اذان و ندا برای نماز وَ إِذَا نَادَیْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَ لَعِبًا ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَعْقِلُونَ
ندا چون نمایید بهر نماز (مائده 58) درى از تمسخر نمایند باز
که هستند خود مردمى بى خرد تعقل بر آنها زده دست رد
در شأن نزول آیه آمده است که جمعى از یهود و بعضى از مسیحیان، صداى مؤذّن را که مى‌شنیدند و یا قیام مسلمانان را به نماز مى‌دیدند، آنان مسخره و استهزا مى‌کردند
- 1از رابطه و دوستى با کسانى که اذان (وشعائر دینى) را مسخره مى‌کنند، بپرهیزید. لا تَتَّخِذُوا ... وَ إِذا نادَیْتُمْ ...
- 2نماز، چهره و مظهر دین است. (در آیه‌ى قبل، استهزاى دین مطرح شد و در این آیه استهزاى نماز، یعنى نماز سیماى دین است) اتَّخَذُوا دِینَکُمْ هُزُواً ... وَ إِذا نادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً
- 3براى نماز، باید ندا سر داد تا همه جمع شوند. نادَیْتُمْ (نماز باید علنى باشد)
- 4در جامعه‌ى اسلامى، باید براى نماز، فریاد زد و تبلیغ کرد و هیچ کس نباید مانع آن گردد نادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ
نماز و دگرگونی درون إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَ عَلَىٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ أُولَٰئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ (انفال2 تا4)
کسى هست مؤمن که چون در میان رود نام و ذکر خداى جهان
هراسان بگردد دلش ز آن کمال که دارد همى ایزد ذوالجلال
بر آنها چو خوانند آیات رب فزون گردد ایمانشان در طلب
در انجام هرگونه اعمال و کار توکل نمایند بر کردگار
کسانى که در دل به وقت نماز به اخلاص آرند رو بر نیاز
از آن رزق کایزد به ایشان نهاد نمایند انفاق و بخشش زیاد
این آیات درباره امیرالمومنین على علیه‌السلام و ابوذر و سلمان فارسی و مقداد نازل شده است .
- نشانه‌ى ایمان کامل آن است که دل مؤمن با یاد خدا خشیت پیدا کند، وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ، با تلاوت و یادآورى آیات الهى، بر ایمانش افزوده شود، زادَتْهُمْ إِیماناً و توکّل بر خدا کرده، یَتَوَکَّلُونَ» نماز را به پا دارد، یُقِیمُونَ و به دیگران نیز کمک مى‌رساند. یُنْفِقُونَ
- نماز و انفاق شخص مؤمن مقطعى نیست؛ بلکه مستمرّ ودائمى است. یُقِیمُونَ ... یُنْفِقُونَ
- رفتار هرکس، برخاسته از انگیزه‌ها، دیدگاه‌ها و اعتقادات اوست. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ ... یُقِیمُونَ ... یُنْفِقُونَ
- اسلام، انفاق بخشى از مال و دارایى را لازم دانسته است، نه تمام آن را. مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ
اخلاص در نماز قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ* لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمینَ (انعام162 و 163)
بگو خود مرا طاعت و آن نماز هرآنچه نمایم در اعمال باز
همه نعمت زندگى و حیات ز دنیا شدن، نیستى و ممات
همه هست از بهر پروردگار که او بر جهانها بود کردگار
بگو اى پیمبر خداوند نیک بود پاک و سبحان ز لوث شریک
مرا داده فرمان به اخلاص تام کنم روى خود را برآن ذو المقام
منم اولین کس که در این سراى شدم پاک تسلیم یکتا خداى
این آیات درباره امیرالمومنین على علیه‌السلام و ابوذر و سلمان فارسی و مقداد نازل شده است .
