معنا و مفهوم «قدر» . حقیقت این شبها شب مقدرات .شب معراج عمومی

بسم الله الرحمن الرحیم

معنا مفهوم روزه رمضان. فلسفه و آثار . خطبه شعبانیه و علی ع

پنهان بودن شب قدر 

روزه‌داری در شرایط توان فرسا، رمضان کارگاه مدیریت نفس. فیض سحر

حضرت زهرا(س)حقیقت شب قدر . پنهان بودن. لیله القبر

وداع با شهر ضیافت. عید فطر؛ روز پاداش و باز گشت به فطرت خویش. فلسفه اعیاد

چهل حدیث از ائمه معصومین علیهم السلام درباره روزه رمضان

اعتکاف فرصتی برای پالایش درون

معنا و مفهوم «قدر» حقیقت این شب ها    

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری

معنای اصطلاحی قدر، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز، قدر نام دارد

معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی، آفریده ها از حیث هستی و آثار و ویژگی هایشان محدوده ای خاص دارند

این محدوده با اموری خاص مرتبط است؛ اموری که علت ها و شرایط آنها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی، آثار و ویژگی های موجودات مادی نیز متفاوت است

معنای تقدیر الهی در موجودات مادی، یعنی هدایت آنها به سوی مسیر هستی شان است که برای آنها مقدر گردیده است و در آن قالب گیری شده اند.
شب اندازه گیری
شب قدر شبی است که همه مقدرات تقدیر می گردد و قالب معین و اندازه خاص هر پدیده، روشن و اندازه گیری می شود

به عبارت روشن تر، شب قدر طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیاد شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، است

در این شب- که شب نزول قرآن به شمار می آید- امور خیر و شر مردم و ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال واقع می شود، تقدیر می گردد

شب قدر همیشه و هر سال تکرار می شود

عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت یک ساله بسیار موثر است در این شب تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران باخبر می گردد

امام باقر(ع) می فرماید: انه ینزل فی لیله القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنه سنه ، یؤمر فی امر نفسه بکذا و کذا فی امر الناس بکذا و کذا؛ در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مأمور به دستورهایی می شود.»  در روایات شب‌های نوزده و بیست و یک و بیست و سوم ماه مبارک رمضان را شب قدر می‌گویند

در خصوص شب نوزدهم می‌گویند لیله التقدیر است

یعنی شبی که جمیع امور نسبت به جمیع موجودات اندازه‌گیری می‌شود

لذا این شب‌ها شب سرنوشت ساز است و ما در روایات داریم که بعضی‌ها شب پانزدهم ماه شعبان را مطرح کرده‌اند که در رابطه با ارزاق است

شب بیست و یکم هم شب ضبط و ربط لیله القضا است

و شب بیست و سوم شب امضا و ابرام لیله الابرام است (جایز دانستن و بجا آوردن)

پس هر سه شب ارزشمند است و سرنوشت ساز و نباید به یک شب کفایت کرد

در روایات بسیار سفارش شده در این سه شب به استغفار کردن و سپس دعا کردن: فعلیکم فی شهر رمضان به کثره استغفار و الدعا
بنابراین، می توان گفت شب قدر، شب تقدیر و شب اندازه گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است.
این مطلب مطابق آیات قرآنی نیز می باشد

در آیه ۱۸۵ بقره : شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن؛ ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده

طبق این آیه، نزول قرآن (نزول دفعی) در ماه رمضان بوده

و در آیات 3-5 دخان می فرماید: انا انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین فیها یفرق کل أمر حکیم أمراً من عندنا انا کنا مرسلین

این آیه نیز تصریح دارد که نزول ]دفعی[ قرآن در یک شب بوده که از آن به شب مبارک تعبیر شده

همچنین در سوره قدر تصریح شده که قرآن در شب قدر نازل شده

پس با جمع آیات سه گانه بالا روشن می شود:
1- قرآن در ماه رمضان نازل شده است.
2- قرآن در شبی مبارک از شب های ماه مبارک رمضان نازل شده است.
3- این شب، در قرآن شب قدر نام دارد.
4- ویژگی خاص این شب برحسب آیات سوره مبارکه «دخان» دو امر است:
الف. نزول قرآن.
ب. هر امر حکیمی در آن شب مبارک جدا می گردد.
اما سوره قدر که به منزله شرح و تفسیر آیات سوره «دخان» است

شش ویژگی برای شب قدر می شمارد:

الف. شب نزول قرآن است (انا انزلناه فی لیله القدر).
ب. این شب، شبی ناشناخته است و این ناشناختگی به دلیل عظمت آن شب است(و ما أدراک ما لیله القدر).
ج. شب قدر از هزار ماه بهتر است. (لیله القدر خیر من ألف شهر).
د. در این شب مبارک، ملائکه و روح با اجازه پروردگار عالمیان نازل میشوند تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم و روایات تصریح دارند که آنها بر قلب امام هر زمان نازل می شوند.
ه. این نزول برای تحقق هر امری است (من کل أمر) و این نزول که مساوی با رحمت خاصه الهی بر مؤمنان شب زنده دار است تا طلوع فجر ادامه دارد (سلام هی حتی مطلع الفجر).
و. شب قدر، شب تقدیر و اندازه گیری است؛ زیرا در این سوره که تنها پنج آیه دارد سه بار لیله القدر تکرار شده و این نشانه اهتمام ویژه قرآن به مسئله اندازه گیری در آن شب خاص است

مرحوم کلینی در کافی از امام باقر(ع) نقل می کند که آن حضرت در جواب معنای آیه انا أنزلناه فی لیله مبارکه فرمودند: آری شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن، تجدید می شود. شبی که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده : فیها یفرق کل امر حکیم در آن شب هر، امری یا حکمت، متعین و ممتاز می گردد. آن گاه فرمود: در شب قدر، هر حادثه ای که باید در طول سال واقع گردد، تقدیر می شود؛ خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی که قرار است متولد شود یا اجلی که قرار است فرا رسد یا رزقی که قرار است برسد و...

قدر؛ شب مقدرات
اما مفسران در باره «قدر» به چه معناست؟ سه معنای کلی را بیان می کنند؛
قدر: شرف و منزلت
مرحوم طبرسى : از آن رو به این شب، قدر گفته اند که داراى شرف و پایه اى بلند و شأنى عظیم است. مثل اینکه گویند: مرد داراى قدر؛ یعنى داراى شرف و منزلت. و ما قدروا الله حق قدره، یعنى عظمت و شأن خدا را آن گونه که باید به جا نیاوردند. «ابوبکر وراق» می گوید: «آن شب را قدر نامیدند، از این رو که انسانها با زنده داشتن آن به قدر و منزلت مى رسند.» «شب قدر است، زیرا کارهاى خدایى را در آن شب پاداشى بزرگ و گران سنگ است. «شب قدر است، چون کتابى گرانبها بر پیامبرى بلند مرتبه و گرامى، براى امتى بلند پایه با دستان فرشته اى گرانقدر نازل شده. در قدر و منزلت شب قدر همین بس که سوره مبارکه «قدر» در شأن آن نازل شده.
قدر: تنگی و ضیق
یکی از معانى قدر، ضیق و تنگى است. این شب را از آن رو قدر گفته اند که زمین به واسطه کثرت فرود فرشتگان در آن شب، تنگ مى شود. زمین در این شب، سرشار از فرشتگانى است که تا سپیده دم، همصدا با زمینیان به احیاى آن شب مى پردازند و به وظایف خویش مى رسند. در این زمینه قرآن کریم مى فرماید: تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر

فضیلت شب قدر

وَمَآ أَدْرَاکَ مَا لَیلَةُ الْقَدْرِ شب قدر، پرارجترین و پررمز و رازترین شبها در گردونه زمان است که قلمها در وصفش میشکنند، زبانها از توصیفش قاصرند و عقل در فهم آن مبهوت و متحیر میماند؛ شبی که به فرموده امام صادق ع قلب رمضان به شمار میاید (بحارالانوار، ج 58، ص 376) بهترین شب سال، شب قدر است که خداوند در قرآن کریم آن را شبی پربرکت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بیان کرده است. ایا به راستی برکتی بالاتر از این هست که یک شب همتراز هزار ماه یعنی سی هزار شب یا 83 سال و چهار ماه قرار گیرد؟

البته این امر هیچگونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگیها و لیاقتهای افراد و به اندازه ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. بدون شک مفاهیمی چون: وعده و وعید، انذار و بشارت، کیفر و پاداش، بدون برخورداری انسان از اراده و اختیار بیمعناست. حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و ... جلوه هایی از حضور اراده و اختیار انسان است. بزرگترین اشتباه درباره حقیقت مشیت الهی این است که گروهی خود را صاحب همه چیز میدانند و تصور میکنند خداوند به صورت مطلق همه کارها را به بندگان خود واگذار نموده است؛ پس نه ثواب و عقاب در کار است و نه مسئولیت و اخلاق

گروهی دیگر نیز فکر میکنند انسان موجودی مجبور است که هیچ اختیار و آزادی ندارد و همه چیز با قضا و قدر تعیین میشود؛ در حالی که حقیقت امری میان این دو نظر است؛ یعنی نه جبر قضا و قدر و نه واگذاری مطلق به بندگان؛ چراکه بعضی از کارها را ما به خواست و اراده خودمان انجام میدهیم؛ مثل خوردن، آشامیدن، رفتن، آمدن و ... و در بعضی دیگر از کارها همچون به دنیا آمدن، از دنیا رفتن و ... اراده و خواست ما مطرح نیست.(تفسیر نمونه، ج 27، ص 187) در شب قدر فرشتگان بسیاری به زمین میایند؛ به طوری که زمین بر آنها تنگ میشود. لذا آن را «شب قدر» نامیده اند؛ منزلتش به وسیله فرشته صاحب قدر بر پیامبر ص نازل گردید

عظمت و فضیلت این شب را بر سایر شبها از این امور میتوان به دست آورد

1. آمرزش گناهان: پیامبر خدا صدر تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»تفسیر منهج الصادقین، ج 10، ص 308

2. قلب رمضان: امام صادق ع فرمودند: از کتاب خدا استفاده میشود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است بحارالانوار، ج 58، ص 376 ؛ امالی شیخ صدوق، مجلس، 15، ح 4.

3. بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می فرماید: لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر در دعای 44 صحیفه سجادیه نیز میخوانیم: عبادت و بندگی در شبی از شبهای آن، آن را برابر با (عبادت در) شبهای هزار ماه قرار داد (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید».

4. نزول قرآن: طبق روآیات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی ص به صورت الفاظ نازل شده است.

5. نزول ملائکه: نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است.

6. عرضه اعمال بر حجت خدا: بنا بر روآیات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا ص نیست و فرشتگان در شب قدر مقدّرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» میآورند و بر او عرضه میکنند.(تفسیر نمونه، ج 27، ص 190؛ اصول کافی، ج 1، ص 352)

این واقعیت از روز نخستین وجود داشته است و تا قیامت هم ادامه خواهد یافت. از سویی نیز بنابر روآیات زمین از نخستین روز خلقت تا آخر فنای دنیا بی حجّت نخواهد بود(اصول کافی، ج 1، ص 251) چنانکه امام علی ع فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال (و تقدیرها و سرنوشتها) فرو فرستاده میشود

پس از درگذشت پیامبر ص نیز این شب صاحبانی دارد(همان، ج 1، ص 363) حجت خدا در زمین در زمان حاضر وجود مقدّس و مبارک حضرت مهدی عج است و اوست که حجت خدا و وصی اوصیا و خلیفه رسول خدا ص و معصوم از هر گناه و پلیدی است و لذا صاحب شب قدر است.

فرصت شب قدر را غنیمت شمریم

شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. آن شب بهترین فرصت است تا خوبیها را جایگزین بدیها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین، و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم

نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم. در شب قدر که شب زنده داری میکنیم، خداوند نام ما را در گروه نیکبختان ثبت میکند و آتش جهنم را بر ما حرام میسازد

آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک شویم؟ دعاهای شبهای رمضان مجموعه ای است بصیرتبخش که با تکرار تلاوت آنها به صورت هدفهایی برای ما در میاید

پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته و با تلاش به سوی این هدفهای مطرح شده در دعاها گام برداریم.

آداب شب قدر
شب قدر فرصتی بزرگ برای انسان در مسیر تکامل و حرکت به سوی لقای حق تعالی است

اما این فرصت بزرگ، کوتاه و گذرا بوده، استفاده از آن نیازمند دقت و علاوه بر این که باید از لحظه لحظه آن استفاده نمود،
1-تفکر
یکی از مهمترین کارهایی که با انجام آن می توان از شب قدر استفاده کرد، تفکر است و بجاست که در آن مدت زمانی شب، به این مهم اختصاص داده شود تفکر در صفات و کمالات الهی و ضعف ها و نقص های خود، هدف از خلقت هستی و انسان، معاد و مسیر نهایی انسان و...

