِ با فضیلت‌ترین و مهمترین مجاهدتها، عفت شکم و عورت است (از چیزهای حرام و شبهه ناک). مشکاة الا نوار ص157، س20.
12 - مَنْ زارَ أخاهُ فی اللّهِ طَلَبا لاِنْجازِ مَوْعُودِ اللّهِ، شَیَّعَهُ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَکٍ، وَ هَتَفَ بِهِهاتِفٌ مِنْ خَلْفٍ ألا طِبْتَ وَ طابَتْ لَکَ الْجَنَّةُ، فَإذا صافَحَهُ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ هرکس به دیدار دوست و برادر خود برود و برای رضای خداوند او را زیارت نماید به امید آن که به وعده‌های الهی برسد، هفتاد هزار فرشته او را همراه و مشایعت خواهند کرد، و نیز هاتفی از پشت سر ندایش در دهد که بهشت گوارایت باد که از آلودگی‌ها پاک شدی . پس چون با دوست و برادر خود دست دهد و مصافحه کند رحمت فرایش خواهد گرفت. مشکاة الا نوار.. ص 207، س 18.
13 - إ نْ شَتَمَکَ رَجُلٌ عَنْ یَمینِکَ، ثُمَّ تَحَوَّلَ إلی یَسارِکَ فَاعْتَذَرَ إلَیْکَ فَاقْبَلْ مِنْهُ چنانچه شخصی از سویی تو را بدگویی کند، و سپس برگردد و از سوی دیگر پوزش طلبد، عذرخواهی و پوزش او را پذیرا باش. مشکاة الا نوار.. ص 229، س 10، بحارالا نوار.. ج 78، ص 141، ح 3.
14 - عَجِبْتُ لِمَنْ یَحْتَمی مِنَ الطَّعامِ لِمَضَرَّتِهِ، کَیْفَ لایَحْتَمی مِنَ الذَّنْبِ لِمَعَرَّتِهِ تعجّب دارم از کسی که به خاطر ضررهای غذا نسبت به ( تشخیص خوب و بد ) خوراکش اهتمام می‌ورزد ، چگونه نسبت به گناهان به خاطر زشتی و زیانش اهمیّت نمی‌دهد. أعیان الشّیعة.. ج 1، ص 645، بحارالا نوار.. ج 78، ص 158، ح19.
15 - مَنْ أطْعَمَ مُؤْمِنا مِنْ جُوعٍ أطْعَمَهُ اللّهُ مِنْ ثِمارِ الْجَنَّةِ، وَ مَنْ سَقی مُؤْمِنا مِنْ ظَمَأسَقاهُ اللّهُ مِنَ الرَّحیقِ الْمَخْتُومِ، وَ مَنْ کَسا مُؤْمِنا کَساهُ اللّهُ مِنَ الثّیابِ الْخُضْرِ هرکس مؤمن گرسنه‌ای را طعام دهد خداوند او را از میوه‌های بهشت اطعام می‌نماید، و هر که تشنه‌ای را آب دهد خداوند از چشمه گوارای بهشتی سیرابش می‌گرداند، و هرکس مومن برهنه‌ای را لباس بپوشاند خداوند او را از لباس سبز بهشتی خواهد پوشاند. مستدرک الوسائل ج7 ح 8.
16 - إنَّ دینَ اللّهِ لایُصابُ بِالْعُقُولِ النّاقِصَةِ، وَ الاّْرأ الْباطِلَةِ، وَ الْمَقاییسِ الْفاسِدَةِ، وَ لایُصابُ إلاّ بِالتَّسْلیمِ، فَمَنْ سَلَّمَ لَنا سَلِمَ، و مَنِ اهْتَدی بِنا هُدِی، وَ مَنْ دانَ بِالْقِیاسِ وَ الرَّأی هَلَکَ به وسیله عقل ناقص و نظریه‌های باطل، و قیاسهای فاسد و بی اساس نمی‌توان به دین خدا دست یافت؛ تنها وسیله رسیدن به دین واقعی، تسلیم محض می‌باشد؛ پس هرکس تسلیم ما اهل بیت باشد (از هر انحرافی) در امان است و هر که به وسیله ما هدایت یابد خوشبخت خواهد بود. و شخصی که با قیاس و نظریات شخصی خود بخواهد دین را دریابد، هلاک می‌گردد. مستدرک الوسائل.. ج 17، ص 262، ح 25.
17 - الدُّنْیا سِنَةٌ، وَ الاَخِرَةُ یَقْظَةٌ، وَ نَحْنُ بَیْنَهُما أضْغاثُ احْلامِ دنیا همچون نیمه خواب (چرت ) است و آخرت بیداری می‌باشد و ما در این میان این دو در خواب پریشانیم. تنبیه الخواطر، معروف به مجموعة ورّام.. ص 343، س 20.
18 - مِنْ سَعادَةِ الْمَرْءِ أنْ یَکُونَ مَتْجَرُهُ فی بِلادِهِ، وَ یَکُونَ خُلَطاؤُهُ صالِحینَ، وَ تَکُونَ لَهُ أوْلادٌ یَسْتَعینُ بِهِمْ. از سعادت مرد آن است که در شهر خود کسب و تجارت نماید و معاشرینش افرادی صالح و نیکوکار باشند، و نیز دارای فرزندانی باشد که با آنان یاری گردد و کمک حال او باشند. وسائل الشیعة. 17، 647، 1، و مشکاة الا نوار.. 262.
19 - آیاتُ الْقُرْآنِ خَزائِنُ الْعِلْمِ، کُلَّما فُتِحَتْ خَزانَةٌ، فَیَنْبَغی لَکَ أنْ تَنْظُرَ ما فیها آیه‌های قرآن، هر کدام آن، خزینه علوم (خداوند) است، هر گاه خزینه‌ای باز می‌شود شایسته است که خوب در آن بنگری. مستدرک الوسائل.. ج 4، ص 238، ح 3.
20 - مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ بِمَکَّة لَمْ یَمُتْ حَتّی یَری رَسُولَ اللّهِ صَ وَ یَرَی مَنْزِلَهُ فی الْجَنَّةِ هر که قرآن را در مکّه مکرّمه ختم کند نمی‌میرد مگر آن که حضرت رسول اللّه و نیز جایگاه خود را در بهشت رؤیت می‌نماید. من لا یحضره الفقیه.. ج 2، ص 146، ح 95.