- نشانه‌ى ایمان کامل آن است که دل مؤمن با یاد خدا خشیت پیدا کند، وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ، با تلاوت و یادآورى آیات الهى، بر ایمانش افزوده شود، زادَتْهُمْ إِیماناً و توکّل بر خدا کرده، یَتَوَکَّلُونَ نماز را به پا دارد، یُقِیمُونَ و به دیگران نیز کمک مى‌رساند. «یُنْفِقُونَ
- نماز و انفاق شخص مؤمن مقطعى نیست؛ بلکه مستمرّ ودائمى است. یُقِیمُونَ ... یُنْفِقُونَ
- رفتار هرکس، برخاسته از انگیزه‌ها، دیدگاه‌ها و اعتقادات اوست. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ ... یُقِیمُونَ ... یُنْفِقُونَ
- اسلام، انفاق بخشى از مال و دارایى را لازم دانسته است، نه تمام آن را. مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ
آداب و شرایط نماز قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ أَیًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ وَ لَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ وَ لَا تُخَافِتْ بِهَا وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذَٰلِکَ سَبِیلً (اسراء110)
بگو اى پیمبر سزد گر شما به هر اسم خوانید یکتا خدا
گر او را به الله خوانید نام و گر نیز رحمان بنامید نام
که اسماء او هست بس بى شمار صفتهاى نیکوست از کردگار
به وقت نماز اى پیمبر صدا نه آهسته مى کن نه خیلى رسا
بکن حالت اعتدال اختیار که نیکوست در نزد پروردگار
از ابن عباس چنین روایت شده که پیامبر وقتى به نماز مى ایستاد قرائت آن را به صداى بلند می‌خواند. مشرکین مى شنیدند او را شماتت می‌کردند و اذیت می‌نمودند، سپس این قسمت از آیه وَلا تَجْهَرْ بِصَلاتِک وَلاتُخافِتْ بِها نازل شد و خداوند طى نزول این آیه پیامبر را به بلند نخواندن نماز دستور فرمود و این موضوع در اوائل اسلام در مکه بوده است. چنانکه سعید بن جبیر هم روایت کرده است، عکرمة و حسن بصرى گویند که رسول خدا صلى الله علیه و آله در مکه نماز را بلند می‌خوانده است، سپس دستور اخفاء آن داده شد
- اسلام، دینى میانه و معتدل است، حتّى قرائت نمازش باید با صدایى میانه باشد. وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبِیلًا
خداوند نماز گذشته را قبول مى کند وَ کَذَٰلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا ۗ وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنْتَ عَلَیْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَیْهِ ۚ وَ إِنْ کَانَتْ لَکَبِیرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ ۗ وَ مَا کَانَ اللَّهُ لِیُضِیعَ إِیمَانَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِیمٌ (بقره 143)
شما مسلمین را به اسلام ناب هدایت بکردیم با این کتاب
ببخشیدتان کردگار جلیل بس اخلاق نیکو و فعل جمیل
که باشید شاهد به کردار خلق بگردید سرمشق رفتار خلق
که خود یاد گیرند دیگر ملل روشهاى نیک شما در عمل
همان سان که بهر شما شد گواه رسول گرامى ز یکتا اله
که از وى بیاموختید این منش بکردید درک این مرام و کنش
بدان اى پیمبر خداوند راد از این روى آن قبله تغییر داد
که تا مردمان را کنیم امتحان چه دارند در باطن خود نهان
ببینیم نیکو که در رهروى ز پیغمبر حق، کند پیروى ؟
چو در قبله تغییر آمد وجود به چشم خلایق گران مى نمود
مگر پیش چشم گروهى قلیل که جستند ره بر خداى جلیل
کنون اجر ایمانتان پاى مال نخواهد شد از سوى آن ذوالجلال
که او هست بر مردمان مهربان رئوفست ایزد به خلق جهان
یهودیان گفتند: اگر قبله بودن خانه کعبه حق باشد کسانى که به طرف بیت‌المقدس نماز گذاردند. به ضلالت و گمراهى بوده اند سپس این آیه نازل گردید و فرمود کسانى که به طرف بیت‌المقدس نماز خوانده اند. خداوند ایمان و نماز آنها را ضایع و تباه نمی‌کند چون کسانى از مسلمین مانند اسعد بن زرارة و براء بن معرور بوده اند که به طرف بیت‌المقدس نماز خوانده و سپس وفات یافته اند و مراد از ایمان در این آیه نماز است .