دین مبین اسلام به تفکر اهمیت زیادی داده است تا آنجا که در روایتی، لحظه ای تفکر، بهتر از عبادت و شب زنده داری یک شب . در روایتی امام صادق(ع) : «لحظه ای تفکر بهتر از عبادت یک سال است. ]خدای متعال فرمود:[ فقط انسان های صاحب مغز متذکر می شوند.» موضوعات زیادی برای تفکر مفید وجود دارند؛ تفکری که به حرکتی رو به جلو بینجامد و انسان را گامی به پیش برد.  تفکر می تواند انسان را متوجه وظیفه خود کند و او را به هدف خلقت و عبودیت خدای متعال نزدیک کند. در قرآن کریم در آیات متعددی به موضوعات تفکر اشاره شده که برخی به قرار زیرند:
الف - تفکر در خلقت آسمانها و زمین
خدای متعال در آیات متعددی انسان ها را به تفکر در خلقت آسمانها و زمین فرا می خواند از جمله آنها آیه شریفه ان فی خلق السماوات و الأرض و اختلاف الیل و النهار لایات لاولی الالباب الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السماوات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز، خردمندان را عبرتهاست، آنان که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته، یاد می کنند و در آفرینش آسمانها و زمین می اندیشند. ای پروردگار ما، این جهان را بیهوده نیافریده ای، تو منزهی، ما را از عذاب آتش بازدار
ب- تفکر در خلقت زنبور عسل و ثمره آن
در یکی از آیات شریفه نحل ، زنبور را ذکر می کند. می فرماید: ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس ان فی ذلک لآیه لقوم یتفکرون]آنگاه از هر ثمره ای بخور و فرمانبردار به راه پروردگارت برو. از شکم او (زنبور ) شرابی رنگارنگ بیرون می آید که شفای مردم در آن است و صاحبان اندیشه را در این عبرتی است (نحل96)

زنبور عسل که یکی از مخلوقات عجیب خدای متعال و دارای یک زندگی اجتماعی هماهنگ سازمان یافته است و به طور غریزی اداره می شود. او با دقت زیاد، گلهایی را که مناسب است برای تغذیه انتخاب می کند و بنابراین آیه شریفه، محصولی را تولید می کند که شفای بسیاری از دردها و بیماریهای انسان در آن است. تفکر در این حیوان و نحوه خلقت و کارهایی که به طور منظم انجام می دهد، انسان را به عظمت خالق یکتا و هدف از آفرینش این حشره عجیب می رساند.
ت- تفکر در مرگ
الله یتوفی الانفس حین موتها و التی لم تمت فی منامها فیمسک التی قضی علیها الموت و یرسل الاخری الی أجل مسمی ان فی ذلک لآیات لقوم یتفکرون خدا جانها را به هنگام مردنشان می گیرد، و نیز جان کسانی را که در خواب خود نمرده اند، جانهایی را که حکم مرگ بر آنها رانده شده نگه میدارد و دیگران را تا زمانی معین باز می فرستد. در این عبرتهاست برای کسانی که می اندیشند زمر/24) در این آیه شریفه خداوند متعال کیفیت مرگ و جدا شدن روح از بدن را یادآوری می کند و مرگ را مانند خواب معرفی می کند که در هر دو، روح از بدن جدا می شود،

2- فعالیت علمی
فعالیت علمی اعم از تعلیم، تعلم، نوشتن، مطالعه و مباحثه در آن است و چه نیکوست که در آن شب، ساعتی به این امر اختصاص داده شود. شیخ صدوق(ره) می فرماید: هر کس این دو شب (شب های 21 و 23 ماه مبارک رمضان) را با مذاکره علمی شب زنده داری کند، بهتر است (امالی/ص649)

اسلام به تعلیم و تعلم اهمیت زیادی داده است تا آنجایی که آن را بالاترین عبادت می خواند. روایتهای زیر گویای این مطلب هستند: از جناب ابوذر (ره) روایت شده است که گفت: «پیامبر اکرم(ص) فرمود: ساعتی اندک در جلسه گفتگوی علمی نشستن نزد خدای متعال از شب زنده داری هزار شب که در هر یک از آنها هزار رکعت نماز خوانده شود، دوست داشتنی تر است و ساعتی اندک در جلسه گفتگوی علمی نشستن نزد خدای متعال از هزار غزوه و قرائت همه قرآن، دوست داشتنی تر است. و ساعتی گفتگوی علمی نزد خدای عز و جل از عبادت ده هزار سال، دوست داشتنی تر است و خوشا به حال طالب علم در روز قیامت.»
3- برنامه ریزی
سومین برنامه در شب قدر که توجه به آن بسیار ضروری است، برنامه ریزی برای سال آینده و ریختن طرحی است برای استفاده از سرمایه های موجود در وجود خویش و سرمایه هایی که در چنین شبی نازل می شوند

خدای متعال برای انسان از بدو خلقتش سرمایه هایی قرار داده است که نیاز به رشد و باروری دارند و بدون باروری، این سرمایه ها به جای سودآوری تبدیل به زیان می شوند. به همین جهت ما می توانیم در این شب با اجرای این برنامه، دو برنامه دیگر تفکر و علم آموزی را نیز اجرا کنیم.
۴- انس با قرآن
چراکه ماه رمضان بهار قرآن است و ثواب تلاوت آیه ای ازآن در این ماه برابر با ثواب ختم قرآن در اوقات دیگر می باشد و هرکه در آن آیه ای از قرآن را بخواند، مثل پاداش کسی را خواهد داشت که در غیراین ماه قرآن را ختم کند

ازطرفی شب قدر قلب ماه رمضان است که قرآن در آن نازل شده . چنان که امام صادق(ع): «اول ماه ها ماه خداست که ماه رمضان می باشد و قلب ماه رمضان شب قدر است.

پس چه خوب است در چنین شبی به شکرانه نزول این مائده بزرگ، زمانی را برای قرائت آن انتخاب کنیم و با تأمل در آیات الهی، از نعمت های این مائده آسمانی استفاده نماییم آگاه باشید که در قرائتی که درآن تدبیر نباشد، فایده ای وجود ندارد

امام صادق (ع) در ضمن دعایی که هنگام آغاز قرائت قرآن کریم می خواند، می فرمود: «خدایا، قرائت قرآن مرا قرائتی که درآن تدبیر نباشد قرار نده، بلکه مرا درحالی قرارده که در آیات و احکام قرآن تدبر کنم و به دستورات دین تو عمل نمایم و نگاه مرا در آن قرآن غفلت و قرائت مرا تندخوانی قرارنده» با توجه به این نکته مهم، در ضمن قرائت قرآن ما می توانیم دو برنامه دیگر یعنی تفکر و علم آموزی را نیز اجرا کنیم؛ یعنی هم در آیات قرآن تفکر کنیم و هم جاهایی را که نیاز به یادگیری است، از علما استفاده نماییم.
5-راز و نیاز
شب قدر، شب وصال یار است، شبی که دلدار در به روی دلدادگان باز کرده و اغیار را از اطراف آن رانده است. آری، امشب شبی است که رهرو، ره صدساله می رود. وچه خوش است صحبت بی پرده با یار درلحظات شیرین دیدار. گفتن زیبایی های یار، به این دیدار، صفا، و شکر تفقدهایش، به آن طراوت می دهد و یادآوری زشتی های خود و در خواست بخشش و توبه به دل جلا می بخشد

شب قدر، شب بخشش گناهان است، و مولای کریم به هر بهانه ای، بنده ضعیفش را می بخشد تا سبکبال شود و تا بلندای منزلگاهش پرواز نماید. و چه نیکوست اعتراف به گناهان و اعتذار به خاطر جهل و نقصان و طلب بخشش در محضر مولای مهربان. شب عطایاست و پروردگار رحمان به هر بنده ای به اندازه ظرفش تحفه می دهد. امام باقر(ع) فرمود: «در شب قدر، هرچه درسال آینده تا شب قدر دیگر از خوبی و بدی و اطاعت و عصیان و زایش و مرگ و رزق اتفاق می افتد، مقدر می شود
6- توسل به اهل بیت(ع)
همانگونه که روایات زیادی بیانگر آن هستند، شب قدر شب ولایت است و اهل بیت (علیهم السلام) صاحبان حقیقی این شب هستند. در این شب، اوامر الهی درمورد انسان ها برایشان نازل می شود تا آنها را در طول سال اجرا کنند. چنان که امام صادق(ع) می فرماید: «فرشتگان به همراه روح القدس بر امام زمان نازل می شوند و سخن خداوند تبارک و تعالی تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم  همین معنا را بیان می کند و آنچه را که نوشته اند، به امام تحویل می دهند و خداوند تعالی آن را به پیامبر(ص) سپس به ائمه(ع) یکی بعد از دیگری القا می کند تا آنها به امام زمان تحویل دهند. پس لازم است در این شب، به ائمه ع توسل کنیم و آنها را شفیع خود قرار دهیم.
7- اعمال صالح دیگر
یکی دیگر از برنامه هایی که نباید در شب قدر از آن غفلت نمود، انجام کارهای خیر و احسان به دیگران است. برنامه های فوق، یا فکری و یا زبانی هستند؛ ولی کارهای خیری هستند که عملی و به اصطلاح، جوارحی هستند

این گونه اعمال، نوعاً در شب قدر مورد غفلت هستند و توجه غالب به سوی برنامه های احیا و برگزاری ادعیه و توسلات است، درحالی که چنین شبی بهترین موقعیت برای انجام این اعمال است. صله ارحام، عیادت از بیماران، صدقه دادن و... ازجمله اعمالی هستند که در این شب سفارش شده اند. در ضمن روایتی که سید ابن طاوس(ره) در کتاب اقبال از کتاب کنز الیواقیت: «پیامبر اکرم(ص) فرمود: آن برای کسی است که در شب قدر استغفار نماید. گفت: خدایا، خشنودی تو را می خواهم. فرمود: خشنودی من از کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بگزارد.

 

چگونه شب زنده داری کنیم؟

شب، ظرف پرواز روح
شب زنده داری، ظرف پروازهای روح به مقام قدس و اتصال به مبدأ وجود و آفریدگار و پروردگار است تا دانش و علم و توانایی جدیدی را به دست آورد و در زندگی مادی از آن بهره گرفته و مسیر متاله شدن را به درستی برای تقرب به خدا طی کند تا به مقام عبودیت ربوبی برسد

صراحت آیاتی 2 و 5و6 مزمل این معناست که انسان در این پروازهای شبانه، آمادگی دریافت وحی و دانش ها و علوم بسیار سنگین و ارزشمندی را دارا می باشد و با حضور خویش درقرب الهی از معنویت سرشار می شود و از غفلت بیرون می آید و عصمت علمی و عملی را تحصیل می کند و درمقام صالحان (آل عمران 113 و 114) و محسنان (ذاریات16و 17) قرار می گیرد و از برکات و آثار این مقامات عالی و کمالی انسان بهره مند می شود

شب زنده داری، روش اکمالی برای پرورش و تقویت روح برای پیمودن مسیر شدن کمالی است از این رو به عنوان امری استحبابی و نافله و فرصتی استثنایی برای بندگان مومن مطرح می شود (اسراء 79 و 80 و مزمل 20) انسانی که درخواب غفلت است همانند مرده ای است که هیچ روح و روانی ندارد و رفتارهایش به دور از کمال و معنویت است

اما کسی که شب را زنده نگه می دارد و آن را احیا می کند، روح و جانش را زنده نگه داشته و حیات را در تمام لحظات شبانه روز در آن جریان می دهد. اصولا از دیدگاه قرآن، پیامبران و به ویژه پیامبر گرامی (ص) و اهل بیت (ع) اسوه و راهنمائیان این راه های سخت و دشوار هستند که هرکسی را درکلاس های علمی و عملی تربیت میکنند

لذا ماموریت اصلی پیامبران تعلیم دانش های طریقت به سوی حقیقت و کمال و تزکیه و پرورش جان ها است که در آیه 2 جمعه و ایات دیگر تبیین و تشریح شده . قرآن به عنوان کتاب راهنمای زندگی انسان به همه کمالات، از سوی خداوند فرو فرستاده شده

جالب این که این کتاب که خود قول ثقیل و دارای محتوای ارزشمند و سنگینی برای عموم و بلکه حتی خواص از اولیا و پیامبران است. در ظرف شب نازل شده که مهم ترین ظرف آن شب قدری است که از نظر ظرفیت و جایگاه برابر با هزار ماه می باشد. (مزمل 6 قدر 1). بنابر این با بهره گیری از ایات این کتاب و فرموده های رسول اکرم (ص) که خود این طریق را تا قاب قوسین او ادنی(نجم 9) طی کرده است.