21 - یا مَعْشَرَ مَنْ لَمْ یَحِجَّ اسْتَبْشَرُوا بِالْحاجِّ إذا قَدِمُوا فَصافِحُوهُمْ وَ عَظِّمُوهُمْ، فَإنَّ ذلِکَ یَجِبُ عَلَیْکُمْ تُشارِکُوهُمْ فی الاْجْرِ شماهائی که به مکّه نرفته اید و در مراسم حجّ شرکت نکرده اید، بشارت باد شماها را به آن حاجیانی که بر می‌گردند، با آنها - دیدار و - مصافحه کنید تا در پاداش و ثواب حجّ آنها شریک باشید. همان مدرک.. ج 2، ص 147، ح 97.
22 - الرِّضا بِمَکْرُوهِ الْقَضا، مِنْ أعْلی دَرَجاتِ الْیَقینِ راضی بودن به سخت‌ترین مقدّرات الهی از عالی‌ترین مراتب ایمان و یقین خواهد بود. مستدرک الوسائل ج2 ص413 ح16
23 - ما مِنْ جُرْعَةٍ أحَبُّ إلی اللّهِ مِنْ جُرْعَتَیْنِ.. جُرْعَةُ غَیْظٍ رَدَّها مُؤْمِنٌ بِحِلْمٍ، أوْ جُرْعَةُمُصیبَةٍ رَدَّها مُؤْمِنٌ بِصَبْرٍ نزد خداوند متعال حالتی محبوبتر از یکی از این دو حالت نیست.. حالت غضب و غیظی که مؤمن با بردباری و حلم از آن بگذرد و دیگری حالت بلا و مصیبتی که مؤمن آن را با شکیبائی و صبر بگذراند مستدرک الوسائل ج2ص424 ح21
24 - مَنْ رَمَی النّاسَ بِما فیهِمْ رَمَوْهُ بِما لَیْسَ فیِهِ هرکس مردم را عیب جوئی کند و عیوب آنان را بازگو نماید و سرزنش کند، دیگران او را متهّم به آنچه در او نیست می‌کنند. بحار الا نوار.. ج 75، ص 261، ح 64.
25 - مُجالَسَةُ الصَّالِحیِنَ داعِیَةٌ إلی الصَّلاحِ، وَ أدَبُ الْعُلَمأ زِیادَةٌ فِی الْعَقْلِ هم نشینی با صالحان انسان را به سوی صلاح و خیر می‌کشاند، و معاشرت و هم صحبت شدن با علما، سبب افزایش عقل است. بحارالا نوار ج1 ص141 ضمن ح30، ج75، ص304.
26 - إنَّ اللّهَ یُحِبُّ کُلَّ قَلْبٍ حَزینٍ، وَ یُحِبُّ کُلَّ عَبْدٍشَکُورٍ همانا خداوند دوست دارد هر قلب حزین و غمگینی را (که در فکر نجات و سعادت خود باشد) و هر بنده شکرگزاری را دوست دارد. کافی.. ج 2، ص 99، بحارالا نوار.. ج 71، ص 38، ح 25.
27 - إنَّ لِسانَ ابْنَ آدَمٍ یَشْرُفُ عَلی جَمیعِ جَوارِحِهِ کُلَّ صَباحٍ فَیَقُولُ.. کَیْفَ أصْبَحْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ.. بِخَیْرٍ إنْ تَرَکْتَنا، إ نَّما نُثابُ وَ نُعاقَبُ بِکَ زبان آدمی بر تمام اعضا و جوارحش تسلط دارد هر روز صبحگاهان زبان انسان بر آنها می‌گوید.. چگونه شب را به روز رساندید؟ جواب دهند.. اگر تو ما را رها کنی خوب و آسوده هستیم، چون که ما به وسیله تو مورد ثواب و عقاب قرار می‌گیریم. اصول کافی ج2، ص115، وسائل الشّیعة ج12 ص189، ح1.
28 - ما تَعِبَ أوْلِیاء اللّهُ فِی الدُّنْیا لِلدُّنْیا، بَلْ تَعِبُوا فِی الدُّنْیا لِلاّْخِرَةِ دوستان و اولیاء خدا در فعالیّت‌های دنیوی خود را برای دنیا به زحمت نمی‌اندازند و خود را خسته نمی‌کنند بلکه برای آخرت زحمت می‌کِشند. بحارالا نوار.. ج 73، ص 92، ضمن ح 69.
29 - لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فِی طَلَبِ الْعِلْمِ لَطَلَبُوهُ وَ لَوْ بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوْضِ اللُّجَجِ چنانچه مردم منافع و فضایل تحصیل علوم را می‌دانستند هر آینه آن را تحصیل می‌کردند گرچه با ریخته شدن خونها و یا فرو رفتن زیر آب‌ها در گرداب‌های خطرناک باشد. اصول کافی.. ج 1، ص 35، بحارالا نوار.. ج 1، ص 185، ح 109.
30 - لَوِ اجْتَمَعَ أهْلُ السّماء وَ الاْ رْضِ أنْ یَصِفُوا اللّهَ بِعَظَمَتِهِ لَمْ یَقْدِرُوا چنانچه تمامی اهل آسمان و زمین گِرد هم آیند و بخواهند خداوند متعال را در جهت عظمت و جلال توصیف و تعریف کنند، قادر نخواهند بود. اصول کافی.. ج 1، ص 102، ح 4.
31 - ما مِنْ شَیْیءٍ أحبُّ إلی اللّهِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ مِنْ عِفَّةِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ، وَ ما شَیْیءٌ أحَبُّ إلی اللّهِ مِنْ أنْ یُسْألَ بعد از معرفت به خداوند چیزی محبوبتر از عفت شکم و عورت نیست، و نیز محبوبترین کارها نزد خداوند درخواست نیازمندیها به درگاهش می‌باشد. تحف العقول.. ص 204، بحارالا نوار.. ج 78، ص 41، ح 3.
32 - یابْنَ آدَم إ نَّکَ مَیِّتٌ وَ مَبْعُوثٌ وَ مَوْقُوفٌ بَیْنَ یَدَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلّ مَسْؤُولٌ، فَأعِدَّ لَهُ جَوابا ای فرزند آدم (ای انسان، تو) خواهی مُرد و سپس محشور می‌شوی و در پیشگاه خداوند جهت سوال و جواب احضار خواهی شد، پس جوابی (قانع کننده و صحیح در مقابل سؤالها) برایش مهیّا و آماده کن تحف العقول ص202بحارالانوار ج70 ص64ح5.