مسیحیان در موقع عبادت، رو به محلّ تولّد حضرت عیسى در بیت‌المقدّس مى‌ایستادند که نسبت به محلّ سکونت آنان، در مشرق قرار داشت، و یهودیان رو به بیت‌المقدّس عبادت مى‌کردند که نسبت به محلّ سکونتشان، در طرف مغرب قرار مى‌گرفت، ولى کعبه نسبت به آن دو در وسط قرار مى‌گیرد و قرآن با اشاره به این موضوع، مى‌فرماید: همانگونه که ما کعبه را در وسط قرار دادیم، شما مسلمانان را نیز امّت میانه قرار دادیم.
مفسّران بحث‌هاى گوناگونى را در ذیل این آیه مطرح نموده‌اند و در تفسیر «امّت وسط» برخى گفته‌اند: مراد امّتى است که نه اهل افراط باشد نه تفریط، نه طرفدار جبر نه تفویض، نه معتقد به اصالت فرد، نه اصالت جامعه.
ولى با چند مقدّمه، روشن مى‌شود که مراد آیه از امّت وسط، افراد خاصّى هستند. در روایات مى‌خوانیم که مراد از امّت وسط، امامان معصوم هستند که اوّلًا به همه کارها علم دارند.
وقت نماز صبح و ظهر أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْر إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا (اسراء78)
چو خورشید آید، فرو ز آسمان سیاهى شب آید اندر میان
در آن فاصله هست وقت نماز تو مى گرد مشغول ذکر و نیاز
به هر صبح مى خوان همیشه نماز که بر خویش سازى دَرِ لطف باز
که هرچه فرشته بود روز و شب نمازت ببینند اندر طلب
دلوک، هنگامى است که خورشید از وسط آسمان روبه مغرب میل مى‌کند که زوال نامیده مى‌شود، ووقت نماز ظهر و عصر است. و «غَسَقِ اللَّیْلِ» وقت نماز مغرب و عشاست که تاریکى، فراگیر مى‌شود و «فجر»، وقت نماز صبح است.
امام صادق علیه السلام مى‌فرماید: اوّلین نمازى که واجب شد نماز ظهر بود و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند. در روایت دیگرى آمده است: اگر نماز صبح در اوّل فجر اقامه شود، فرشتگان
شب و روز هر دو آن را ثبت مى‌کنند. و «مشهود» بودن نماز صبح نیز ممکن است به همین معنا باشد. یعنى هر دو گروه فرشتگان آن را مشاهده کرده و بر آن گواهى مى‌دهند.
نمازهاى پنجگانه فَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا وَ مِنْ آنَاءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّکَ تَرْضَىٰ (طه130)
در آنچه بگویند مردم به جهل صبورى نما و همى گیر سهل
به وقت سحر گوى ذکر خدا وز آن پیش کاید غروبش فرا
به ساعات دیگر ز روز و ز شب بفرماى تسبیح و تقدیس رب
که سازد مقامى نکویت عطا امیدست از آن بگردى رضا
اگر کسی بخواهد افزون بر رهایی از دوزخ، دستگیر دیگران باشد و در حق دیگران
شفاعت کند، می بایست به نماز به عنوان یکی از عوامل نماز و تربیت و بهره مندی از
آن در قیامت توجه کند. (مدثر42 تا 48 و طه 130 و تفسیر تبیان ج7 ص223) در روایات ذیل آیه اخیر یادآور شده اند که آیه به نماز و اوقات آن اشاره دارد (تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 407، احادیث 180 و 181)
اهمیت نماز ظهر حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَ الصَّلَاةِ الْوُسْطَىٰ وَ قُومُوا لِلَّهِ قَانِتِینَ (بقره238)
توجه نمایید خود بر نماز به ویژه که در صبح باشد نیاز
چو از بهر طاعت به پاایستید فروتن براى خدا ایستید
آیه بر محافظت از نمازها سفارش فرموده و هم بر نماز وسطی یا نماز میانه تأکیدی مضاعف می‌کند. غالب روایات شیعه در تفسیر این آیه صلاة وسطی نماز ظهر است. در سبب نزولی این آیه آمده که به‌خاطر گرمای هوا و حرارت شدید آفتاب، برخی مسلمانان در نماز جماعت ظهر حاضر نمی‌شدند و لذا این آیه نازل شده و اهمیت نماز وسطی روز را بیان فرمود.