1-استغفار :

استغرالله و اتوب الیه به عنوان یک ذکر، بر لب و دل جاری می شود. کم ترین تعدادی که این ذکر می تواند تاثیرات شکرف خود را نشان دهد هفتاد بار است. کسی که هفتاد بار این ذکر تکرار کند می تواند امید داشته باشد که در پوشش امنیتی و حفاظتی خداوند قرار می گیرد و از وسوسه های شیطانی در امان استغفار، یکی از دو عامل بازدارنده از عذاب های الهی است که انسان به سبب خطا و گناه می بایست گرفتار آن شود

چنان که استغفار، به انسان این فرصت را می بخشد تا افزون بر دفع عذاب، به رفع عذاب هایی که اکنون گرفتار آن است نیز بپردازد و حتی منافع و برکاتی را نیز از این طریق کسب کند. این گونه است که خداوند در آیاتی چون 17 آل عمران و 15 تا 17ذاریات و 20 مزمل به استغفار به عنوان یک دستور اصلی و کار اساسی در شب زنده داری تأکید می کند.
2-تسبیح و تنزیه
از نظر قرآن، دست یابی به معراج که مقام عقل است، از راه تسبیح و تنزیه، شدنی است.از این رو همواره معراج و تجرید، با تسبیح خداوند شروع می شود و آیه نخست سوره اسرای پیامبر(ص) نیز این معنا را تأکید و گوشزد میکند

براین اساس عارفان معروف، بر خواندن سوره های مسبحات تأکید و اهتمام خاصی داشته و دارند. خداوند در آیاتی130 طه و 15 و 16 سجده و 39 و 40 ق و 48 و 49 طور و نیز 26 انسان به نقش کلیدی تسبیح برای پرواز شبانه روح و تجرید و معراج آن اشاره می کند و خواهان بهره گیری از تسبیح و تنزیه برای این مقاصد کمالی می شود.
3- ستایش خداوند
توجه به همه اسمای کمالی و ذکر آن چون خواندن جوشن کبیر و صغیر می تواند گامی برای تحقق این معنا باشد. از آن جایی که قرآن خود کامل ترین اسمای الهی است می توان از آن به عنوان یک ابزار ستایش خداوندی استفاده کرد

زیرا آیات قرآنی به تفصیل، آفریده ها و توجهات و عنایات الهی به همه کائنات از جمله انسان ها را بیان کرده است. با خواندن آیات قرآنی در حقیقت نوعی ستایش از خداوند تحقق می یابد. (ال عمران113 و مزمل 2 و 4 و 20)
4- ذکر الهی
ذکر به معنای یاد خداوند، وظیفه و تکلیف دایمی بشر است، بدون ذکر، آدمی دچار نسیان و غفلت می شود و خداوند نیز وی را به همین سبب از توجه و عنایت خود محروم می کند.با این همه ذکر شبانه از جایگاه مهم و برتری برخوردار می باشد

زیرا موجب توجه و حضور قلب نسبت به حقیقت مطلق هستی یعنی خداوند می شود. ذکر در همه اقسام و انواع آن مفید است حتی اگر این ذکر زبانی باشد، خداوند در آیه 2 و 8 مزمل یاد و ذکر الهی را در شب به عنوان یک عبادت و کار شبانه مطرح می کند. این معنا را استنباط کرده است که ذکر در این جا می تواند همان ذکر لفظی باشد. (المیزان، ج 20، ص 64)
5- تلاوت قرآن
قرآن بالاترین ذکر و ستایش خداوندی است. از سوی دیگر، تدبر در آیات آن هم، عبادت و خواندن آن نیز عبادت است. بنابراین کسانی که برای شب زنده داری برمی خیزند می توانند به قرآن به عنوان مهم ترین عبادت و ذکر و ستایش و مانند آن توجه کنند

خداوند در آیاتی چون 113 آل عمران با تأکید بر تلاوت آیات الله در قیام شبانه از آن به عنوان عملی عبادی برای کسانی که خواهان دست یابی به کمال هستند سخن به میان می آورد و در آیاتی چون 2 و 4 و 20 مزمل ترتیل و تلاوت قرآن را در طول تمام شب امری نیکو برمی شمارد.
6-تهجد
از مصادیق مهم تهجد، نماز شب است که به عنوان نافله شبانه در آیاتی چون 113 آل عمران و 79 اسراء و 130 طه و 64 فرقان و بسیاری از آیات دیگر قرآنی بدان اشاره و توجه داده . در آیه 79 اسراء اصولا دست یابی به مقام محمود مشروط به نماز شب دانسته شده است.
7- سجده
سجده بی گمان مصداق کامل عبودیت و بندگی و تسلیم است. کسی که به سجده می افتد، تذلل و بندگی خود را بیان می کند و اطاعت و تسلیم محض خویش را اعلان می دارد

از این رو از آن به عنوان یک کار مهم در شب سخن گفته شده و خداوند از مردم خواسته تا برای بهره گیری از تمام ظرفیت شب در خلوت های شبانه، با سجده، خضوع و خشوع و بندگی محض خویش را نشان دهند. (آل عمران 113 فرقان 64 سجده 15 و زمر 9 و انسان 26)
8- دعا و نیایش
تهجد مومنان در دل شب همراه با دعا و نیایش به درگاه خداوند از دیگر اعمالی است که برای شب تجویز شده تا شخص بتواند به تمام ظرفیت شب دست یابد و راه کمال و تجرید و اتصال به شعاع انوار الهی را بپیماید. دعا و نیایش زمینه برای حضور قلب و ذکر الهی را فراهم می آورد. از این رو از آن به عنوان قرآن صاعد در برابر قرآن نازل یاد کرده اند

اگر قرآن، کلام خداست، دعا و نیایش پاسخ بنده است به کلام الهی و این گونه میان بنده و خدا، تکلم تحقق می یابد و انسان در برابر هر کلام خداوند، کلامی بلند بر زبان می آورد. خداوند در آیاتی چون 79 و 80 اسراء و 15 و 16 سجده از نیایش به عنوان یک کار عبادی در شب یاد می کند و مردم را بدان تشویق می کند. کاری که همه پیامبران و معصومان(ع) در مقام تکلم با خداوند انجام می دادند و زمینه برای اتصال کامل فراهم می آوردند.

رد شدن دعا در شب قدر!

شب قدر شب تجلی میعاد انسان با خداوند و ار خود جدا شدن و غرق در دریای رحمت و محبت و مهربانی خدا شدن است. فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می‌شوند، بر مجالس مؤمنین گذشته بر آنان سلام کرده و برای دعای آنان آمین می گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع کند و در این شب دعای کسی رد نمی‌شود، مگر دعای عاق والدین، قطع کننده رحم، کسی که شراب بنوشد و کسی که دشمنی مومنی در دلش باشد. از جمله ویژگیهای این شب اختصاص داشتن آن به امام زمان (عج) است.

 در تفسیر قمی در ذیل آیه ذیل تنَزّل المَلائِکَة وَالرّوح فیها: ملائکه و روح القدس بر امام زمان(عج) فرود می‌آیند و هر آنچه از وقایعی که ثبت کرده‌اند، به ایشان تقدیم می‌کنند.البته با اینکه خداوند و رسولش(ص) و ائمه اطهار (ع) برای زنده نگه داشتن روح امید و اهمیت اطاعت و بندگی سعی در مخفی داشتن شب قدر داشته‌اند، ولی آنطور که از احادیث استنباط می‌شود، احتمال شب قدر بودن شب بیست و سوم بیشتر است.
اعمال شب قدر:
1- غسل کردن به نیت تقرب به درگاه الهی و برای انجام عبادت؛
۲- تلاوت قرآن و تفکر و تدبر به هر مقدار ممکن و سفارش بر خواندن سوره‌های روم، عنکبوت، یس و دخان؛
۳- خواندن ادعیه وارده همچون جوشن کبیر؛
۴- خواندن نمازهای وارده بالأخص نماز قضا؛
5- صدقه دادن

6- افطاری دادن با مال حلال: پیامبراکرم(ص) فرمودند: من فطر صائما فی شهر رمضان من کسب حلال صلت علیه الملائکه و لیالی رمضان کلها و صافحه جبرائیل (ع) لیله القدر و من صافحه جبرائیل(ع) برق قلبه و تکثر دموعه...» ؛ کسی که با مالی که از راه حلال به دست آورده، روزه داری را افطار دهد، در تمام شب های رمضان فرشتگان بر او درود فرستند و جبرئیل در شب قدر با وی مصاحفه کند، نشانه مصافحه جبرئیل آن است که دل مصافحه شونده نرم و اشکش جاری می شود.
7- قرآن بر سر گرفتن ما با بر سر گذاشتن قرآن می گوییم: خدایا! همه گرفتاری های من برای این است که از قرآن فاصله گرفته ام. دستورات آن را فراموش کردم و طبیعی است که عاقبت بدی را دچار شوم.خدایا! در رمضان از گناه فاصله گرفتم، با فاصله گرفتن از نفس و شیطان امید دارم که به محیط تقوا و رستگاری راه پیدا کنم. حالا که این ظرفیت و آمادگی در من پیدا شده، آمده ام اعتراف کنم که بد کرده ام، مرا مورد عفو خویش قرار بده.» حضرت محمد(ص) با قرآن توانست انسان های بزرگی را تربیت کند که قدم در راه عشق و شهادت گذاشتند،«اگر می خواهیم ره صد ساله را یک شبه طی کنیم، به قرآن پناه ببریم و با آیات روشن الهی آشتی و پیوند برقرار کنیم

۸- توجّه داشتن و غافل نبودن : توجّه داشتن و غافل نبودن اولین گام در سیر و سلوک است. مرحوم علامه طباطبایی هنگام جان دادن این جمله را مرتب تکرارکردند و از دنیا رفتند: بدین ترتیب، باید از شب قدر که والاترینِ شب های سال به شمار می آید و می شود بهبود اوضاع را درآن از خداوند متعال درخواست نمود، غفلت نکنی

۹- احیاء و شب زنده داری: احیاء آن شب برکات فراوانی دارد، ولی باید توجه داشت که این بیدار ماندن، همراه با گناه نباشد. دراین صورت، خواب بهتر است. از ویژگی‌های مهم این شب احیاء و نیایش به درگاه الهی است. امام موسی بن جعفر (ع) در این باره می‌فرمایند: کسی که در شب قدر غسل کند و تا طلوع صبح بیدار بماند و مشغول عبادت و نیایش الهی باشد از گناهانش پاک می‌شود. در این شب با عظمت که کتاب مقدس قرآن برای هدایت انسانها نازل شده و فرشتگان آسمانی برای سلام و درود، فوج، فوج بر زمین فرود می‌آیند، سزاوار نیست که انسان مؤمن و روزه‌دار در غفلت به سر برده و خود را از همنشینی با آنها محروم سازد.

10- اجتناب از گناه: یک توصیه کلی در مورد گناه لازم است و آن اینکه اولاً گناه نکنید. ثانیاً اگر گناهی انجام شد، فوراً به فکر جبران و تدارک آن باید بود و توبه کرد. ثالثاً باید مواظب بود در سرازیری گناه واقع نشویم و گناه روی گناه ما را بدبخت نکند. رابعاً گناه را توجیه نکنیم.

۱1- اجتناب از محرمات الهی.

۱2- توبه : توبه یعنی بازگشت گناهکار و پشیمانی از قصور و تقصیر، بازگشت از نفس امّاره و صفات رذیله به سوی رحمت خدای متعال ، بازگشت از طاغوت ها مخصوصاً از شیاطین جنّی و انسی به سوی حق تعالی و بالاخره بازگشت از هوی و هوس و از هر وسوسه ای به سوی پروردگار مهربان . اگر کسی به راستی توبه کند، به یقین بداند که خداوند گناهان او را می آمرزد. و بالاتر اینکه قرآن کریم می‌فرماید: "إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ: مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته کند. پس خداوند بدی هایشان را به نیکی ها تبدیل می کند". (فرقان 70 )

۱3- توبه از حقّ الله: گاهی توبه مربوط به حق الله است؛ مثلاً عباداتی مثل نماز از انسان فوت شده و قضا دارد. با اینکه این گناه خیلی بزرگ است و انسان بی نماز، و کسی که به نماز اهمیّت نمی دهد و نماز را ضایع می‌کند، حتماً گمراه و بدبخت است، ولی توبه او پذیرفته می‌شود. البته پس از توبه، جبران کوتاهی از عبادت فوت شده، لازم است. باید تصمیم جدی بگیرد که نماز و روزه و سایر عباداتی را که از او قضا شده است، به مرور زمان جبران نماید.

