تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

موضوعات قرآنی ؛ دینی و آموزشی : مطالب طبقه بندی شده جهت تحقیق ؛ جزوه ؛ کتاب و .....

تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

موضوعات قرآنی ؛ دینی و آموزشی : مطالب طبقه بندی شده جهت تحقیق ؛ جزوه ؛ کتاب و .....

مشخصات بلاگ
تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

آشنائی با تاریخ اسلام :
عبرت آموزی (و لقد اهلکنا القرون من قبلکم .... گذشته چراغ راه آینده است)
آشنایی با علوم و موضوعات قرآنی ( هدی و رحمه للمتقین)

آخرین نظرات
  • ۴ خرداد ۰۱، ۱۷:۲۱ - خرید پیج اینستاگرام ارزان
    Great post.

پیامکی و sms ی

   

1-  دعا که در فارسی به آن نیایش گفته می شود، نوعی رابطه خاص میان انسان و خداست که در قالب پرسش و درخواست مطرح می شود؛ چون دعا در لغت به معنای درخواست و پرسش از دیگری است که در بیشتر موارد درخواست شونده در موقعیت بالاتر و برتری قرار دارد

البته واژه عربی دعا در معانی عبادت و استغاثه است در قرآن برای بیان مقاصدی غیر از درخواست از خداوند، چون حمد و ثنای الهی نیز به کار رفته که درخواستی در آن مطرح نمیشود

بخشی از ادعیه ماثور از امامان معصوم(ع) از قبیل حمد و ثنای الهی و توصیف و تعظیم و تسبیح خداوند است

بیشترین کاربرد واژه دعا در فرهنگ اسلامی و قرآنی و حتی ادعیه ماثور، همان بیان حوائج و درخواست های مادی و معنوی از طلب نعمت دنیوی، رفع و دفع بلا و مصیبت گرفته تا درخواست عفو و رحمت و مغفرت را شامل می شود.

 

  2- آداب دعا کردن:

1-وضو داشتن:

2- در حال سجده:

3-صدقه دادن:

4-دعای روزه دار:

5-دعا درحق دیگران:

6-دعاهای دسته جمعی:.

اولویت دعا برای همسایگان

 

3- جایگاه و اهمیت دعا و توجه به خداوند شرایط دعا کننده
1- عبودیت مقام عبودیت و بندگی، نیاز دایمی خود را نسبت به خلق خود بشناسد؛ یعنی به مقام خود آگاه بوده و بداند که فقیر مطلق است و غنی مطلق او است.

2-باور به قدرت الهی خدای خود را به وصف بی نیازی مطلق بشناسد بداند که خدا بر اسرار درونی او آگاه و در برآوردن نیازهای او تواناست و هیچ چیز در برابر قدرتش مانع نخواهد بود

3-توجه به قرب الهی بداند خداوند متعال از همه کس به او نزدیک تر است،

4-اخلاص یعنی فقط خدا را بخواند و کس دیگری را شریک او قرار ندهد

5. طلب حقیقی خواسته اش طلب حقیقی باشد؛ نه آن چنان که امری را طلب کند، ولی آنگاه که نصیب او شد، از آن صرف نظر کند

6.ادب دعا یعنی با کمال خضوع و رعایت تمام جوانب بندگی، دست به دعا بردارد

 

4- مراتب و مقامات دعا کنندگان

1- درخواست همه خواسته ها از خدا
2- درخواست برای امتثال امر خدا
در این مقام، شخص دعاکننده می داند، که خداوند متعال دوست دارد بندگانش بر درگاه او به دعا بنشینند،
3- واگذار کردن حاجت خود به خدا و عدم درخواست آن از خدا


4- عدم درخواست حاجت به دلیل حتمی بودن قضای الهی
5- مطلوب فقط خدا
این مقام، مرتبه ای است که بنده از خدا فقط خدا را می خواهد و جز او چیزی نمی طلبد.
6- فراتر از آنچه بر ذهن می گذرد این مقام، مرتبه کسی است که درخواست منک أطلب الوصول الیک از تو می خواهم که مرا به خود برسانی.