33 - نَظَرُ الْمُؤْمِنِ فِی وَجْهِ أخِیهِ الْمُؤْمِنِ لِلْمَوَدَّةِ وَ الْمَحَبَّةِ لَهُ عِبادَة نظر کردن مؤمن به صورت برادر مؤمنش از روی علاقه و محبّت عبادت است. تحف العقول.. ص 204، بحارالا نوار.. ج 78، ص 140، ح 3.
34 - إیّاکَ وَ مُصاحَبَةُ الْفاسِقِ، فَإنّهُ بائِعُکَ بِأکْلَةٍ أوْ أقَلّ مِنْ ذلِکَ وَ إ یّاکَ وَ مُصاحَبَةُ الْقاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإنّی وَجَدْتُهُ مَلْعُونا فی کِتابِ اللّهِ بر حذر باش از دوستی و همراهی با فاسق چون که او به یک لقمه نان و چه بسا کمتر از آن هم، تو را می‌فروشد؛ و مواظب باش از دوستی و صحبت کردن با کسی که قاطع رحم (کسی که ارتباط خویشاوندی را بریده) می‌باشد چون که او را درکتاب خدا ملعون یافتم. تحف العقول.. ص 202، بحارالا نوار.. ج 74، ص 196، ح 26.
35 - أشَدُّ ساعاتِ ابْنِ آدَم ثَلاثُ ساعاتٍ.. السّاعَةُ الَّتی یُعایِنُ فیها مَلَکَ الْمَوْتِ، وَ السّاعَةُ الَّتی یَقُومُ فیها مِنْ قَبْرِهِ، وَ السَّاعَةُ الَّتی یَقِفُ فیها بَیْنَ یَدَیِ اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی، فَإمّا الْجَنَّةُ وَ إمّا إلَی النّارِ. بحار الا نوار.. ج 6، ص 159، ح 19، به نقل از خصال شیخ صدوق. مشکل‌ترین و سخت‌ترین لحظات و ساعات دوران‌ها برای انسان، سه مرحله است..
1 - آن موقعی که عزرائیل بر بالین انسان وارد می‌شود و می‌خواهد جان او را برگیرد.
2 - آن هنگامی که از درون قبر زنده می‌شود و در صحرای محشر به پامی خیزد.
3 - آن زمانی که در پیشگاه خداوند متعال - جهت حساب و کتاب و بررسی اعمال - قرار می‌گیرد و نمی‌داند راهی بهشت و نعمت‌های جاوید می‌شود و یا راهی دوزخ و عذاب دردناک خواهد شد.
36 - إ ذا قامَ قائِمُنا أذْهَبَ اللّهُ عَزَوَجَلّ عَنْ شیعَتِنا الْعاهَةَ، وَ جَعَلَ قُلُوبَهُمْ کُزُبُرِ الْحَدیدِ،وَ جَعَلَ قُوَّةَ الرَجُلِ مِنْهُمْ قُوَّةَ أرْبَعینَ رَجُلاً
هنگامی که قائم ما ( حضرت حجّت، روحی له الفدأ و عجّ) قیام و خروج نماید خداوند بلا و آفت را از شیعیان و پیروان ما بر می‌دارد ودلهای ایشان را همانند قطعه آهن محکم می‌نماید، و نیرو و قوّت هر یک از ایشان به مقدار نیروی چهل نفر دیگران خواهد شد. خصال ج2 ص542 بحارالانوار ج52 ح12.
37 - عَجَباً کُلّ الْعَجَبِ لِمَنْ عَمِلَ لِدارِ الْفَناء وَ تَرَکَ دارَالْبقاء
بسیار عجیب است از کسانی که برای این دنیای زودگذر و فانی کار می‌کنند و خون دل می‌خورند ولی آخرت را که باقی و ابدی است رها و فراموش کرده اند. بحارالا نوار.. ج 73، ص 127، ح 128.
38 - رَأیْتُ الْخَیْرَ کُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِی قَطْعِ الطَّمَعِ عَمّا فِی أیْدِی النّاسِ
تمام خیرات و خوبی‌های دنیا و آخرت را در چشم پوشی و قطع طَمَع از زندگی و اموال دیگران می‌بینم (یعنی قناعت داشتن ). اصول کافی ج2، ص320، بحارالانوار.. ج 73 ح10.
39 - مَنْ لَمْ یَکُنْ عَقْلُهُ أکْمَلَ ما فیهِ، کانَ هَلاکُهُ مِنْ أیْسَرِ ما فیهِ کسی که بینش و عقلش کاملترین چیزش نباشد هلاکتش آسانترین چیزش است. بحارالا نوار ج1 ص94 ح26
40 - إنَّ الْمَعْرِفَةَ، وَ کَمالَ دینِ الْمُسْلِمِ تَرْکُهُ الْکَلامَ فیما لایُغْنیهِ، وَ قِلَّةُ ریائِهِ، وَ حِلْمُهُ، وَ صَبْرُهُ، وَ حُسْنُ خُلْقِهِ
همانا معرفت و کمال دین مسلمان در گرو رها کردن سخنان و حرف‌هایی است که به حالش سودی ندارد. همچنین از ریاء و خودنمایی دوری جستن و در برابر مشکلات زندگی بردبار و شکیبا بودن و نیز دارای اخلاق پسندیده و نیک سیرت بودن است. تحف العقول.. ص 202، بحارالا نوار.. ج 2، ص 129، ح 11.