14- توبه از حقّ الناس: کسی که حقی از مردم ضایع کرده و اموال دیگران را به باطل خورده یا دزدی و حیف و میل و ربا و رشوه و ... در زندگی خود داشته است، اولاً باید توبه کند و پشیمانی خود را در محضر پروردگار عالم اظهار نماید، ولی این موارد نیز نیاز به جبران دارد. باید حقّ الناس را به صاحب آن برگرداند.اگر هم صاحب آن مال را پیدا نکرد و دسترسی به او نبود، باید با حاکم شرع در میان بگذارد. و تصمیم جدّی بگیرد که هر وقت توانست مال مردم را به آنها برگرداند و اگر هم تا آخر عمر بر این تصمیم واقعی بماند و توان پرداخت بدهی خود را نداشته باشد، در روز قیامت پروردگار عالم آن بستانکار را راضی خواهد کرد. کسانی هم که در ادای دیون شرعی نظیر خمس و زکات و کفّارات، کوتاهی کرده اند، باید توبه کنند و در مورد نحوه پرداخت بدهی خود، به حاکم شرع مراجعه نمایند

15- دعا : مطلب مهمّی که باید در شب های قدر راز و نیاز با معبود است. از دعا و راز و نیاز با خدا نباید غافل بود. اگر هم کسی نمی تواند عربی دعا بخواند، با زبان خودش با خداوند متعال راز و نیاز کند.خداوند به زبان بندگان خویش به هر زبانی که باشد، آشناست. البته خواندن دعا به پیروی از حضرات معصومین «ع» و به زبان عربی، بهتر است. باید انسان در این شب ها حالی پیدا کند و حقیقتاً از عمق جان خداوند تبارک و تعالی را بخواند و«خدا، خدا، خدا» بگوید. حال مناجات را هم باید از خدا خواست. با بی حالی و کسالت نمی توان از این اوقات بهره مند شد.

16- توسل به ولایت ائمه هدی علیهم السلام و تمسک به اهل بیت (علیه السلام) و اعمال دیگر. در این شب، مقدّرات انسان ها رقم می‌خورد و در این شب است که آدمی باید نظر ربّ ودود را به خود معطوف نماید و سرنوشت خود را به نیکی مبدّل سازد:

 17-‏‎ ‎تجدید عهد با امام زمان (عج) و خواندن دعای فرج

18- اعتکاف.

پیشامدهای شب لیله القدر

1- بهترین آفریده خدا (علی ع) در بهترین مکان (مسجد) و بهترین زمان (شب قدر) با بهترین حالت (نماز) به دیدار بهترین بهترین ها (پروردگار عالمیان) می شتابد.
2- بهترین کتاب آسمانی (قرآن) به وسیله بهترین فرشته عرش (جبرئیل) در بهترین ماه (رمضان) و بهترین اوقات (شب قدر) بر بهترین کانون کرامت (قلب) در وجود بهترین و برترین مخلوق آفرینش (رسول خدا) نازل می شود.
3- پس شب قدر، محل تلاقی و منشور انوار توحید، قرآن، نبوت و ولایت است و از سویی دیگر تمامت آفرینش و مخلوقات را به این انوار مقدسه، متصل می سازد.
4- در طول یک سال چون مردم تلاش نمی کنند و یا نمی توانند جان خویش را به حقیقت ملکوت پیوند دهند و عروج نمایند، لذا به دلیل محبت بی منتهای خداوند به مخلوقات خویش، آفریدگار یکتا، تمام کارگزاران هستی و سرمایه های ملکوت (ملائکه و روح) را در شب قدر به نزد زمینیان می آورد و باران سیل‌آسای رحمت و عنایت خویش را بر دلبستگان خاک می رویاند.
5- آنگونه که شایسته است مردم، قدر و منزلت شب قدر را نشناخته و نخواهند شناخت؛ و ما ادرک ما لیله القدر
6- شب قدر، نهان است و به جز پیشوایان معصوم علیهم السلام، کسی از زمان وقوع آن مطلع نیست.
7- لیله القدر بسیار محبوب و مورد علاقه حبیب خدا پیامبر اعظم (ص) و تمام معصومین علیهم السلام است.
8- امیر مؤمنان (ع) در شب قدر از شوق وصال خدا و دیدار زهرا (س) و پدر بزرگوار زهرا، عبارت ماندگار فزت و رب الکعبه را بر زبان مبارک خویش جاری ساخت.
9- در بسیاری از روایات می خوانیم؛ حضرت صدیقه طاهره (س) لیله القدر است. چرا؟

10- حضرت زهرا (س) همانند شب قدر، محل تلاقی انوار توحید و قرآن و نبوت و ولایت است و باعث استمرار رسالت و ولایت و به تبع آن استمرار اتصال مخلوقات با این انوار مقدسه است.
11- خداوند به علت لطف و محبت خویش به مردم، دخت نبی اعظم، برترین هدیه ملکوت و والاترین گنج لولاک... را به زمینیان اهدا نمود و شفاعت بی منتهای او را . همان گونه که گوهر لیله القدر را به مردم عطا کرده .
12- مردم و حتی امت محمد مصطفی (ص) قدر و منزلت حضرت فاطمه زکیه (س) را نشناخته و نخواهند شناخت همان طور که قدر «قدر» را نشناختند.
13- مزار زهرای مرضیه (س) همانند شب قدر، نهان و به جز حضرات معصومین (ع) کسی از جایگاه آن آگاه نیست.
14- حضرت فاطمه (س) بسان لیلة القدر بسیار مورد علاقه رسول خدا (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام است.

فضیلت لیالی قدر در ماه مهمانی خدا لیالی قدر را قدر بدانیم

در تفاسیر آمده که روزی پیامبر اعظم(ص) فرمود: «یکی از بنی اسرائیل لباس جنگ پوشید و هزار ماه (هشتاد سال) از تن بیرون نیاورد و پیوسته مشغول یا آماده جهاد فی سبیل الله بود. یاران پیامبر تعجب کردند و آرزو کردند چنین فضیلت و افتخاری برای آنها نیز میسر شود؛ در این هنگام بود که سوره قدر نازل شد و بیان شد که « شب قدر از هزار ماه عبادت و جهاد برتر است

به راستی حقیقت مطلوب، دستیابی به کمال طی مبارزه با نفس و تفکر و تدبر در نیات و اعمال است و نیک بخت کسی است که با درک نیاز خویش، ضرورت وحی را دریابد تا در پرتو آن، به ضرورت شب قدر پی ببرد تا با این هوشیاری از برکات ربوبی لیالی قدر بهره گیرد

با تأمل و تعمق در این حدیث از پیامبر اعظم(ص) که «در ایام زندگی شما نسیم های رحمتی است، سعی کنید خود را در مسیر آنها قرار دهید» به خوبی درمی یابیم یکی از این نسیم های رحمت با توجه به آیات و روایات، ماه مبارک رمضان است

خداوند برای اینکه بشر را به مسیر اصلی بازگرداند، فرصت هایی را در اختیار وی قرار می دهد تا با یافتن مجدد راه سعادت و تعالی، به سوی خدا و تکامل گام بردارد

خداوند، تنها به این لطف هم بسنده نکرد و در دل ماه مبارک رمضان نیز فرصت طلایی دیگری را گذارد که این فرصت، همان شب قدر است

درست است که فرموده اند، اگر کسی نتوانست در شب قدر مورد رحمت خدا قرار گیرد، ناامید نباشد و منتظر رسیدن عرفات بماند، اما هیچ تضمینی نیست که انسان، فاصله بین قدر تا عرفات را زنده باشد

ضمن اینکه شرط، حضور در صحرای عرفات است و این امکان برای همه مقدور نیست.

مقدراتمان چطور امضا می شود؟
مقدرات دو قسم دارند؛ در یک اموری مثل زمان ظهور آقا امام عصر(عج) انسان هیچ اختیاری ندارد، زمانش را فقط خدا می داند و بس و هر وقت اراده کند رخ می دهد ولی در امور دیگری انسان صددرصد صاحب اختیار سرنوشت خود است

مثلا درهم شکستن قدرت های استکباری فعلی که انسان می تواند با تکیه بر اختیار خود محققش کند البته در هر دو قسم از امور اختیار و اراده پروردگار بالاترین جایگاه را دارد

وقتی اراده خدا باشد، حضرت موسی در قصر فرعون بزرگ می شود، پس هم نظر خدا شرط است و هم در امور قسم دوم همت مومن

وقت سحر حضرت ولی عصر(عج) مقدرات قسم دوم مؤمنین را امضاء می کند که در طول یکسال آینده محقق خواهند شد به راستی چرا حضرت ولی عصر(عج) تا سحرگاه صبر می کنند و بعد مقدرات امضا می شود شاید ایشان می خواهند ببینند تا لحظه آخر بالاخره کدام مسیر را برمی گزینیم؟

انسان زیرک آن است که علاوه بر توبه برای یکسال پیش روی خود تصمیماتی بگیرد و نقشه ای طرح ریزی کند

در مورد شب های قدر چند نکته قابل توجه است

شب مخصوصی است که سرنوشت انسان رقم می خورد و این تدبیر و برنامه ریزی از سوی انسان می خواهد

برخلاف این که می گویند اختیاری در کار نیست، باید گفت جبری در کار نیست و همه بر حسب اراده انسان صورت می گیرد هر عملی که انسان انجام دهد و هر تدبیر و عملی از سوی او براساس اراده اش است

ارتباط با قرآن در این شب ها، آرزوهایی که وی دارد و دعاهایی که می کند، عملی که مرتکب می شود و نیتی که برای اصلاح امور و یا استمرار بر گناهانش دارد همگی رقم زننده سرنوشت یک سال اوست

انسان مقدراتش را نمی داند بلکه با اعمالی که در این شب ها از او سر می زند می تواند از سر اختیار سرنوشت خود را تعیین کند البته هر عملی هم که در طی سال انجام داده پرونده اش باز است تا با استغفار و شب زنده داری از خداوند طلب آمرزش کند

به تعبیری خداوند به انسان حق انتخاب داده تا با استفاده از این فضا ارزش های معنوی را کسب کند و به سعادت دست یابد

دعا قضا را برمی گرداند
آیا گمان می کنید که قضا و تقدیر، حتمی و اجباری است؟ اگر تقدیر موجب جبر انسان باشد، ثواب و عقاب الهی باطل می شود

با توجه به معنای صحیح تقدیر الهی و سازگاری آن با اختیار بشری می بینیم که آیات و روایات فراوانی اشاره دارند که دعا، صدقه و نیکوکاری انسان، به دگرگونی و بهبود وضع زندگی وی می انجامد، یعنی پیامد کارهای خوب و بد انسان در تغییر سرنوشت او، یکی از قضا و قدرهای کلی و ثابت به شمار می آید

در قرآن کریم آمده است: و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون؛ یعنی استغفار به رفع عذاب می انجامد. و یا و لو ان اهل القری آمنوا واتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء والارض؛ یعنی اگر اهل قریه ها ایمان بیاورند و تقوی پیشه کنند، برکات آسمان و زمین را برایشان نازل می کنیم.
لیس للانسان الا ما سعی، نقش انسان در تعیین سرنوشت خود انکارناپذیر است

اینگونه که بیندیشیم نقش دعا در زندگی بشری روشن می شود، زیرا دعا نیز یکی از مظاهر قضا و قدر است که هم در سرنوشت انسان موثر خواهد بود و هم می تواند جلو قضا و قدر دیگری را بگیرد

دعا به معنی تغییر دادن خواست الهی نیست، بلکه به معنای این است که خواست خدا چنین تعلق گرفته که هر کس دعا کند و یا صدقه بدهد و... فلان مورد ابتلا از او برداشته شود. ورود به عذاب مشروط به عدم دعای بشری و برداشته شدن عذاب و گرفتاری به واسطه دعا، خود یکی از خواست های الهی است

امام صادق(ع): دعا قضا را برمی گرداند، هر چند آن قضا محکم شده باشد پس بسیار دعا کنید، زیرا دعا کلید هر رحمتی است.