حفاظت بر نماز، مسئله‌ای است که مورد تأکید قرآن و روایات است و حدود آن در لسان اهل بیت(علیهم السلام) مشخص شده ؛ برای مثال حضرت صادق(علیه السلام) فرمودند: چنانچه در بیابان هولناکی گرفتار شدید و یا از دزد و حیوان درنده بیم داشتید، هنگام فرار بر مرکب نماز بخوانید. می‌توان از این روایت برداشت کرد که در هیچ حالی نماز از انسان ساقط نمیشود و این اهمیت نماز را می‌رساند.
آیه 239 بقره هم نشان دهنده آن است که در سخت‌ترین شرایط حتی در صحنه جنگ نیز نماز نباید فراموش شود و محافظت از نماز در هر حالی موضوعیت دارد.
نماز و وقت شناسى فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ. وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ (روم17)
ستایش نمایید و تقدیس رب به هنگام روز و به هنگام شب
هرآنچه بود در زمین و آسمان ستایش نمایند رب جهان
شما نیز در نیمۀ روز و شب بسازید تسبیح و تقدیس رب
حضور قلب در نماز شرط اساسی قبول است و نیز بهره‌وری از آثار نماز در گرو «حضور قلب» است. زیرا نماز بی‌حضور قلب نه معراج خواهد بود و نه بازدارنده از بدی‌ها. به راستی کسی که متوجه گفتار خود نیست، چگونه می‌توان گفت در نماز است و از خداوند خواستار رسیدن به صراط مستقیم و دوری از مسیر غضب شدگان و گمراهان است . امام صادق (علیه السلام): گاه از نماز بنده نیم آن و گاه ثلث آن و گاه کمتر از آن به آسمان می‌رود و قبول می‌گردد، زیرا جز آن مقدار که قلب متوجه بوده پذیرفته نمیشود و دستور به نوافل برای آن است که کمبودهای نماز واجب جبران شود. از نماز برای انسان نمی‌ماند جز آنچه که با «حضور قلب» انجام شده است
و نیز می‌فرماید: «هر کس دو رکعت نماز بخواند و بداند که چه می‌گوید از نماز خارج می‌شود در حالی که گناهان وی بخشیده شده » و نیز می‌فرماید: «هر مومنی که در نماز، قلب خود را متوجه خداوند سازد، خداوند نیز به وی توجه می‌نماید و پس از محبت خداوند عز و جل قلوب مومنین جایگاه محبت وی خواهد بود (بحارالانوار، ج81) قلب را باید معطوف خداوند ساخت و از هر چه غیر اوست خالی کرد، و تنها باید به او اندیشید و جز یاد و خیال او به قلب راه نداد، تا بتوان به چنین آثاری دست یافت.