چهل حدیث نورانی از امام محمد باقر علیه السلام
1- چه بسا شخص حریص بر امری از امور دنیا ، که بدان دست یافته و باعث نافرجامی و بدبختی او گردیده است ، و چه بسا کسی که برای امری از امور آخرت کراهت داشته و بدان رسیده ، ولی به وسیله آن سعادتمند گردیده است . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 75، ص (166)
2- تو را به پنج چیز سفارش می کنم .. اگر مورد ستم واقع شدی ستم مکن ، اگر به تو خیانت کردند خیانت مکن ، اگر تکذیبت کردند خشمگین مشو ، اگر مدحت کنند شاد مشو ، و اگر نکوهشت کنند ، بیتابی مکن . بحارالانوار ج 75، ص (167)
3- سخن نیک را از هر کسی، هر چند به آن عمل نکند، فرا گیرید.بحارالانوار ج 75،
4- چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد. بحارالانوار ج 75،
5- نهایت کمال ، فهم در دین و صبر بر مصیبت ، و اندازه گیری در خرج زندگانی است . (بحارالانوار ج 75، ص(172)
6- سه چیز از خصلتهای نیک دنیا و آخرت است .. از کسی که به تو ستم کرده است گذشت کنی ، به کسی که از تو بریده است بپیوندی ، و هنگامی که با تو به نادانی رفتار شود ، بردباری کنی .بحارالانوار ج 75، ص (173)
7- خداوند دوست ندارد که مردم در خواهش از یکدیگر اصرار ورزند ، ولی اصرار در خواهش از خودش را دوست دارد . بحارالانوار ج 75، ص (173)
8- دانشمندی که از علمش سود برند از هفتاد هزار عابد بهتر است بحارالانوار ج75
9- هیچ بنده ای عالم نیست ، مگر اینکه نسبت به بالا دست خود ، حسادت نورزد ، و زیردست خود را خوار نشمارد .بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 75، ص (173)
10- هر که خوش نیت باشد ، روزی اش افزایش می یابد (بحارالانوارج 75 ص175)
11- هر کس با خانواده اش خوشرفتار باشد ، بر عمرش افزوده می گردد . بحارالانوار)
12- از سستی و بی قراری بپرهیز ، که این دو ، کلید هر بدی می باشند ، کسی که سستی کند ، حقی را ادا نکند ، و کسی که بی قرار شود ، بر حق صبر نکند (ص175)
13- پیوند با خویشان ، عملها را پاکیزه می نماید ، اموال را افزایش می دهد ، بلا را دور می کند ، و مرگ را به تاخیر می اندازد . (بحارالانوار ج 71، ص 111)
14- بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند ، درباره مردم بگویید . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 65، ص (152)
15- خداوند بنده مؤمنش را با بلا مورد لطف قرار می دهد ، چنانکه سفر کرده ای برای خانواده خود هدیه می فرستد ، و او را از دنیا پرهیز می دهد ، چنانکه طبیب مریض را پرهیز می دهد . بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 75، ص (180)
16- بر شما باد به پرهیزکاری و کوشش و راستگویی ، و پرداخت امانت به کسی که شما را بر آن امین دانسته است ، چه آن شخص ، نیک باشد یا بد. (بحارالانوار ج 75،)
17- غیبت آن است که درباره برادرت چیزی را بگویی که خداوند بر او پوشیده و مستور داشته است . و بهتان آن است که عیبی را که در برادرت نیست ، به او ببندی . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 75، ص (178)
18- خداوند ، دشنام گوی بی آبرو را دشمن دارد .بحارالانوار ج 75، ص (176)
19- تواضع ، راضی بودن به نشستن در جایی است که کمتر از شانش باشد ، و اینکه به هر کس رسیدی سلام کنی ، و جدال را هر چند حق با تو باشد ، ترک کنی. (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 75، ص 176)
20- برترین عبادت ، پاکی شکم و پاکدامنی است .بحارالانوار ج 75، ص (176)
21- خداوند در روز قیامت در حساب بندگانش ، به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است ، دقت و باریک بینی می کند . بحارالانوار ج 7 ، ص (267)
22- آن که از شما به دیگری علم بیاموزد ، پاداش او ( نزد خدای تعالی ) به مقدار پاداش دانشجوست ، و از او هم بیشتر می باشد . (کافی ، ج 1 ، ص35)
23- هر که علم و دانش را برای آنکه به علما فخر فروشی کند ، و یا با نابخردان بستیزد ، و یا برای جلوه توجه مردم یادبگیرد ، باید آتش را جای نشستن خود گیرد . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، 2 ، ص 38)
24- خداوند عزوجل کسی را که در میان جمع ، بدون ناسزاگویی و حرف زشت مزاح کند،دوست دارد . (کافی ، ج 2 ، ص 663)
25- سه خصلت است که دارنده اش نمی میرد تا عاقبت شوم آن را ببیند .. ستمکاری از خویشان بریدن ، و قسم دروغ که نبرد با خداست . (کافی ، ج 75، ص174) 26- به خدا سوگند هیچ بنده ای در دعا ، پافشاری و اصرار به درگاه خدای عزوجل نکند ، جز اینکه حاجتش را بر آورد . (کافی ، ج 2 ، ص 475) 27- خداوند عزوجل از میان بندگان مؤمنش آن بنده ای را دوست دارد که بسیار دعا کند ، پس بر شما باد دعا در هنگام سحر تا طلوع آفتاب ، زیرا درهای آسمان در آن هنگام باز می گردد و روزیها در آن تقسیم می شود و حاجتهای بزرگ بر آورده می گردد. (کافی ، ج 2 ، ص 478) 28- دعای انسان پشت سر برادر دینی اش ، نزدیکترین و سریعترین دعا به اجابت است . (کافی ، ج 2 ، ص 507) 29- هر چشمی روز قیامت گریان است ، جز سه چشم .. چشمی که در راه خدا در شب بیدار بوده، چشمی که از ترس خدا گریان ، و چشمی که از محرمات الهی و گناهان بسته شود . (کافی ، ج 2 ، ص 80) 30- شخص حریص به دنیا مانند کرم ابریشم است که هر چه بیشتر ابریشم به دور خود می تند ، راه بیرون شدنش را دورتر و مشکل تر می کند ، تا اینکه از غم و اندوه بمیرد . (کافی ، ج 2 ، ص 316) 31- چه بسیار خوب است نیکی ها پس از بدی ها و چه بسیار بد است بدی ها پس از نیکی ها (کافی ج 2 458 32- چون مؤمن با مؤمنی دست دهد ، پاک و بی گناه از یکدیگر جدا می شوند . (بحارالانوار ج 73، ص 20)