چگونه به استقبال شب های قدر برویم؟
مهمترین کار در این شب، اِحیا، زنده داری و بیدار بودن است در این شب به غسل، توسل، نماز، دعا، خدمت به مردم، رعایت حقوق مردم و اعمالی که در آن شب وارد شده

شب قدر را تعیین نکردند تا انسان چند شب آماده باشد حتی بعضی از علمای ما یکسال احیا می گرفته اند تا شب قدر را درک کنند چون احتمالی هم هست که شب نیمه شعبان باشد

انسان در طول سال هم باید دست پُر برود منتهی آن شب خلاها پر می شود و نواقص پوشیده می شود

چه چیز آن شب از هزار ماه بهتر است؟

حدیثی در تفسیر من الفٍ شهر آمده : آن شب کارهای خیر مثل نماز و زکات و خدمت به مردم ثوابش هزار برابر ماههای دیگری است که صورت بگیرد اگر صدقه را در شب قدر بدهید نسبت به روزهای عادی هزار برابر میشود در واقع اهمیت آن شب را می رساند

اما کسی که در آن شب خوابید، دیگر خیری برای او نیست زیرا باید در آن شب کارهای مثبت را تمرین کند که در طول سال هم عادت شود

یکی از دعاهای مهم این است که برای امام زمان دعا کنید و دعای اللهم کل ولیک را بخوانید و خواندن هزار مرتبه سوره قدر تاکید شده

قبرستان هم که می روید پشت به قبله و رو به میت، هفت مرتبه سوره قدر را بخوانید از عذاب مرده برداشته میشود در هنگام وضو سه مرتبه سوره قدر بخوانید تا وضوی شما با نشاط بشود

یک وقت رسول خدا در مسجد گفتند : هرکس یک لااله الا الله و یک الله اکبر بگوید ، درختی در بهشت برای او کاشته می شود. فردی گفت : به تعبیر ما پس من یک جنگل در آنجا دارم. گفت: بله. ولی بترسید از آتشی که یکباره این جنگل را بسوزاند

درخت را تک تک می کارند ولی هنگام آتش سوزی درختان با هم می سوزند. یعنی این همه ثواب ممکن است با یک غیبت سوخته می شود و از بین می رود. لذا نباید مغرور بشویم. کسانی که شب های قدر زیادی را درک کرده اند و بعد از آن شب، با یک غیبت و یک صحنه حرام، همه آنها از بین می رود.
تلاش برای درک لیلة القدر
در احوالات مقدّس اردبیلی: ایشان یک سال غیر از روزهای حرام و آن روز مکروه عاشورا روزه گرفت و شب‌ها را هر شب بیدار بود. گفتند: آقا! به خودت زحمت می‌دهی، فرمود: بالاخره لیله القدر در سال است. آن‌قدر بیدار ماند و احیا گرفت و قرآن به سر گرفت که شب قدر را درک کند؛ چون لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ

اولیاء گفتند: منظور از الف شهر، هزار ماه عبادت است، نه هزار ماه عمر طبیعی ما، نه هزار ماهی که فقط به خواب و غفلت و خورد و خوراک و ... بگذرد، هزار ماهی که لحظه به لحظه‌اش عبادت باشد. همان ماهی که مثل ماه مبارک رمضان است، أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ. تازه لیلة القدر از این هزار ماه عبادت برتر است لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ این همه بیدار می‌ماندند برای اینکه آن لیلة القدر را درک کنند باید تمرین کنیم.
شب قدر؛ شب معراج عمومی
بسیاری از انسان ها تلاش می کنند تا از نقص به سوی کمال بگریزند و استعدادهای نهفته و سرشته در ذات خویش را فعلیت بخشند و با متاله و خدایی شدن، مقام مظهریت را از آن خود کنند و در جهان تکوین، تصرف خداگونه نمایند و خود و دیگران را به کمال شایسته و بایسته خویش برسانند

اما بسیاری از این تلاش ها هرگز به ثمر نمی رسد؛ زیرا علل و عوامل درونی و بیرونی چون هواهای نفسانی و وسوسه های شیطانی اجازه نمی دهد تا این گرایش باطنی انسان به کمال، تحقق واقعی یابد

در روایات است که پیامبر اسلام(ص) فرمود: ان لربکم فی ایام دهرکم نفحات الافتعرضوا لها؛ در ایام زندگی شما، اوقات و فرصت های مناسبی را خداوند در اختیارتان قرار می دهد، بکوشید از آن فرصت ها استفاده کنید (بحارالانوار،ج 71، ص 221 و احیاءالعلوم، غزالی، ج 1، ص 134)
شب های قدر که در طول عمر آدمی هر ساله تکرار می شود، فرصت استثنایی است که درک یکی از این شب ها در طول هفتاد و چند سال عمر، به معنای رفتن ره صد ساله در یک شب است. شب قدر فرصت استثنایی است که از سوی خداوند برای همگان فراهم می آید تا در شرایطی برابر قرار گیرند و تحت جذبه الهی بتوانند در مسیر شدن های کمالی قرار گیرند و به سوی معراج انسانیت به پرواز درآیند و به کمالات شایسته و بایسته خویش برسند و به کمال مطلق تقرب جویند و مظهریت در ربوبیت را تجربه یا از آن خود نمایند.

 این شب ها را می توان، شب های تجربه همگانی نیز دانست تا زیبایی مطلق کمال را بچشند و مزه آن را دریابند و از جهل مطلق نسبت به آن بیرون آیند. این همان کشش رحمانی است که همه جان ها را در برمی گیرد و به سوی کمال تعالی می کشاند. تنها انسان های محروم هستند که خود را از این کشش رحمانی دور نگه می دارند.

خواسته های مجذوب
در روایات است که هر خواسته ای که در شب قدر انسان بخواهد به وی داده می شود و چیزی در عالم نیست که نتوان در این شب از خدا خواست و به آن نرسید. به عنوان نمونه در روایتی که از حضرت موسی(ع) نقل شده آمده که به خداوند می فرماید: الهی ارید قربک، قال: ………
گفت: خداوندا! می خواهم به تو نزدیک شوم، فرمود: قرب من از آن کسی است که شب قدر بیدار شود،
گفت: خداوندا! رحمتت را می خواهم، فرمود: رحمتم از آن کسی است که در شب قدر به مسکینان رحمت کند،
گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو می خواهم، فرمود: آن، از آن کسی که در شب قدر صدقه ای بدهد.
گفت: خداوندا! از درختان بهشت و میوه هایش می خواهم، فرمود: آنها از آن کسی است که در شب قدر تسبیحش را انجام دهد،
گفت: خداوندا! رهایی از جهنم را می خواهم، فرمود: آن، از آن کسی است که در شب قدر استغفار کند،
گفت: خداوندا! خشنودی تو را می خواهم، فرمود: خشنودی من از آن کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بگزارد

در روایتی دیگر از پیامبر(ص) پرسیده شد که در این شب اگر درک شود چه خواسته ای داشته باشیم، آن حضرت(ص) در پاسخ می فرماید: از خداوند عافیت بخواهید. (مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج7، ص458)
درخواست سلامت و عافیت مطلق در شب قدر
پیامبر(ص) سفارش می کند تا ادراک کننده شب قدر از خداوند عافیت مطلق را طلب کند که عافیت در دین و دنیا و جسم و جان می باشد. این عافیت و سلامتی مطلق موجب می شود تا شخص بتواند بطور دایمی از نفحات و جذبات رحمانی الهی بهره مند شود

خداوند در سوره قدر، شب قدر را شب سلامت می داند که از هر چیزی که ضد سلامت باشد بیرون است. بنابراین، می توان گفت که ظرفیت شب قدر آن چنان عالی است که دست هیچ عامل زیانباری به انسان درک کننده آن شب نمی رسد و در امنیت و سلامت کامل به عروج می رود

بنابراین، شب قدر، شب عظیم و مبارکی است که انسان می تواند از حضیض تباهی تا اوج مظهریت در ربوبیت بالا رود و معراج روحانی و معنوی داشته باشد. برای این که مجذوب به این جذبات و متعرض به این نفحات از آن شب مبارک و سلامت بهره کامل برد می بایست از خود تلاش هایی نیز داشته باشد

از جمله تلاش هایی که انسان باید در این شب انجام دهد تا به بهره مندی کامل از آن شب برسد، انجام اعمال و کارهای نیک و پسندیده عبادی و غیرعبادی است

فردی به امام باقر(ع) عرض کرد: مراد و مقصود از اینکه شب قدر بهتر از هزار ماه است، چیست؟ حضرت فرمودند: والعمل الصالح فیها من الصلاه والزکاه و انواع الخیر خیر من الف شهرلیس فیها لیله القدر؛ کار شایسته از قبیل نماز و زکات، صدقات و انفاقات و انواع خوبی ها در آن شب برتر از هر کار شایسته ای است که در مدت هزار ماه که شب قدر در آن نیست، انجام شود. (اصول کافی، ج 4، ص 158)
محرومان از جذبات رحمانی
با آن که همگان در شب قدر، در معرض نسیم رحمت الهی و جذبات رحمانی هستند ولی تنها کسانی که از خود تلاشی انجام دهند و مترصد و در کمین آن باشند به خوبی از این شب بهره می برند و افراد بی همت و سهل انگار از آن همه سلامت و برکت و رحمت واسع و بیکران محروم می مانند و به درک این شب عزیز و مبارک نایل نمی آیند

پیامبرگرامی اسلام (ص) فرمودند: من ادرک لیله القدر، قلم یغفر له فابعده الله؛ از خداوند به دور باد و نفرین بر کسی که به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزیده نشود. (بحار الانوار، ج 49، ص 08، ح 74)

 ویژگی های خاص شب قدر در روایات

تأثیر برخی اعمال شب قدر

خداوند متعال نخستین دورانى که دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید

نیز در آن شب، اوّلین پیامبر و اوّلین جانشین پیامبر را آفرید و مقدّر کرد که در هر سال، شبى باشد که در آن شب، تفسیر کارها را تا سال آینده فرود آورد منظور از برتری این ماه نسبت به هزار ماه

سفارش امام صادق ع به فرزندانش: فَاجهَدوا أنفُسَکُم ؛ خود را به تلاش افکنید که در این ماه، روزى‏ها تقسیم مى‏شوند و اجَل‏ها نوشته مى‏شوند و در این ماه، میهمانان خدا که به زیارت خانه‏ اش مى‏روند، نوشته (معیّن)مى‏شوند و در آن، شبى است که عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است.

طواف ملائکه به دور امام هر عصر در شب قدر

به امام باقر ع عرض شد: شما شب قدر را مى ‏شناسید؟ فرمود: و کَیفَ لانَعرِفُ لَیلَةَ القَدرِ وَ المَلائِکَةُ یَطوفونَ بِنا فیها ؛ چگونه شب قدر را نشناسیم در حالى که فرشتگان در آن شب بر گِرد ما مى‏ چرخند؟!
آفرینش شب قدر امام باقر ع فرمود: لَقَد خَلَقَ اللّهُ جَلَّ ذِکرُهُ لَیلَةَ القَدرِ أَوَّلَ ما خَلَقَ الدُّنیا وَ لَقَد خَلَقَ فیها أَوَّلَ نَبِیٍّ یَکونُ وَأَوَّلَ وَصِیٍّ یَکونُ ... خداوند متعال نخستین دورانى که دنیا را آفرید، شب قدر را هم آفرید

نیز در آن شب، اوّلین پیامبر و اوّلین جانشین پیامبر را آفرید و مقدّر کرد که در هر سال، شبى باشد که در آن شب، تفسیر کارها را تا سال آینده فرود آورد
سندی بر تداوم امامت

امام باقر ع فرمود: یا مَعشَرَ الشّیعَةِ، خاصِموا بِسورَةِ «إِنَّآ أَنزَلْنَهُ» تَفلُجوا اى گروه شیعه! با سوره «إنّا أنزلناه» مخاصمه و مجادله کنید تا چیره شوید به خدا سوگند که این سوره، پس از پیامبر خدا، حجّت خداى متعال بر مردم است و این سوره، سَرور آیین شما و نهایت دانش ماست

بعد فرمودند: اى گروه شیعه! با سوره «حم وَ الْکِتَبِ الْمُبِینِ إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ» مخاصمه کنید، که این آیات، ویژه پیشوایان الهى پس از پیامبر خداست

آیات مربوط به شب قدر از محکمترین دلایل اثبات امامت و تداوم آن معرفی شده اند

در روایات امام معصوم ع به شیعیان توصیه می کند که با منکران امامت و ولایت مناظره کنند و استدلال به این آیات بر آنها پیروز شوند و بعد هم برای تاکید بیشتر می فرماید: سوره قدر سرور دین شماست (یعنی از بزرگترین دلایل مذهب است) و نهایت دانش ماست (زیرا در آن شب مکنونات علمى براى ما هویدا مى‏گردد)

چگونگی استدلال :

1. از ظاهر قرآن فهمیده می شود که قضایای شب قدر، تداوم داشته و هر سال تکرار می گردد. این را می شود از مضارع بودن فعل «یُفْرَقُ» در آیه 4دخان و تَنَزَّلُ در آیه 4قدر به خوبی استنباط کرد.
2. محل نزول امر الهی بر اساس روایات در زمان رسول خدا ص ، خود آن حضرت بوده است.
3. اکنون از کسانی که معتقد به تداوم خط امامت و وصایت الهی از غدیر به بعد نیستند سوال می شود بعد از رسول خدا ص چه کسی این مقام را دارد که محل نزول ملائکه و امر الهی باشد؟

روایتهای متعدد داریم که هم رسول خدا ص تصریح کرد و هم دیگر معصومان ع بیان فرمودند (نمونه های بالا) که بعد از آن حضرت دیگر ائمه معصومین به ترتیب عهده دار این جایگاه هستند که اگر ما معتقد به تداوم امامت از غدیر تا ظهور نباشیم شب قدر و رویدادهای آن شب مملو از سؤالات بی جواب خواهد ماند؟