اشاره به نماز عصر و العصر به عصر سوگند. (عصر 1)
تحریم نماز در حال مستى یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَ أَنْتُمْ سُکَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ کُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیدًا طَیِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَأَیْدِیکُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَفُوًّا غَفُورًا (نساء، 44)
الا مؤمنان به پروردگار که دارید ایمان به روز شمار
مخوانید در حال مستى نماز که فهمید آنچه بخوانید باز
اگر در جنابت به سرمى برید مبادا که رو بر نماز آورید
مگر آنکه باشید اندر سفر که تا موقع غسل آید به سر
اگر خود مریضید یا در سفر قضائى ز حاجت بکرده اثر
و گر نیز با همسر خویشتن بگشتید هم بستر و هم سخن
چو آبى نیابید در آن مکان که پاکیزه سازید خود را به آن
تیمم نمایید با خاکِ پاک به وقت ضرورت تیمم چه باک
پس آنگاه هم صورت و هم دو دست نمایید مسحى که شایسته است
همانا غفورست یکتا اله به توبه ببخشاید او هر گناه
- معیار قبولی نماز، حضور قلب است. به هر مقدار حضور قلب باشد، نماز مورد قبول واقع می شود. امام زین العابدین(علیه السلام) می فرماید: همانا نماز بنده پذیرفته نمی شود، مگر آنچه را که با قلبش به نماز توجه کرده است.
حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: در حال کسالت و حیرت زده نماز نخوانید و در حال نماز به فکر خودتان نباشید، زیرا در محضر خدا ایستاده اید. به درستی که آن مقدار از نماز بنده قبول می شود که قلباً به خدا توجه داشته باشد.
نماز از روى کسالت إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خَادِعُهُمْ وَ إِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا کُسَالَىٰ یُرَاءُونَ النَّاسَ وَ لَا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِیلًا نساء142
دورویان به نیرنگ کوشند نیک ببندد خداشان در حیله لیک
هرآنگه که آیند اندر نماز به بى میلى محض آیند باز
فقط بهر نیرنگ و روى و ریا بیایند بهر نماز و دعا
کمى با ریا یاد یزدان کنند سپس روح خود را پریشان کنند
حضرت صادق (علیه السلام) ضمن روایتی: هنگامی که به نماز می‌ایستی، دقت کن: در حالت سیری نماز نخوان، همچنین از روی کسالت و تنبلی نماز بپا مدار و دل را به نمازت مشغول دار چرا که نمازت به مقداری مقبول درگاه احدیت می‌شود که با حضور قلب بوده باشی همیشه در نظر بگیر که آخرین نمازت است.
نماز زکریا فَنَادَتْهُ الْمَلَائِکَةُ وَ هُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیى مُصَدِّقًا بِکَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَیِّدًا وَ حَصُورًا وَ نَبِیًّا مِنَ الصَّالِحِینَ (آل عمران39)
زکریا چو بودى به حال نماز به محراب مشغول راز و نیاز
ملائک بدادند بر وى ندا ترا مژده دادست یکتا خدا
به فرزند نیکوى والامقام که او را بخوانند یحیى به نام
که تصدیق سازد روان و صریح رسول خدا هست عیسى مسیح
خودش نیز پیغمبر و پیشواست که از مردم صالح و پارساست
- 1دعاى خالصانه از قلب پاک مستجاب مى‌شود. دَعا زَکَرِیَّا ... فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ
- 2نماز، در ادیان پیشین نیز بوده است یُصَلِّی فِی الْمِحْرابِ
- 3مِحراب و جایگاه عبادت، از قداست خاصّى برخوردار است. محل نزول مائده آسمانى وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً استجابت دعا. فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ ... فِی الْمِحْرابِ