33- از دشمنی بپرهیزید ، زیرا فکر را مشغول کرده و مایه نفاق می گردد. (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 2 ، ص 301) 34- هیچ قطره ای نزد خداوند ، محبوبتر از قطره اشکی که در تاریکی شب از ترس خدا و برای او ریخته شود ، نیست . (کافی ، ج 2 ، ص 482) 35- هر که بر خدا توکل کند ، مغلوب نمی شود ، و هر که از گناه به خدا پناه برد ، شکست نمی خورد. (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 68، ص151)
36- افزایش نعمت از جانب خداوند قطع نمی شود، مگر اینکه شکر از جانب بندگان قطع گردد . (بحارالانوار ج 68، ص 54)
37- خداوند دنیا را به دوست و دشمن خود می دهد ، اما دینش را فقط به دوست خود می بخشد . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 2 ، ص 215)
38- مؤمن برادر مؤمن است ، به او دشنام نمی دهد ، از او دریغ نمی کند ، و به او گمان بد نمی برد . (بحارالانوار ج75، ص 176)
39- هیچ کس از گناهان سالم نمی ماند مگر اینکه زبانش را نگه دارد. بحارالانوار ج 75
40- سه چیز پشت انسان را می شکند .. مردی که عمل خویش را زیاد شمارد ، گناهانش را فراموش کند ، و به رای خویش ، خوشنود باشد . (بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ج 69، ص 314)
40 حدیث امام صادق علیه السلام
وَ لَیْسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ یَظْلِمُ النّاسَ؛ و کسى که به مردم ستم کند، شیعه ما نیست
1. محاسبه روزانه نفس حَقٌّ عَلى کُلِّ مُسْلِم یَعْرِفُنا أَنْ یَعْرِضَ عَمَلَهُ فى کُلِّ یَوْم وَ لَیْلَة عَلى نَفْسِهِ فَیَکُونَ مُحاسِبَ نَفْسِهِ، فَإِنْ رَأى حَسَنَةً اسْتَزادَ مِنها، وَ إِنْ رَأى سَیِّـئَـةً اسْتَغْفَرَ مِنْها لِئَلاّ یَخْزى یَوْمَ الْقِیمَةِ. بر هر مسلمانى که ما را بشناسد سزاوار است که در هر شبانه روز عملش را بر خود عرضه دارد و خود حسابگر خویش باشد، اگر حسنه دید بر آن بیفزاید، و اگر گناه دید از آن آمرزش خواهد تا این که روز قیامت رسوا نشود.
2. استقامت لَوْ أَنَّ شیعَتَنا اسْتَقامُوا لَصافَحَتْهُمُ الْمَلائِکَةُ وَلاَظَلَّهُمُ الْغَمامُ وَ لاَشْرَقُوا نَهارًا وَ لاَکَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ لَما سَأَلُوا اللّهَ شَیْئًا إِلاّ أَعْطاهُمْ اگر شیعیان ما استقامت مى‌ورزیدند، هر آینه فرشتگان با آنها دست مى‌دادند و ابر بر آنها سایه می‌انداخت و در روز مى‌درخشیدند و از فراسر و زیر پاى خود روزى مى‌خوردند و چیزى از خدا نمى‌خواستند، مگر این که به آنها مى‌داد.
3. مفاسدِ نیرنگ و حسادت مَنْ غَشَّ أَخاهُ وَ حَقَّرَهُ وَ ناواهُ جَعَلَ اللّهُ النّارَ مَأْواهُ وَ مَنْ حَسَدَ مُؤْمِنًا إِنْماثَ الاْیمانُ فى قَلْبِهِ کَما یَنْماثُ الْمِلْحُ. هر که با برادرش نیرنگ ورزد و او را کوچک شمارد و با او درافتد، خداوند آتش را جایگاهش گرداند، و هر که بر مؤمنى حسد برد، ایمان در دلش آب شود، چنان که نمک در آب حلّ شود.
4. پارسایى، کوشش و کمک به مؤمنان لاتَذْهَبَنَّ بِکُمُ الْمَذاهِبُ فَوَاللّهِ لا تُنالُ وِلایَتُنا إِلاّ بِالْوَرَعِ وَ الاْجْتِهادِ فِى الدُّنْیا وَ مُواساةِ الاْخْوانِ فِى اللّهِ، وَ لَیْسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ یَظْلِمُ النّاسَمسلکها و مذهبها شما را نبرند، به خدا سوگند به ولایت ما نتوان رسید جز با پارسایى و کوشش در دنیا، و یارى دادن برادران براى خدا و کسى که به مردم ستم کند، شیعه ما نیست.
5. نتیجه اعتماد به خدا مَنْ یَثِقْ بِاللّهِ یَکْفِهِ ما أَهَمَّهُ مِنْ أَمْرِ دُنْیاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ یَحْفَظْ لَهُ ما غابَ عَنْهُ، وَ قَدْ عَجَزَ مَنْ لَمْ یُعِدَّ لِکُلِّ بَلاء صَبْرًا وَ لِکُلِّ نِعْمَة شُکْرًا وَ لِکُلِّ عُسْر یُسْرًا هر که به خدا اعتماد ورزد، خدا مهمِّ دنیا و آخرتش را کفایت کند و هر چه از او غایب است برایش حفظ کند. درمانده و ناتوان است هر که براى هر بلا صبرى، و براى هر نعمت شکرى، و براى هر دشوارى آسانى‌اى ندارد.
6. دستورهاى اخلاق عملى صِلْ مَنْ قَطَعَکَ، وَأَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ، وَ أَحْسِنْ إِلى مَنْ أَساءَ إِلَیْکَ وَ سَلِّمْ عَلى مَنْ سَبَّکَ وَ أَنْصِفْ مَنْ خاصَمَکَ، وَ اعْفُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ کَما أَنَّکَ تُحِبُّ أَنْ یُعْفى عَنْکَ، فَاعْتَبِرْ بِعَفْوِ اللّهِ عَنْکَ أَلا تَرى أَنَّ شَمْسَهُ أَشْرَقَتْ عَلَى الاْبْرارِ وَ الْفُجّارِ وَ أَنَّ مَطَرَهُ یَنْزِلُ عَلَى الصّالِحینَ وَ الْخاطِئینَ. با کسى که از تو بریده بپیوند، و به آن که از تو دریغ کرده بخشش کن، و با کسى که به تو بدى کرده نیکى کن و به کسى که به تو دشنام داده سلام کن و با کسى که به تو دشمنى ورزیده انصاف ورز و کسى که تو را ستم ورزیده عفو کن، همچنان که دوست دارى که از تو گذشت شود. به عفو خدا از خودت عبرت گیر، آیا نبینى که آفتابش بر نیکان و بدان هر دو مى‌تابد و بارانش بر شایستگان و ناشایستگان مى‌بارد؟!