چطور برای شب های قدر آماده شویم؟

هر دل آرزویی دارد و برای رسیدن به آن گاه چه درها را که نگفته ایم و چه حرف ها که نشنیده ایم

قیمت واقعی هر آدمی به چیزهایی باشد که در صندوقچه دلش پنهان کرده بیایید آن قدر قیمتی شویم که به جای دعا برای خود و دنیای خود برای همه دل ها دعا کنیم برای جهان اسلام و ظهور آقایمان دعا کنیم

در درگاه بزرگ الهی دل را پیشکش کرده و با دعا برای دیگران ستاره های رستگاری بچینیم پرونده مان را به نزد آقا مهدی موعود(عج) میبرند آقا تا سحر صبر کرده، بلکه دل مان به راه بیاید و زنگار گناه از خود بزداید

اما افسوس و صدافسوس که خیلی پیشتر خواب چشم هایمان را ربوده و دل درپی مطالبات دنیایی اش به هر سو می رود

سر سفره هر غریبه ای مینشینیم، بی آنکه درپی درگاه اصلی و رستگاری باشیم. ملکوت صدایمان می زند اگر گوش شنوایی باشد و دل هنوز مجال پر زدن داشته باشد، اگر در این شب های بهشتی لااقل انقلابی در نگاهمان ایجاد شود، اگر بشود بزرگتر فکر کنیم و بزرگتر بخواهیم، اگر بشود آسمانی شویم، چه ها که تغییر نمی کند و چه ها که نخواهیم دید! کمی عاشق تر باشیم و بزرگتر بخواهیم

اوج امید هر مؤمنی به این شب هاست

هر یک از این سه شب مصادف با هزار ماه است و چنانچه توبه و استغفار بنده ای پذیرفته شود، گویی از نو متولد شده «مؤمنین باید از شب های قبل خودشان را آماده کنند

بیشتر قرآن تلاوت کنیم ضمناً جسم هم باید برای یک شب بیداری تمرین کند، از این روز شب های قبل از شب قدر کمی بیشتر بیدار بمانیم و به راز و نیاز با معبود مشغول شویم

اهل بیت(س) به بیداری فرزندانشان در این شب ها خیلی تأکید داشتند و سفارش می کردند در طول روز بخوابند و شب برای عبادت بیدار بمانند

ضمناً مؤمنین از قبل مناجات ها و ادعیه مخصوص شب های قدر مثل مناجات ابوحمزه ثمالی و جوشن کبیر را تورق کنند و به معانی ها دقت داشته باشند تا در شب های قدر بهتر و بیشتر به مفاهیم بیندیشند به قول معروف دعاها فقط لق لقه زبانشان نباشد

شایسته است که در این شب بیش از هر چیز با قرآن انس بگیریم و در مفاهیم آیات دقت کنیم

روزهای قدر نیز ویژگی شب های قدر را دارد و می توان از روزهای قدر نیز برای تفکر بیشتر در آیات نور بهره ببریم

از زرنگی های مؤمنین این است که بسیاری از اعمال عبادی و اجتماعی خود را به دلیل مضاعف بودن ثواب اعمال در این شب و روزها انجام می دهند

برای مثال محاسبات سال خمسی، عیادت مریض، صله رحم، اکرام یتیم، صدقات و اطعام و... دعای همگان در این اوقات اجابت می شود و نشانه اجابت منقلب شدن قلب و پیدا کردن حالت خشوع و خضوع است

شکستن دل و روان شدن اشک نشانه قبولی و مغفرت است

اما دعای چهار گروه از افراد مورد اجابت واقع نمی شود:

کسی که مورد عاق و نفرین والدین قرار گرفته است. کسی که قاطع رحم است و صلح رحم به جا نمی آورد. کسی که در دلش دشمنی مؤمنی را دارد و شرابخوار

امام صادق(ع) : «خداوند اجابت نکند دعایی را که از روی دل غافل باشد، پس هرگاه دعا کردی به دلت توجه کن و یقین داشته باش که اجابت می شود. هیچ چهارنفری برای دعا نزد هم اجماع نکنند و خداوند را در کاری نخوانند و دعا نکنند جز این که دعای آنها مستجاب شود. هرگاه یکی از شما دعا کند پس باید عمومیت دهد به همگان و همه را دعا کند، زیرا آن به اجابت نزدیکتر است.»
بزرگتر فکر کنیم، بزرگتر بخواهیم
شب قدر همان شبی است که در طول سال شبی به عظمت و بزرگی و فضیلت آن نیست، «ذکر شده که هر کس زیارت حضرت امام حسین(ع) را بخواند، آمرزیده می شود. نکته عجیب و قابل تأمل این است که در تمام مناسبت های مهم چه آنهایی که هویت عید و شادی دارند و چه آنهایی که هویت غم و اندوه یکی از اعمال ثابت و حتمی آن زیارت امام حسین(ع) است. این عظمت قیام، نهضت و فداکاری حضرت را می رساند

امید است با زیارت او و توسل به ایشان در این شب ها تقدیر و سرنوشت خود را زیبا و معنی دار کنیم و این شب ها را سرآغاز جهاد اکبر با نفس و مستکبرین زمانه قرار دهیم

متاسفانه خیلی ها عظمت و ماهیت این شب ها را به صرف خواسته های زودگذر، مادی و احساسی و نفسانی می کنند که جنبه کوچکی از موضوع را در نظر گرفته اند که غفلت غیرقابل جبرانی است

اگر ما شب قدر را درک کنیم و معنی و محتوی آن را دریافت کنیم و بر اساس اعمال و شرط مهم آن یعنی خلوص، تقدیر و سرنوشت بواسطه اراده الهی محقق شود، بقیه امور، خواسته ها، آرزوها، آینده و سرنوشت به واسطه اراده الهی محقق خواهد شد. به استناد آن ضرب المثل معروف چون صد آمد، نود هم پیش ماست، باید بزرگتر فکر کنیم و بزرگتر بخواهیم.»

شب قدر می تواند فرصتی برای مرور گذشته باشد

بدون توجه به حرف مردم، بدون ترس از عرف های غلط انسان ها می توانند در این شب بنشینند و با خود بیندیشند که طی سال گذشته چقدر توانسته اند در مسیر رشد و سعادت ترقی پیدا کنند چقدر توانسته اند در راه صراط مستقیم قدم بردارند این شب فرصت مناسبی برای بازنگری در افکار و رفتار انسانهاست

متاسفانه برخی از افراد هیچ گونه درک درستی از زندگی و هدفشان ندارند و تنها مسیر زندگی خود را به بادهای موسمی می سپارند که این بادها نیز گاهی انسان ها را به وادی ضلالت می کشاند

در این شب شاید بتوان دوباره به ارتباط میان خود و خدای خود بیندیشیم در این شب می توان دوباره عهده بندگی نمود و تصمیم گرفت که در سال آتی بر حسب بندگی خدا زندگی کرد

خیلی از ما تعریف دقیقی از رابطه میان خود و پروردگار نداریم. در حالی که باید تمام زندگی انسان بر اساس یک محور قرار داشته باشد و آن بندگی خداوند است. کسی که بنده خدا باشد درک درستی از زندگی و جهان هستی دارد و جهان بینی توحیدی به وی کمک می کند در زندگی راه درست را انتخاب کند و پرشتاب به سوی مقصد نهایی که همان قرب الهی است رهسپار شود.

به طواف کعبه رفتم به درون رهم ندادند             که تو در برون چه کردی که درون خانه آیی؟

متاسفانه خیلی ها به مقدرات خود، اهمیت نمی دهند و در محضر خداوند عالمیان التماس نمی کنند؛ چون زندگی را مثل سنگی که از بالای کوه رها شده و تصادفا حرکتی نامعلوم دارد تا به مقصد برسد، تصور می کنند، وقتی می گویند شب تعیین مقدرات است، یعنی چنین شب باعظمتی!

در یک لحظه، شب قدر، خدا مقدرات سال آینده ما را تنظیم میکند وقتی مقدرات را تنظیم کرد، در طول سال هر چه میخواهی دست و پا بزنی، دست و پا بزن که دیگر فایده ندارد. محدوده آزادی شما در سال آینده تحت سیطره مقدرات شماست

خدا را به ائمه معصومین قسم بده اگر تنبلی می کنیم برای عبادت، خدایا می دونی که من ضعف دارم، خدایا سال آینده را برای من طوری بنویس که این تنبلی من نابود شود. این دعاها و حرفا را شب قدر باید بزنی! نه وقتی که مقدرات ما بسته و تمام شده. ملائکه به چنین شخصی می خندند و می گویند تو این حرف ها را باید شب قدر می گفتی.

بعضی ها اصلا حواسشون نیست که لحظه لحظه زندگیشون طراحی شده از طرف خداست برای خدا هم این مقدوره که لحظه لحظه زندگی همه را مشخص و بعد همه را رها کند تا زندگی کنند
بعضی از این تقدیراتی که برای ما نوشته می شه در تمامی عمر ما تأثیر گذار است

بعضی از اتفاقات، سال آینده برای ما خواهد افتاد و با همین یک امضا که در شب قدر برای ما می کنند تمام عمر ما تحت الشعاع قرار میگیرد

حالا چرا خدا این تصمیمات را سالیانه می گیرد؟ چون سال به سال منتظر اعمال تو می مونه ببینه تو امسال چه کار می کنی و بر اساس کارایی که انجام می دهی سال آینده ات را تنظیم می کنه در گذشته چه کار کردی؟ سال بعد را خدا بر اساس سال قبل می نویسه

ما دو تا نگرانی در شب قدر داریم: یکی اینکه خدا با گذشته ما چه کار می کنه و دوم این که خدا با آینده ما چه کار خواهد کرد؟!.
بعضی ها فکر می کنند شب قدر شب گریه است؛ نه. اصلا تو بیا در خونه خدا فقط بایست. بگو خدا نمی توانم. سر به سجده بگذار تا صبح ناله بزن. نماز بخوان. راه برو. قرآن رو به سر بگیر. بگو خدا نگرانم. خدا را به ائمه معصومین قسم بده. به خودش قسمش بده......بک یا الله..... بمحمدٍ.... بعلیٍ..... شب قدر عین صحرای محشر است. می خواهند نتیجه اعمال ما را رقم بزنند.

شب قدر؛ اینگونه باشیم

افضل العباده الدعا و اذا اذن الله للعبد فی الدعا فتح له باب الرحمه افضل عبادت دعا است و همانا خدا اجازه داده برای عبد دعا را و باز می‌شود برای او درهای رحمت.» و ممکن است دعا پذیرفته نشود که موانع بسیاری داریم که سرآمد آن موانع، گناه است و معصیت. از طرف خدا هیچ حجابی وجود ندارد و همین معصیت و گناه است که حجاب می‌شود. مولا علی (ع)‌:
1- گناه مانع می‌شود از اینکه دعا به اجابت برسد

 2- تو هستی که جلوی اجابت دعا را می‌گیری و راه را می‌بندی با گناهت. امام موسی بن جعفر(ع) : خدایا بیامرز هر گناهی را که مانع رزق من می‌شود: اللهم اغفرلی کل ذنب یحبس رزقی و یحجب مسئلتی

پس اهم امور در شب‌های قدر مسئله برطرف کردن این موانع است و اگر انسان بخواهد بهره کامل بگیرد از لیالی قدر باید کوشش کند که موانع برطرف شود، همین که موانع برطرف شد تمام است

و از پیامبر سئوال می‌کنند ما در شب قدر چه بخواهیم از خدا؟ پیامبر(ص) می‌فرمایند بگویید : خدایا تو خیلی آمرزنده‌ای، عفو کننده‌ای و دوست داری عفو کردن را پس از من بگذر. چون شب نوزدهم که شب تقدیر امور است اندازه‌گیری می‌کنند برای سال آینده، پس ما باید این موانع را برطرف کنیم ( با استغفار) و این رزق مادی نیست بلکه همه چیز است، مادی ومعنوی همه روزی ما هستند حتی اخلاص و نیت و مسائل درونی ما هم رزق است پس باید برطرف کنیم مانعی را که به دست خود ساخته‌ایم. اولین سخن باید این باشد

اولین شرمندگی ما که خدایا من مانع را ایجاد کرده‌ام تو بیا این مانع را برطرف کن. تمام استغفار‌های ما، طلب عفو ما، همه اینها خجالت دارد و هرکس باید با خدای خودش بنشیند فکر کند، بگوید خدایا من خرابکاری کرده‌ام، خدایا من بد کرده‌ام، قبول هم دارم، خجالت هم می‌کشم ولی خودت گفتی بیا راه را باز کردی برای من و من آمده‌ام. خدایا فکر کردم دیدم این خطاها و گناه‌ها به چند دلیل ممکن است ایجاد شود

اول:‌ دشمنی با خدا داشتم ( نعوذ بالله) خودت می‌دانی که نه اصلا چنین چیزی نبود، عداوت با خدا نبود

دوم: آیا من قصد تمرد داشتم و عمدا می‌خواستم امر و نهی تو را کنار بگذارم؟ خیر قصد تمرد هم نداشتم

سوم: آیا معصیت را دوست داشتم؟ اما خودت می‌دانی که حب به معصیت نداشتم یعنی معصیت را دوست نداشتم. گاهی دلم هم می‌لرزید. بعید می‌دانم کسی از معصیت خوشش بیاید.