 

 5- اهمیت دعا

دعا مایه آرامش و درباره آنان دعاى خیر کن که دعاى تو مایه آرامش آنان است،

هنگام زیان دعا مى کند: هنگامى که انسان را زیانى رسد، پروردگار خود را مى خواند و بسوى او باز مى گردد (زمر8) و اذا مس الانسان ضر دعا ربه منیبا
دعا براى بیماران امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء آیا جز او کسى هست که دعاى بیچاره و درمانده را اجابت نماید و عذاب را بر طرف سازد. (نمل61)
دعا در پنهانى ادعو ربکم تضرعا و خفیه انه لا یحب المعتدین
(اعراف55)
تعقیب نماز فاذا قضیتم الصلوة فاذکروا الله قیاما و قعودا و على جنوبکم فاذا اطماننتم فاقیموا الصلوة ان الصلوة کانت على المؤ منین کتابا مؤ قوتا . و هنگامى که نماز را به پایان رسانیدید خدا را یاد کنید در حال ایستادن و نشستن و به هنگامى که به پهلو خوابیده اید، و هرگاه آرامش یافتید (و حالت خوب زایل گشت، نماز را به صورت معمول، انجام دهید، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینى براى مؤ منان است . (نساء103)

 

  6- ذکر صلوات راهی دیگر برای استجابت دعا

ذکر صلوات بر محمّد و آل محمد نشانه ادب در مقابل پیامبر اکرم(ص) و موجب استجابت دعاست. (نهج‌البلاغه کلمات قصار361)

و در روایات دیگری آمده که دعایتان را با صلوات شروع و با آن ختم کنید، تا دعای شما بین دو دعای مقبول واقع شود و مستجاب گردد

زیرا خدا کریم‌تر از آن است که اوّل و آخر دعا را مستجاب کند و وسط آن را مستجاب ننماید (وسائل الشیعه 1137)

 

7- مجاری دعا باید پاک باشد

رسول الله (ص) فرمود: طهّر ما أکلک و لا تدخل بطنک الحرام. این خوردن گاهت را پاک بکن، و حرام را هم در شکمت جای مده! در واقع باید هم دهان پاک باشد، هم شکم تا اینکه دعا مستجاب باشد

طهّروا افواهکم فانّها طرق القرآن و این را برای این گفتند که اگر دهان پاک نبود، و نیازی به لایروبی داشت؛ این قرآن که می گذرد، بی اثر خواهد بود، دعا هم همین طور است

یکی از شرائط اجابت دعا هم این است که چشمش به دست غیر خدا نباشد، و گرنه آن دعا مستجاب نیست. او می خواند، نه می خواهد! چیزهائی را در لفظش می گذارند، بدون اینکه از الله بخواهد

این که می گویند: آن کسی که هیچ پناهی ندارد به جز خدا، دعای او و نفرین او ]خلاصه[ زود اثر می کند؛ برای این است که او به هیچ جائی تکیه نمی کند.

 

 8- یکی از حکمتهای تاخیر در اجابت دعا، مجددا دعا نمودن و استحقاق رحمت بیشتر یافتن، می‌باشد

گاهی اوقات آدمی چیزی را از خداوند می‌خواهد که خود نمی‌داند آن چیز در چه وقتی به مصلحت او و خوب است و چه زمانی بد و مضر است

ولی از آنجا که انسان عجول است: و کان الانسان عجولا دوست دارد دعایش اجابت شود فوراً؛ در صورتی که خداوند خیر و مصلحت او را در این می‌بیند که با تاخیر انجام گیرد

و اگر دعای او زود مستجاب گردد و آنچه را که خواسته، فورا به او عطا گردد، مصلحت و مطلوب واقعی او نیست و شرایط و مصالح به گونه‌ای اقتضا می‌کند که این مطلوب در زمان دیگری عطا گردد.

 

  9- دعا؛ اعتراف عملی به بندگی

جوهره دعا، عبادت است. شخصی که دستش را پیش خداوند منان دراز می‌کند، چه در ظاهر دست خود را بلند کند و یا در دل به خدا توجه پیدا کند و در خانه خدا گدایی نماید، عبادت کرده

چرا که این اعمال همانا اعتراف عملی به عبودیت خود، و ربوبیت الهی است و روح عبادت هم چیزی جز این معنا نیست. مگر می‌پندارید که عبادت خداوند چیست؟ کسی که نماز می‌خواند یا عبادت دیگری انجام می‌دهد

در واقع می‌گوید ای خدا تو مولایی و من بنده تو هستم، پس عبادت، اظهار عبودیت در پیشگاه ربوبی است و چیزی جز این نیست.و دعا هم همین محتوا را در بردارد

کسی که دستش را دراز کرده و خدا خدا می‌کند، چون علاوه بر اینکه با دعا به خدا تقرب می‌جوید و عبادت می‌نماید و ثواب می‌برد حاجت او نیز روا می‌گردد

 

10- امیدواری در دعا

امام باقر(ع) : سزاوار است که دعای مؤمن درحال آسایش مانند دعایش در حال سختی باشد

امام رضا(ع) : باید به گفتار خداوند بیشتر اطمینان داشته باشی، چرا که خداوند به وعده خود وفا می کند و می فرماید: از رحمت خدا مأیوس نشوید (زمر53)