7. آهسته سخن گوی وَ اخْفِضِ الصَّوْتَ، إِنَّ رَبَّکَ الَّذى یَعْلَمُ ما تُسِّرُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ، قَدْ عَلِمَ ما تُریدُونَ قَبْلَ أَنْ تَسْأَلُوهُ. صدایت را فرودآر، زیرا خدایى که نهان و آشکار را مى‌داند سؤال ناکرده مى‌داند که شما چه مى‌خواهید.
8. بهشت و جهنّم، خیر و شرّ واقعى أَلْخَیْرُ کُلُّهُ أَمامُکَ، وَ إِنَّ الشَّرَّ کُلَّهُ أَمامُکَ، وَ لَنْ تَرَى الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ إِلاّ بَعْدَ الاْخِرَةِ، لاِنَّ اللّهَ جَلَّ وَ عَزَّ جَعَلَ الْخَیْرَ کُلَّهُ فِى الْجَنَّةِ وَ الشَّرَّ کُلَّهُ فِى النّارِ، لاِنَّهُما الْباقیانِ. تمام خیر در برابر تو و تمام شرّ نیز در برابر توست. و خیر و شرّ را نبینى، مگر بعد از آخرت، زیرا که خداوند عزّوجلّ تمام خیر را در بهشت و تمام شرّ را در دوزخ قرار داده، زیرا که این دواند که باقى‌اند.
9. جلوه و چهره اسلام أَلاْسْلامُ عُرْیانٌ فَلِباسُهُ الْحَیاءُ وَ زینَتُهُ الْوَقارُ وَ مُرُوءَتُهُ الْعَمَلُ الصّالِحُ وَ عِمادُهُ الْوَرَعُ وَ لِکُلِّ شَى ْء أَساسٌ وَ أَساسُ الاِسْلامِ حُبُّنا أَهْلَ الْبَیْتِ اسلام، برهنه است، لباسش حیا و زیورش وقار و جوانمردى‌اش عمل صالح و ستونش پارسایى است. و براى هر چیزى پایه‌اى است و پایه اسلام، دوستى ما اهل بیت است.
10. عمل براى آخرت إِعْمَلِ الْیَوْمَ فِى الدُّنْیا بِما تَرْجُوا بِهِ الْفَوْزَ فِى الاْخِرَةِ. امروز در دنیا کارى کن که به وسیله آن امیدِ کامیابى در آخرت را دارى.
11. پاداش یارى دوستان اهل بیت علیه السلام لا یَبْقى أَحَدٌ مِمَّنْ أَعانَ مُؤْمِنًا مِنْ أَوْلِیائِنا بِکَلِمَة إِلاّ أَدْخَلَهُ اللّهُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِساب. در روز قیامت کسى نماند که یک کلمه به مؤمنى از دوستان ما کمک کرده باشد، جز این که خداوند او را بى حساب به بهشت داخل گرداند.
12. پرهیز از ریا و جدال و دشمنى إِیّاکَ وَ الْمُراءَ فَإِنَّهُ یُحْبِطُ عَمَلَکَ وَ إِیّاکَ وَ الْجِدالَ فَإِنَّهُ یُوبِقُکَ وَ إِیّاکَ وَ کَثْرَةَ الْخُصُوماتِ فَإِنَّها تُبْعِدُکَ مِنَ اللّهِ. از ریاکارى بپرهیز که عملت را از بین برد و از جدال بپرهیز که هلاکت گرداند و از خصومت‌ها و دشمنی‌ها بپرهیز که تو را از خدا دور کند.
13. پاکیزگى روح، ابزار تشخیص مؤمن إِذا أَرادَ اللّهُ بِعَبْد خَیْرًا طَیَّبَ رُوحَهُ فَلا یَسْمَعُ مَعْرُوفًا إِلاّ عَرَفَهُ وَ لا مُنْکَرًا إِلاّ أَنـْکَرَهُ، ثُمَّ قَذَفَ اللّهُ فى قَلْبِهِ کَلِمَةً یَجْمَعُ بِها أَمْرَهُ. چون خدا خیر بنده‌اى را خواهد روحش را پاک گرداند، به طورى که هیچ معروفى به گوشش نرسد، مگر آن که آن را بفهمد و هیچ منکرى را نشنود، جز آن که زشتش داند و سپس کلمه‌اى به دلش الهام کند که کارش را بدان فراهم آرد.
14. درخواست عافیت از خدا فَسْئَلُوا رَبَّکُمُ الْعافِیَةَ وَ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ وَ الْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ الْحَیاءِ. از پروردگارتان عافیت بخواهید و نرمش و وقار و آرامش و حیا را حفظ کنید.
15. نفسِ دعا، عمل است أَکْثِرُوا مِنَ الدُّعاءِ، فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ مِنْ عِبادِهِ الَّذینَ یَدْعُونَهُ، وَ قَدْ وَعَدَ عِبادَهُ الْمُؤْمِنینَ الاْسْتِجابَةَ وَ اللّهُ مُصَیِّرٌ دُعاءَ الْمؤْمِنینَ یَوْمَ الْقِیمَةِ لَهُمْ عَمَلاً یَزیدُهُمْ بِهِ فِى الْجَنَّةِ. زیاد دعا کنید، زیرا خداوند بندگان دعا کن خود را دوست دارد و به بندگان مؤمنش وعده اجابت داده است، و خداوند در روز قیامت دعاى مؤمنان را از کردارشان محسوب دارد و ثوابش را با بهشت می‌افزاید.
16. دوستى بینوایان مسلمان وَ عَلَیْکُمْ بِحُبِّ الْمَساکینِ الْمُسْلِمینَ، فَإِنَّ مَنْ حَقَّرَهُمْ وَ تَکَبَّرَ عَلَیْهِمْ فَقَدْ زَلَّ عَنْ دینِ اللّهِ وَ اللّهُ لَهُ حاقِرٌ ماقِتٌ وَ قَدْ قالَ أَبُونا رَسُولُ اللّه(صلى الله علیه وآله وسلم) أَمَرَنى رَبّى بِحُبِّ الْمَساکینِ المُسْلِمینَ مِنْهُمْ. بر شما باد به دوستى مستمندانِ مسلمان، زیرا هر کس آنان را کوچک بدارد و بر آنها تکبّر ورزد، به راستى که از دین خدا لغزیده و خدا کوچک کننده و زبون کننده اوست. و پدر ما رسول خدا صلى الله علیه وآله و سلم فرموده.. پروردگارم به من دستور داده است که مستمندانِ مسلمان را دوست بدارم.