کسی که تمرد کند فرمان خدا را در چنین ایامی ناله نمی‌زند، استغفار نمی‌کند، سراغ خدا نمی‌رود. خدایا اینها را می‌خواستم با تو بگویم ، تو خودت گفتی بیا و من آمدم. خدایا غفلت کردم، شیطان ما را اغوا کرد، خدایا از روی جهل بود

مولا علی(ع) در وصیتش به امام حسن(ع) فرمودند: بدان آن کسی که ملکوت دنیا و آخرت در دست قدرت اوست گفته بیا از من بخواه و گفته من هم اجابت می‌کنم، امر کرده‌ از من درخواست کن به تو می‌دهم و او کریم است و رحیم است. و ما هم آمده‌ایم. خدایا واسطه می‌خواهی بسیار خوب صاحب همین کلمات که محبوب زمین و آسمان است آقا و مولایمان علی(ع) را واسطه قرار می‌دهیم تا ان‌شاءالله مورد عفو قرار بگیریم

امام باقر(ع) می‌فرماید: کسی که شب قدر را احیا بدارد گناهان او مورد غفران الهی قرار می‌گیرد. پیامبر اکرم(ص) : این رحمت و گشایش الهی فقط زندگان را شامل نمی‌شود بلکه مردگان را هم شامل می‌شود.( و از نظر دعا هسته مرکزی در ماه رمضان همان شب‌های قدر است)

امام جعفر صادق(ع): هرکس از شما بخواهد یعنی عبد از ربش حاجت دنیایی یا آخرتی، روش این است که اول: خداوند را به صفات جمال و جلالش ستایش کند. (دوم: سلام بفرستد به پیامبر و آل طاهرینش. سوم: اعتراف کند به گناهش و خطایش و بعد شروع کند به خواستن حاجت‌هایش.

چند نکته : 1-هیچ‌گاه نباید استغفار را به‌ تاخیر انداخت و منتظر شب قدر شد

2- در شب قدر باید به فکر شب قدر سال بعد هم بود نه اینکه همه چیز را فراموش کنیم تا شب قدر سال آینده

3- در همه امور مطرح شد بایستی با معرفت بود، اگر معرفت باشد درست می‌شود

4- کسی که فاطمه(س) را درک کند شب قدر را درک می‌کند.

   رابطه امامت و تقدیر امر
حضرت علی(ع) به ابن عباس فرمودند: چون شب قدر محلی است برای نزول امر یک سال، پس باید بعد از پیامبر ولی خدا باشد چگونه بین شب قدر و امام ملازمه وجود دارد:
اثبات امامت از واژه «یفرق»
تمام امور مربوط به انسان در شب قدر از مقام پیوستگی و استحکام به مقام تفصیل و تفریق تنزل پیدا می نماید این امر که مبدا آن عندالله است شامل همه ابعاد زندگی انسان اعم از امور معنوی و مادی می باشد. به عبارت دیگر شب قدر زمانی است برای تلطیف امور

از طرف دیگر اگر با دقت به روابط انسانها در همه ابعاد آن نگاه شود اعم از رابطه انسان با خدا، انسان با انسان و موجودات دیگر و رابطه با خود، درمی یابیم که این رابطه در حوزه ای تعریف می شود که بخواهد امور مختلفی که مبنای این رابطه است تقسیم شود و جداگردد وگرنه یک امر تا زمانی که عندالله است هیچ انسانی غیر از انبیاء اولیاء از آن اطلاعی ندارند تا بخواهند نسبت به آن با یکدیگر تعارضی پیدا نمایند

به عبارت ساده تر یک انسان زمانی منافع دیگران را معارض منافع خود می بیند که برای منافع خود تمایز و تفصیل قائل شده باشد با این مقدمه معلوم می شود مرحله فوق فرق امر حکیم حساسترین مرحله در زندگی انسان است که خداوند در همین مرحله به بحث رسالت نیز توجه داده است (انا کنا مرسلین)

حال جای این سؤال است با توجه به تکرار این مسئله در همه سالها تا روز قیامت آیا ممکن است خداوند برای این مقطع حساس زندگی انسانها مرجع و حاکمی قرار نداده باشد و وقتی که مقام فرق و تمایز امر حکیم مشتمل بر تمام ابعاد زندگی انسان در طی یک سال است آیا ممکن است خداند حداقل برای اموری که موجب اختلاف می شود جایگاهی را مشخص نکرده باشد؛

در کتاب شریف اصول کافی جلد اول در باب فی شان انا انزلناه فی لیله القدر و تفسیرها مرحوم کلینی حدیث مفصلی را از جریش نقل می کند که او از امام جواد(ع) در روایت کرده که امام جواد از امام صادق و ایشان از امام باقر(ع) در پاسخ به فردی به همین نکته اشاره فرمودند«که اهل زمین به تفصیل امور محتاج ترند از اهل آسمان

پس ناچار مردم باید در مقام تحاکم دارای سید و والی باشند اگر کسی بگوید خلیفه وقت حاکم است پس در جواب گفته می شود الله ولی الذین آمنوا... به جانم قسم در زمین و آسمان ولی و سرپرستی از طرف خداوند نیست

جز اینکه موید باشد و کسی که تایید شود خطا نمی کند و در زمین هیچ دشمنی برای خدا نیست شد مگر اینکه خوار و مخذول باشد و هرکس مخذول باشد به حق دسترسی ندارد در نتیجه همان گونه که لازم است امر الهی از آسمان به زمین نازل شود تا اهل زمین به آن حکم نمایند

همچنین لازم است که والی وجود داشته باشد» این روایت امام جواد(ع) در واقع در عداد همان روایت حضرت علی(ع)است با این نکته اضافه ترکه ولی و حجت خداوند باید مصون از خطا نیز باشد. زیرا مرجع و محل نزول امر خداست و در تفریق و تفصیل آن نقش اساسی دارد

به بیان دیگر ما می توانیم مقام عصمت امام را هم از واژه «سلام» در سوره مبارکه قدر استنتاج نماییم. به این بیان که شب قدر نزول ملائکه و روح است از هر امری؛ این امر هم عندالله حکیم است و در شب قدر به مقام تنزل و تفصیل می رسد. جایگاه این تفصیل باید از هرگونه نقص و اشتباهی در سلامت باشد. هرگونه عیب و خطایی با تقدیر امر منافات دارد. در نتیجه امام و حجت خداوند که مرجعی برای تفریق امر هستند در سلامت عصمت قرار دارند.
اثبات امامت از واژه «امر»
در سوره قدر خداوند می فرمایند: شب قدر ملائکه و روح نازل می شوند و با اذن خداوند از هر امری علاوه به توضیحاتی که درخصوص «امر» و «فرق امر» داده شد، باید به این نکته نیز اذعان کرد که امرالهی وقتی از مرحله حکمت به مرحله تفصیل می رسد نیازمند صاحب امر است

فرشتگان و روح در شب قدر که حامل این امر هستند نمی توانند بلاتکلیف این امر را رها کنند. ناگزیر درهر عصری باید به حجت خدا مراجعه نمایند. اما این که آن فرد چه کسی است بهترین جواب را خود قرآن بیان می کند: یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم ای کسانی که ایمان آورده اید از خداوند اطاعت کنید و از رسول خدا و اولی الامر اطاعت کنید. (نساء 95)

پس اگر آیه 4 قدر و آیه95 نساء را کنار هم قرار دهیم به راحتی به این نتیجه می رسیم اگر شب قدر شب نزول امر الهی است شایسته ترین افراد به این امر اولی الامر هستند. لذا تا وقتی که امر خداوند در شب قدر تداوم دارد که تا قیامت چنین است باید درهر عصری ولی امر نیز باشد. این تحقیق به ما در فهم روایت حضرت علی(ع) در مقدمه این نوشته کمک می کند و از طرف دیگر متوجه می شویم که چرا به امام عصر(عج) صاحب الامر می گویند.

آداب بهره‌گیری از خوان گسترده «شب قدر» آیت‌الله جوادی آملی

در کنار سفره مهمانی خدای سبحان که با نزول قرآن از بندگانش پذیرائی می‌کند و در کنار مائده عترت طاهرین که با حدیث قُدسی و سنّت معصومانه آنان از بندگان خاص خود ضیافت به عمل می‌آورد.
ولی عصر (عج)؛ مهماندار ملائکه
لیلة قدر رائحه‌ای دارد که اگر کسی بوی شب قدر را استشمام کرد، بوی بهشت به مشامش رسیده است. دشمنان دین برای اینکه با قرآن ناطق مبارزه کنند، اصل عظمت لیله قدر را به دست فراموشی سپرده‌اند. عدّه‌ای منکرند و بر این پندار باطلند که با رحلت رسول اکرم (ص)، شب قدر هم رخت بر بسته است و دیگر قدری نیست! زیرا با انکار لیله قدر، ولایت را و عظمت ولیّ هر عصری و امام آن زمان را در هم شکسته‌اند و ائمه (علیهم السَّلام) به ما تأکید کرده‌اند، اصرار کرده‌اند که شب قدر را با ولایت اهل بیت زنده نگه بدارید و با دیگران به عنوان شب قدر احتجاج کنید، بگویید: چون شب قدر همیشه هست، در تمام ماه مبارک رمضان شب قدر هست و در تمام شب‌های قدر فرشتگان نازل می‌شوند و فرشتگان مقدّرات و معارف را از آسمان به زمین می‌آورند ؛ مهماندار این همه فرشته‌ها کیست؟

آنکه همه معارف و مقدّرات را از ملائکه تحویل می‌گیرد، کیست؟ آیا در زمین ولیّ زمین و زمانی هست که مهماندار ملائکه باشد یا نه؟! حتماً در هر عصر و در هر زمینی وجود مبارک ولی‌عصر حضور و ظهور دارد، تا مهمانی همه فرشتگان را که مقدّرات آسمانی را به همراه دارند، تحویل بگیرد.
سهم مهم دعا در تنظیم مقدّرات شب قدر
مقدّرات با دعا و نیایش و صله رحم و صدقه و احسان قابل تغییر است. آنچه در شب قدر می‌گذرد، این است که اگر فلان کس این راه را طی کند، با این امور خیر مأنوس باشد؛ فلان خیر هم به او می‌رسد. لذا نیایش و دعا در شب قدر، مناجات با خدائی که مُبدّلُ السّیئاتِ بِالحَسَنات(1) است؛ سهم مؤثری در تغییر برنامه‌های گذشته دارد. آینده را با همین نیایش‌ها و دعا و تصمیم و عزم نشأت گرفته از این نیایش و دعا می‌توان ساخت و باید هم ساخت.
گفتند: لیله قدر هم فضایش و لطافت هوایش، لطافت بهشت است و هم رائحه دل‌انگیز بهشت دارد. اگر در شما حالتی پدید آمد که احساس نشاط ملکوتی کردید ولو یک لحظه؛ همان یک لحظه را مغتنم بشمرید، زیرا معلوم می‌شود پرده کنار رفت؛ و پشت پرده را که اسرار غیبی است، نشان داده‌اند

برای برخی‌ها از اوّل شب تا آخر شب این حالت پدید می‌آید، برای بعضی‌ها در پاسی از شب، برای برخی‌ها مثل برق خاطف زود می‌گذرد؛ ولی بالأخره شب قدر هوای او هوای بهشت و بوی او بوی بهشت است. زیرا مجموعه قرآن و عترت در شب قدر ظهور خاص دارند.
اجابت همه انسانها، حتّی افراد خدانشناس  در (شب قدر)
در این شب خدا هیچ مهمانی را بدون اجابت از در خانه ضیافت خود محروم نمی‌کند. زیرا خدای سبحان نخوانده را می‌پذیرد، چه رسد به خوانده‌ها را! آنها را که ذات أقدس إله به رسمیّت نمی‌شناسد، به آنها پاسخ مثبت می‌دهد، چه رسد به کسانی که در پیشگاه خدا و قرآن و عترت معروفند

در دعاهای ماه رجب خوانده‌ایم که ذات أقدس إله به کسانی که خدانشناسند، محبت دارد؛ چه رسد به خداشناسان! در دعاهای ماه پربرکت رمضان هم می‌خوانیم: خدایا! تو دعوت کرده‌ای، تو ناخوانده‌ها را می‌پذیری، چه رسد به دعوت شده‌ها!! تو دعوت کردی، گفتی: بخوان