4- نماز، زمینه‌ى نزول فرشتگان است. فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرابِ
دعوت خانواده به نماز وَ کَانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ کَانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا (مریم 55)
که اهل خودش را به ذکر و نیاز بفرمود امر و زکات و نماز
نکوبنده اى بود از کردگار پسندیده بُد نزد پروردگار
نماز و تربیت نمی توان از نقش تربیتی نماز غافل شد؛ زیرا نماز تاثیر شگرفی در تربیت آدمی دارد و مراقبت بر آن این تاثیر را دو چندان می سازد. (ابراهیم37 و40 مریم55)
نماز در آئین حضرت عیسى . سفارش به نماز در گهواره قَالَ إِنِّی عَبۡدُ ٱللَّهِ ءَاتَىٰنِیَ ٱلۡکِتَٰبَ
وَ جَعَلَنِی نَبِیّٗا . وَجَعَلَنِی مُبَارَکًا أَیۡنَ مَا کُنتُ وَأَوۡصَٰنِی بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱلزَّکَوٰةِ مَا دُمۡتُ حَیّٗا
پس آنگاه بگشود کودک زبان 31- 30مریم که هستم من عبد خداى جهان
کتابى مرا داد یکتا خدا مقام نبوت نمودم عطا
به هرجا که یابم در آنجا حضور شوم مایۀ رحمت و لطف و نور
که ما دام در طول عمر و حیات سفارش شدم بر نماز و زکات
- ارزش‌هاى معنوى، فوق زمان و مکان است. أَیْنَ ما کُنْتُ ... ما دُمْتُ حَیًّا
- نماز و زکات از مشترکات ادیان آسمانى است. وَ أَوْصانِی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ شاید بتوان شرط مبارک بودن را اقامه نماز و پرداخت زکات دانست.
- رابطه با خدا (انجام نماز)، از رابطه با محرومان (پرداخت زکات) جدا نیست. بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ
- نماز و زکات، در طول عمر تعطیل بردار نیست ما دُمْتُ حَیًّا
ضایع کنندگان نماز فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ ۖ فَسَوْفَ یَلْقَوْنَ غَیًّا (مریم59)
پس از آن بگشتند خود جانشین یکى قوم فاسد به روى زمین
که هرگز نخواندند آنان نماز در فسق و شهوت نمودند باز
بزودى بگردند گمره ز راست که اعمال آنها یکایک خطاست
ضایع کردن نماز، غیر از نخواندن و ترک آن است. کسى که نماز مى‌خواند، ولى بدون رعایت شرایط آن یا با تأخیر، چنین کسى نماز را ضایع کرده و آن را سبک شمرده است
در روایتى مى‌خوانیم: همین که حضرت رسول صلى الله علیه و آله این آیه را تلاوت مى‌فرمودند، منقلب شده، فرمودند: بعد از 60 سال، گروهى نماز را ضایع خواهند کرد.
اگر این سخن در اوایل سال اوّل هجرى گفته شده باشد، سال 60 همان سال شهادت امام حسین علیه السلام و سال به قدرت رسیدن یزید است.
توصیه به حضرت مریم براى نماز یَا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ
پس اى مریم اینک همى دار گوش آل عمران 43 فرامین پروردگارت نیوش
تو با اهل طاعت همى خوان نماز به درگاه آن ایزد بى نیاز
- 1افراد برجسته باید تواضع و عبادتشان بیشتر باشد. یا مَرْیَمُ اقْنُتِی ... (براى اولیاى خدا، عبادات ویژه‌اى سفارش شده است، همانگونه که براى پیامبر صلى الله علیه و آله نماز شب واجب بود.)
- 2نماز، رکوع و سجود، بهترین راه شکر است. در آیه‌ى قبل برگزیدگى خداوند مطرح شد که سزاوار شکر است. اصْطَفاکِ ... اقْنُتِی
- 3عبادت باید تنها براى پروردگار باشد. لِرَبِّکِ
- 4عبادت، مایه‌ى تربیت انسان است. ربک
- 5نمازجماعت وعبادت دسته‌جمعى، قبل از اسلام نیز بوده است. مَعَ الرَّاکِعِینَ
- 6حضور زن در اجتماعات عبادى واجتماعاتى که مردان نیز حضور دارند سفارش شده است. مَعَ الرَّاکِعِینَ به شرط آنکه زنان، مریم‌گونه رفتار نمایند.