17. ریشه کفر إِیّاکُمْ أَنْ یَحْسُدَ بَعْضُکُمْ بَعْضًا فَإِنَّ الْکُفْرَ أَصْلُهُ الْحَسَدُ. از حسدورزى به یکدیگر بپرهیزید، زیرا ریشه کفر، حسد است.
18. اعمال محبّت آور ثَلاثٌ تُورِثُ الْمحَبَّةَ.. أَلدَّیْنُ وَ التَّواضُعُ وَ الْبَذْلُ. سه چیز است که محبّت آورد.. قرض دادن و تواضع (فروتنى) و بخشش.
19. اعمال دشمنى آور ثَلاثَةٌ مَکْسَبَةٌ لِلْبَغْضاءِ.. أَلنِّفاقُ وَ الظُّلْمُ وَ الْعُجْبُ. سه چیز است که دشمنى مى‌آورد.. دورویى، ستم و خودبینى.
20. نشانه‌هاى بردبار، شجاع و برادر ثَلاثَةٌ لا تُعْرَفُ إِلاّ فى ثَلاثَةِ مَواطِنَ.. لا یُعْرَفُ الْحَلیمُ إِلاّ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لاَ الشُّجاعُ إِلاّ عِنْدَ الْحَرْبِ، وَ لا أَخٌ إِلاّ عِنْدَ الْحاجَةِ. سه کس‌اند که شناخته نشوند جز در سه جا.. بردبار شناخته نشود جز به هنگام خشم، و شجاع شناخته نشود جز به وقت جنگ، و برادر و دوست شناخته نشود جز به وقت نیاز.
21. نشانه‌هاى نفاق ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ إِنْ صامَ وَ صَلّى.. مَنْ إِذا حَدَّثَ کَذَبَ، وَ إِذا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا ائْتُمِنَ خانَ. سه چیز است در هر که باشد منافق است، اگر چه روزه بدارد و نماز بخواند.. آن که چون سخن گوید دروغ گوید، و چون وعده کند خلاف ورزد و چون امینش دانند خیانت نماید.
22. به سه کس اعتماد نکن! لا تُشاوِرْ أَحْمَقَ، وَ لا تَسْتَعِنْ بِکَذّاب وَ لا تَثِقْ بِمَوَدَّةِ مُلُوک. با احمق مشورت نکن، و از دروغگو یارى مجو، و به دوستى زمامداران اعتماد مکن.
23. نشانه‌هاى سرورى و بزرگى ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ کانَ سَیِّدًا.. کَظْمُ الْغَیْظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسیى ءِ وَالصِّلَةُ بِالنَّفْسِ وَ الْمالِ. سه چیز است که در هر که باشد آقا و سرور است.. خشم فرو خوردن، گذشت از بدکردار، کمک و صله رحم با جان و مال.
24. نشانه‌هاى بلاغت ثَلاثَةٌ فیهِنَّ الْبَلاغَةُ.. أَلتَّقَرُّبُ مِنْ مَعْنَى الْبُغْیَةِ، وَ التَّبَعُّدُ مِنْ حَشْوِ الْکَلامِ، وَ الدَّلالَةُ بِالْقَلیلِ عَلَى الْکَثیرِ. سه چیز است که در آن بلاغت و شیوایى است.. معنى مقصود را رساندن، و از سخن بیهوده دورى جستن، و بالفظ کم، معنى بسیار را رساندن.
25. نجات در سه چیز است أَلنَّجاةُ فى ثَلاث.. تُمْسِکُ عَلَیْکَ لِسانَکَ، وَ یَسَعُکَ بَیْتُکَ وَ تَنْدَمُ عَلى خَطیئَتِکَ. نجات در سه چیز است؛ زبانت را نگهدارى و در خانه‌ات بمانى ! و بر خطایت پشیمان شوى.
26. انس و صفا در سه چیز است أَلاُنْسُ فى ثَلاث.. فِى الزَّوْجَةِ الْمُوافِقَةِ وَ الْوَلَدِ الْبارِّ وَ الصَّدیقِ الْمُصافى. انس در سه چیز است.. زن موافق و فرزند نیکوکار و دوست خالص و با صفا.
27. نشانه‌هاى کرم و بزرگوارى ثَلاثَةٌ تَدُلُّ عَلى کَرَمِ الْمَرْءِ.. حُسْنُ الْخُلْقِ، وَ کَظْمُ الْغَیْظِ وَ غَضُّ الطَّرْفِ. سه چیز است که دلیل بزرگوارى شخص است..خوشخویى، فروبردن خشم، و فروهشتن چشم.
28. سه چیز، تباهى مى‌آورند ثَلاثَةٌ تُکَدِّرُ الْعَیْشَ.. السُّلْطانُ الْجائِرُ، وَ الْجارُ السَّوْءُ وَ الْمَرْأَةُ الْبَذِیَّةُ. سه کس زندگى را تیره کنند..زمامدار ستمگر، و همسایه بد، و زنِ بى شرم و بدزبان.
29. حقّ و ناحقّ مَنْ طَلَبَ ثَلاثَةً بِغَیْرِ حَقّ حُرِمَ ثَلاثَةً بِحَقٍّ..مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا بِغَیْرِ حَقٍّ حُرِمَ الاْخِرَةَ بِحَقٍّ، وَ مَنْ طَلَبَ الرِّیاسَةَ بِغَیْرِ حَقٍّ حُرِمَ الطّاعَةَ لَهُ بِحَقٍّ وَ مَنْ طَلَبَ الْمالَ بِغَیْرِ حَقٍّ حُرِمَ بَقاءَهُ لَهُ بِحَقٍّ. هر که سه چیز را به ناحقّ خواهد از سه چیز به حقّ محروم شود..1 ـ هر که دنیا را به ناحقّ خواهد از آخرتِ به حقّ محروم شود.2ـ هر که به نا حقّ ریاست طلبد از طاعتِ به حقّ محروم شود. 3ـ هر که به ناحقّ مالى را طلبد از ماندگارى به حقّ آن محروم شود.
30. پرهیز از سه چیز إِنْ یَسْلَمِ النّاسُ مِنْ ثَلاثَةِ أَشْیاءَ کانَتْ سَلامَةً شامِلَةً.. لِسانِ السَّوْءِ وَ یَدِ السَّوْءِ وَ فِعْلِ السَّوْءِ. اگر مردم از سه چیز در سلامت باشند، سلامت کامل خواهند داشت.. زبان بد و دست بد و کار بد.