ما هم آمدیم، تو را می‌خوانیم؛ ممکن نیست تو به وعده‌ات اجابت نکنی. اینکه در دعاها می‌گوئیم: خدایا! به وعده‌ات عمل کن؛ این نه برای آن است که ذات أقدس إله (معاذالله) خُلف وعده می‌کند! خُلف وعده حکیم، محال است، گرچه خُلف وعیدش ممتنع نیست. او ممکن است تهدید بکند و بترساند، ولی به تهدیدش عمل نکند. اِرعاب بکند، ولی کسی را مرعوب نکند و بگذرد؛ ولی ممکن نیست وعده بدهد، به وعده عمل نکند!
عدم خُلف وعده الهی نسبت به بندگان
در چنین فضائی که همگان گفته‌اند: یاالله، در چنین فضائی که سالمندان و میانسالان و نوسالان گفتند: یاالله؛ قرآن خواندند، اشک توسل ریختند و اشک ندامت جاری کردند و ذات أقدس إله هم که به این اشک بها می‌دهد؛ زمینه برای رازگوئی با خدا فراهم است.
استشمام هوای دلپذیر بهشتی  به وسیله شامه قلب انسان در شب قدر
گاهی ممکن است در تمام شب قدر انسان هوای بهشت را استنشاق کند یا در مقطعی از شب رایحه بهشت را استشمام کند؛ برای آن است که برخی در صدر و ساقه شب، قلب شفافی دارند، برخی‌ها در مقطعی از شب دل بهشتی دارند. اوّلین شرط آن است که قلب ما بهشتی شود

زیرا اگر استنشاق است، با شامّه قلب است که انسان آن رایحه را، یا آن فضا و هوای لطیف را استنشاق و استشمام می‌کند. قلب بهشتی‌ها از خیانت و کینه و عداوت منزّه است، قلبی است سلیم که با توحید ناب وارد بهشت شده‌اند؛ نه غیر خدا در آن قلب حضور دارد، نه کینه کسی در آن قلب رخنه کرده است!
طهارت قلب از غبار کینه، وسیله انعکاس «محبوب» در آینه دل
با چنین دلی إن شآءَ الله با محبوبمان مناجات کنیم. حقّی اگر از کسی بر عهده ماست، تصمیم قطعی بگیریم که آن حق را اداء کنیم. حقّی اگر از ما بر عهده کسی است، هم اکنون مصمّم بشویم که او را حلال کنیم؛ تا کینه کسی در قلب ما نباشد، بد کسی را نخواهیم

اگر این قلب شفاف شد، آنگاه آن را به سمت نورُ السَّمواتِ وَالأرض(2) نگه بداریم تا در این آینه شفاف فیض آن نورُ السَّموات بتابد. آنکه آینه‌اش را غبار‌آلود کرد، چیزی در آینه دلش منعکس نمی‌شود؛ یا آینه شفاف را به سمت غیر خورشید نگه داشت، عکسی از آفتاب در آینه‌اش جلوه نمی‌کند

اوّلین شرط آن است که غیرخدا را از صحنه دل بزداییم و کینه احدی را به دل راه ندهیم. آنگاه از گذشته‌های زشتمان نادم باشیم، تصمیم قطعی بر تدارک و جبران در آینده بگیریم و بگوئیم : خدایا! در کنار سفره مهمانی تو با دست نیاز آمدم

هیچ چیزی به همراه نیاوردم، مگر احساس مذلّت و بردگی و بندگی و فقر در پیشگاه ملکوتی تو : أنتَ الخالِقُ وَ أنَا المَخلُوق، أنتَ الغَنِیُّ وَ أنَا الفَقیر، أنتَ الحَیُّ وَ أنَا المَیِّت(3)؛ اینها وسیله‌ای است که یک انسان سالک را به پیشگاه ذات أقدس إله آشنا می‌کند. با این امید که هرگز او بنده‌ای را ناامید نمی‌کند، با شفیع قرار دادن انبیاء و اولیاء در کنار صحف آسمانی، با شفیع قرار دادن عترت طاهرین (علیهم‌السَّلام) در کنار قرآن کریم، با ذات أقدس إله گفت‌وگو می‌کنیم.
(1) صحیفه سجادیه/ دعای 2        (2) اشاره به: نور/ 35    (3) مستدرک الوسائل/ 7/ 446

حقایقی از لیله‌القدر

لیله‌القدر یک اصطلاح قرآنی است. از آیات قرآنی برمی‌آید که این شب در عظمت چنان است که خداوند، پیامبر(ص) را به تدبر در آن فرا می‌خواند تا اهمیت و ارزش آن برای مردم آشکار شود. این شب را شب تقدیر و سرنوشت نیز گفته‌اند.
براساس آموزه‌های قرآنی شب قدر، از نظر تاریخی شب نزول قرآن است. این واقعه تاریخی در ماه رمضان سال نخست بعثت یعنی ده سال پیش از هجرت اتفاق افتاده است. خداوند در آیه 185 سوره بقره می‌فرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ؛ ماه رمضان ماهى است که قرآن در آن فرو فرستاده شده که راهنماى مردم و دلایلى روشن از هدایت و جدایى(بین حق و باطل) است.
اما اهمیت شب قدر تنها به سبب نزول تاریخی قرآن نیست، بلکه به سبب ویژگی دیگری است که همه بشریت و بلکه هستی با آن روبه‌رو هستند وآن اینکه شب تقدیرات بشری است. هر چند قرآن در یکی از شب‌های قدر که هر ساله یک بار اتفاق می‌افتد نازل شده و رحمت خاص نصیب بشریت گشته
چنانکه خداوند در قرآن درباره نزول قرآن در آن شب قدر و در آن سال نخست بعثت می‌فرماید: وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ. فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ رَحْمَةً مِّن رَّبِّکَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ سوگند به کتاب روشنگر که‏ ما آن را در شبى فرخنده نازل کردیم، زیرا که ما هشداردهنده بودیم. در آن شب هر کاری به گونه‌ای استوار فیصله می‌یابد. این‏ کارى است که‏ از جانب ما صورت مى‏گیرد. ما فرستنده فرستادگان بودیم و این‏ رحمتى از پروردگار توست، که او شنواى داناست. (دخان2 تا 6)
اما تکرار آن شب قدر در هر ماه رمضان از هر سال و تعیین تقدیر و سرنوشت هر ساله امور، بر اهمیت آن افزوده است؛ زیرا چنانکه خداوند در آیات سوره قدر می‌فرماید در این شب فرشتگان و روح برای مقدرات هر چیزی نازل می‌شوند: تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ؛ در آن شب‏ فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، براى هر کارى که مقرّر شده است‏ فرود آیند. (قدر، آیه4)
ویژگی و آثار شب قدر
بی‌گمان درک حقیقت شب قدر و اموری که در آن رقم می‌خورد، تنها با تدبر در آیات قرآنی امکان‌پذیر است. این گونه است که می‌توان عدم ادراک طبیعی را به ادراک و فهم تبدیل کرد؛ زیرا وقتی در آیات قرآنی تدبر شود، هر امر متشابه قرآنی به محکم تبدیل می‌شود و درک و فهم آن شدنی می‌گردد
خداوند در آیه 7 آل عمران بیان می‌کند که آیات قرآنی به دو شکل متشابه و محکم است (هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَ أُخَرَ مُتَشَابِهاتٌ) که با ارجاع متشابه به محکم می‌توان معنای آن را درک و فهم کرد و این‌گونه آن آیه متشابه نیز به آیه محکم تبدیل شود.
از آنجایی که خداوند در آیه 2 سوره لیله‌القدر می‌فرماید: وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ؛ و تو چه دانی لیله‌القدر چیست؟ می‌بایست برای درک و فهم عظمت این شب به آیات دیگر قرآن از جمله همین آیات سوره قدر و دخان و بقره مراجعه کرد تا این متشابهات را به محکمات تبدیل کرد و درک و فهم درستی از شب قدر و عظمت آن پیدا کرد و در حقیقت با تدبر در آیات قرآنی اصطلاح آن را درک و فهم کرد

آیات قرآنی به دست می‌آید که تقدیر الهى، نسبت به تمام موجودات، فراگیر است و این گونه نیست که اختصاص به انسان یا موجودات زمینی داشته باشد.(حجر21؛ فرقان 2؛ یس 12؛ قمر 42؛ طلاق 3) این بدان معناست که تقدیر تنها در جهان ماده و دنیا نیست که دارای شب عرفی و زمان متعارف است، بلکه از آنجایی که در همه جهان جریان دارد نمی‌تواند به شب عرفی و زمانی دنیا محدود باشد.
مقدرات شامل احکام الهی (احزاب، 38)، امر الهی (همان)، انقراض امت‌ها و جوامع(یونس، 49؛ اسراء، 58)، نزول باران از آسمان به زمین(رعد، 17؛ مومنون، 18؛ زخرف، 11)، رشد موجودات (حج، 5؛ مرسلات، 23)، حرکات موجودات آسمانی (انعام، 96)، خلقت موجودات و آفرینش آنها (حجر 21؛ فرقان، 2)، رزق و روزی(رعد، 26 ؛ حجر، 20 و 21)، سرنوشت انسان(اسراء، 13)، عذاب امت‌ها (اسراء، 58)، عمر انسان‌‌ها (آل عمران145؛ واقعه، 60)، مصیبت‌ها و بلایا (حدید، 22)، معیشت انسانها (حجر15 و 20)، اندازه و میزان موجودات و اشیا و مانند آنها (روم، 8؛ احقاف، 3؛ طلاق2؛ یونس 61؛ رعد، 8)، نصیب مردم از دنیا (اعراف 37)، نزول کتب آسمانی (رعد 38)

و بسیاری از امور و زیر و درشت عوالم هستی است که باید به دقت مشخص شده و به همان میزان و مقدر تحقق یابد؛ زیرا امر الهی در همه عوالم در جریان است و همه چیز در محدوده اراده و مشیت الهی از هستی و مسائل آن بهره‌مند خواهد شد
این امر در همه عوالم از آن رو در جریان است تا تقدیر هر چیزی به آن چیز برسد. (حجر 21؛ فرقان 2) انسان باید همواره به تقدیر الهی رضایت دهد؛ لذا خداوند رضایت به قدر و مقدّرات تعیین شده را به بشر توصیه می‌کند.(بقره 187)
البته انسان‌ها می‌توانند با رفتار و عملکرد خودشان موجبات دگرگونى سرنوشت خود را پدید آورند (رعد 11) و یا با درخواست و دعا به درگاه الهی آن را تغییر دهند؛ چرا که تقدیر عالم، قابل تغییر، براساس مشیّت الهى است(رعد 38 و 39)، و خداوند در همین آیات بیان می‌کند که مقدّرات، قابل نسخ و تغییر است. پس می‌توان شقاوت را به سعادت تبدیل کرد همان طوری که با کارهای بد می‌توان سعادت را به شقاوت تبدیل کرد.
خداوند درباره نزول فرشتگان به امر الهی برای انجام ماموریت می‌فرماید: وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّکَ لَهُ مَا بَیْنَ أَیْدِینَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَیْنَ ذَلِکَ وَمَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیًّا ؛ و [ما فرشتگان‏] جز به فرمان پروردگارت نازل نمى‏شویم. آنچه پیش روى ما و آنچه پشت سر ما و آنچه میان این دو است، [همه‏] به او اختصاص دارد و پروردگارت هرگز فراموشکار نبوده است. (مریم64)
این تقدیر همیشه انجام می‌گیرد و نزول نیز براساس تکرار شب قدر در هر سال تکرار می‌شود به ویژه اینکه انسان در محدوده زمان و مکان قرار گرفته است؛ البته این بدان معنا نیست که امر الهی در شب قدر محدود به زمین و زمان و موجودات ارضی یا انسان است بلکه شامل همه موجودات می‌شود چنانکه گفته شد
خداوند در جایی دیگر می‌فرماید: اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْمًا؛ خدا همان کسى است که هفت آسمان و همانند آن‌ها هفت زمین آفرید. فرمان [خدا] در میان آن‌ها فرود مى‏آید، تا بدانید که خدا بر هر چیزى تواناست و به راستى دانش وى هر چیزى را در بر گرفته است. (طلاق 12)
این تنزل دایمی و هر ساله به سوی خلیفه الهی است که در زمین مستقر شده است و اکنون مسئولیت آن بر عهده امام زمان (عج) است.
همان طوری که فرشتگان به مومنان نازل می‌شوند تا به پاداش ایمان و استقامت، آنان را مطمئن کنند (فصلت 30) به سوی امام زمان(عج) حجت و خلیفه الهی نازل می‌شوند تا مقدرات را به عرض ایشان برسانند.