- 7منتخبین وبرگزیدگان، باید همراه توده‌ها و در متن جامعه باشند، نه جدا و منزوى از مردم. ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ
وَ إِنَّ ٱللَّهَ رَبِّی وَ رَبُّکُمۡ فَٱعۡبُدُوهُۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِیمٞ مریم 36
پرستش نمایید یکتا خدا که پروردگار مَنَست و شما
همانا که تنها ره راستى ره حق پرستیست بى کاستى
حضرت عیسى علیه السلام در معرّفى خود گفت: من بنده‌ى خدایم، إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ اوّلین دستورى که دریافت کرد درباره‌ى نماز و عبادت بود وَ أَوْصانِی بِالصَّلاةِ و اوّلین برنامه‌اى را هم که اعلام کرد پرستش و عبادت خداوند بود. فَاعْبُدُوهُ
اصرارِ حضرت مسیح بر یکتاپرستى و تأکید بر اینکه راه مستقیم همین است و بس، پاسخى است به طرفداران تثلیث و دیگران
- 1عبادت، سزاوار کسى است که پروردگار ماست. رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ
- 2عیسى را فرزند خدا دانستن، تحریف در دین و مایه‌ى کفر است. اللَّهَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ
- 3یکتاپرستى و بندگى خدا، راه مستقیم و بقیّه‌ى راهها بیراهه است. (در قرآن، راه خدا و رسول و عبادت و اعتصام به خدا، راه مستقیم معرّفى شده است.) «هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ
وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْهَا ۖ لَا نَسْأَلُکَ رِزْقًا ۖ نَحْنُ نَرْزُقُکَ ۗ وَ الْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ و ...
بر اهل سرایت به ذکر و نیاز (طه132) بکن امر، سازند برپا نماز
در این کار همواره باشى صبور که الطاف یابى ز رب غفور
ز تو روزى کس نگردد طلب که رزق تو را نیز بخشیده رب
که بر اهل تقواست، نیک عاقبت بیابند خوشبختى و عافیت
نماز، آثار و کارکردهای بسیاری در زندگی مادی و معنوی و نیز دنیوی و اخروی بشر دارد. خداوند در آیات چندی مؤمنان را مکلف به انجام و اقامه نماز می کند تا از آثار آن بهره مند شوند. (طه132) خداوند در این آیه می فرماید که ما با فرمان نماز نمی خواهیم از تو رزق و روزی طلب کنیم و یا نیازی از خود را برآورده سازیم، بلکه می خواهیم خود تو از آثار و برکات نماز بهره مند شوی؛ چرا که نماز مایه تقرب به خدا و عامل متاله (خدایی شدن) و مظهریت یافتن بشر از مقام ربوبیت الهی می شود.
چرا در آیه ى فوق ، پیامبر ماءمور شده تنها خانواده اش را به نماز امر کند؟ در پاسخ مى توان گفت :
الف نزول این آیه ى شریفه در اوایل بعثت بود و هنوز اسلام در جامعه تحقق نیافته بود. از این رو، فقط آن حضرت و خانواده ى نزدیکش ماءمور به اجراى نماز بودند و روایاتى در این زمینه وارد شده که در آغاز بعثت مدّتى على ع وخدیجه وجعفرطیار با پیامبر نماز مى خواندند
ب این ، دستور ویژه اى است که هر کس خانواده خود را امر به نماز کند وباید سرمشق دیگران باشدج امام باقر علیه السلام مى فرماید: خداوند براى انجام نماز دستور ویژه به پیامبر داد که خانواده اش را بدان فرمان دهد تا بر مردم عظمت و ارزش اهل بیت روشن شود.
دنباله مطالب کتاب نماز
http://m5736z.blog.ir/post/namaz.nazm
http://m5736z.blog.ir/post/NAMAZ%202
http://m5736z.blog.ir/post/NAMAZ.SH
http://m5736z.blog.ir/post/namaz4