31. کمال احسان به سه چیز لا یَتِمُّ الْمَعْرُوفُ إِلاّ بِثَلاثِ خِصال.. تَعْجیلُهُ وَ تَقْلیلُ کَثیرِهِ وَ تَرْکُ الاْمْتِنانِ بِهِ. احسان و نیکى کامل نباشد، مگر با سه خصلت.. شتاب در آن، کم شمردن بسیار آن، و منّت ننهادن بر آن.
32. ایمان سودمند مَنْ لَمْ تَکُنْ فیهِ ثَلاثُ خِصال لَمْ یَنْفَعْهُ الاِیمانُ..حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ، وَ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ طَلَبِ الْمحارِمِ وَ خُلْقٌ یُدارى بِهِ النّاسَ. هر که سه خصلت در او نباشد، ایمان به او سودى نرساند..1 ـ حلمى که با آن، نادانى نادان را برطرف کند. 2ـ پارسایى‌اى که از طلبِ حرام بازش دارد. 3ـ و اخلاقى که به وسیله آن با مردم مدارا کند.
33. درباره دانش أُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ تَزَیَّنُوا مَعَهُ بِالْحِلْمِ وَ الْوَقارِ وَ تَواضَعُوا لِمَنْ تُعَلِّمُونَهُ الْعِلْمَ وَ تَواضَعُوا لِمَنْ طَلَبْتُمْ مِنْهُ الْعِلْمَ، وَ لا تَکُونُوا عُلَماءَ جَبّارینَ فَیَذْهَبَ باطِلُکُمْ بِحَقِّکُمْ. دانش بیاموزید و با آن خود را به بردبارى و سنگینى بیارایید و با دانش‌آموزان خود فروتن باشید، و در برابر استاد خویش تواضع کنید، و از عالمان متکبّر و مستبدّ نباشید، که رفتار ناحقّتان حقّ شما را از بین بَرَد.
34. اعتماد بر حسب شناخت إِذا کانَ الزَّمانُ زَمانَ جَوْر وَ أَهْلُهُ أَهْلَ غَدْر فَالطُّمَأْنینَةُ إِلى کُلِّ أَحَد عَجْزٌ. هر گاه زمان، زمانِ جور و ستم باشد و اهل زمانه اهل غدر و نیرنگ، اعتماد و دلبستگى به هر کسى عجز و درماندگى است.
35. نتیجه تمایل به دنیا و اعراض از آن أَلرَّغْبَةُ فِى الدُّنْیا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحُزْنَ وَ الزُّهُدُ فِى الدُّنْیا راحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ. رغبت و تمایل به دنیا مایه غم و اندوه، و زهد و بى میلى به دنیا سبب راحتى قلب و بدن است.
36. صفات آمر به معروف و ناهى از منکر إِنَّما یَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهى عَنِ المُنْکَرِ مَنْ کانَتْ فیهِ ثَلاثُ خِصال.. عالِمٌ بِما یَأْمُرُ، عالِمٌ بِما یَنْهى، عادِلٌ فیما یَأْمُرُ، عادِلٌ فیما یَنْهى، رفیقٌ بِما یَأْمُرُ، رَفیقٌ بِما یَنْهى. کسى امر به معروف و نهى از منکر مى‌کند که در او سه ویژگى باشد..
1 ـ به آنچه امر کند دانا باشد و بدانچه نیز نهى کند دانا باشد.
2ـ در آنچه امر کند عادل باشد و در آنچه نیز نهى کند عادل باشد.
3ـ به آنچه امر کند با نرمش امر کند و بدانچه نیز نهى کند با نرمش نهى کند.
37. طلب از زمامدار ستمگر مَنْ تَعَرَّضَ لِسُلْطان جائِر فَأَصابَتْهُ مِنْهُ بَلِیَّةٌ لَمْ یُوجَرْ عَلَیْها وَ لَمْ یُرْزَقِ الصَّبْرَ عَلَیْها. هر که از زمامدار ستمگر، طالب فضل و احسانى شود، از او بلایى بیند که بر آن پاداش نیابد و صبر بر آن، روزى او نشود.
38. بهترین هدیه أَحَبُّ إِخْوانى إِلَى َّ مَنْ أَهْدى إِلَى َّ عُیُوبى.
محبوبترین برادرانم نزد من، کسى است که عیبهایم را به من اهدا کند.
39. دعوت به خود با وجود اعلم مَنْ دَعَا النّاسَ إِلى نَفْسِهِ وَ فیهِمْ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ فَهُوَ مُبْتَدِعٌ ضالٌّ.
هر که با وجود داناتر از خود، مردم را به اطاعت از خود دعوت کند بدعت گزار و گمراه است.
40. صله رحم و آثار آن إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ لَیُهَوِّنانِ الْحِسابَ وَ یَعْصِمانِ مِنَ الذُّنُوبِ فَصِلُوا إِخْوانَکُمْ وَبِرُّوا إِخْوانَکُمْ وَ لَوْ بِحُسْنِ السَّلامِ وَ رَدِّ الْجَوابِ.
به راستى که صله رحم و نیکوکارى، حساب را آسان کند و از گناهان جلوگیرى نماید، پس با برادران خود صله رحم و نیکى کنید، گرچه به نیکو سلام دادن و جواب سلام باشد.
ادامه
http://m5736z.blog.ir/post/40Hadis4
http://m5736z.blog.ir/post/40Hadis2
http://m5736z.blog.ir/post/40Hadis3
http://m5736z.blog.ir/post/40Hadis1
http://m5736z.blog.ir/post/40Hadis5
به نام خدا
مطالب جمع آوری شده در زمینه های مفاهیم قرآنی و تاریخی
از سال 1354 و بارگزاری آن در سال 1380 در سایت
تاریخی فرهنگی قرآنی
و از سال 1393 به تدریج بعضی از مقالات تبدیل به کتاب شده
و به حول قوه الهی در مهر سال 1399 به 40 جلد کتاب رسیده است.
نام : محمود زارع پور متولد تهران محله قلهک شمیران 1336
کارشناسی علوم قرآن و دینی ، دبیر و 25 سال مدیریت مدرسه
بعضیاش اشتباهه مثلا یکیش
برگرفته شده از m5736z.blog.ir زارع پور