بنابراین، اعتماد تو باید به خدا بیشتر از دیگران باشد و در خانه دل را به راه یافتن چیزی جز خوبی نگشایید و همیشه در شما حالت امیدواری باشد که خداوند فرموده است:

هرگاه بندگانم مرا بخوانند (از من چیزی بخواهند) پس من نزدیکم و خواسته دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، اجابت می کنم. (بقره186)

 

  11- دعا، ابزار چند منظوره

دعا یکی از جلوه های زیبای بندگی و عصاره نماز است؛ چرا که نماز در اصل همان دعا و نیایش است که در شکل خاصی ارایه می شود

در فرهنگ و ادبیات عربی و حتی قرآنی، واژه عربی «صلاه» در همان معنای واقعی آن یعنی دعا به کار رفته است؛ هر چند که در کاربردهای دیگر، به عنوان حقیقت شرعی یا متشرعه، در مفهوم و اصطلاح خاص استعمال می شود که همان عمل عبادی خاص مسلمانان است

همه اهل اسلام از حضرت آدم(ع) تا حضرت خاتم النبیین(ص) مأموریت داشتند که به حکم اسلام و ایمان، دعا و نیایش کرده و پیروان خود را بدان فرمان دهند

هر چند که در شرایع گوناگون الهی، می بایست در یک شکل آیینی خاص این دعا صورت گیرد، اما آنچه مطلوب از نماز و صلات است همان دعا و نیایش است.

 

 12- دلایل عدم استجابت دعا

1- مخالفت با حکمت خداوند

گاهی اجابت نشدن دعا نیز جزء تقدیرات الهی است. کارگردان امور جهان تنها خداوند است که مقررات حکیمانه او در قالب مقدرات، کار جهان را به سامان میرساند

دعاها و خواسته هایی که در چارچوبه حکمت و تدبیر فراگیر او جای میگیرند، جامه عمل میپوشند، اما دعاها و خواسته هایی که خارج از این چارچوبند باز هم براساس تقدیری از تقدیرات او، ناتوان از تحقق وقوع اند

بنابراین دعا حکمت و مصلحت الهی را نمی تواند تغییر دهد.
2- دعای بدون پشتوانه عملی

در واقع گویی آن دعا جایگزین کار و تلاش شده باشد، که یقینا بی تأثیر است و آثار عملی بر آن مترتب نخواهد شد و به استجابت نخواهد رسید
3- ضعف اعتقادی

گاهی دعاهای بزرگ از قلب های ضعیف و کم اعتقاد برمی خیزد و دعاکننده بدون اطمینان و اعتقاد کافی بر تحقق وعده های الهی، لب به دعا میگشاید و دست به دعا بلند میکند

این گونه دعا بیش از آن که از قلب برخیزد از دهان خارج میشود و بیش از آن که ریشه در اعتقادات و ایمان فرد داشته باشد، در زبان و ظاهر او جا دارد.

 

 13- خدا صدای دعا کننده را دوست دارد

1- مانع از ناحیه داعی باشد:

در باب حقوق والدین یعنی آزردن پدر و مادر که دچار عاق والدین شود

قطع رحم حرام است و از معاصی است و صله رحم مستحب است، روابط نامشروع جنسی، شرب خمر، سبک شمردن نماز و...

در این موارد حتی اگر خوبان و شایستگان هم برای او دعا کنند اجابت نمی‌شود.

2- محلی که در آن زندگی می‌کند:

اگر انسان در محلی که زندگی می‌کند آهنگ نامشروع نواخته شود یا خوانندگی و نوازندگی باشد، در آن محیط کسی دعا کند دعایش مستجاب نمی‌شود.

3- فضای حاکم بر جامعه:

اگر فضای حاکم بر جامعه نامشروع باشد، ریاکاری حاکم باشد و عبادات ظاهری جهت نیرنگ باشد، دعا مستجاب نمی‌شود.

 

14- عوامل تسریع در اجابت دعا:

1.موقعیت مکانی:

اگر در برخی از مکانها دعا کنید دعا سریع‌تر به اجابت می‌رسد و در روایات هم داریم مثلا مسجد الحرام ، حرم پیامبر اکرم (ص) و حرم ائمه معصومین علیهم السلام ، مسجد کوفه، مسجد سهله.

2.موقعیت زمانی:

زمانهایی است که اگر انسان در آن زمانها دعا کند زودتر به اجابت می‌رسد. ماه مبارک رمضان از ویژگی خاصی برخوردار است. نیمه شب.

3.سایر شرایط اجابت دعا:

صلحا دعایشان سریعتر اجابت می‌یابد . کسی که گناه کرده و توبه کرده دیرتر از کسی که اصلا گناه نکرده دعایش مستجاب می‌شود

گاهی چون خداوند بنده‌اش را دوست دارد می‌خواهد صدای او را بشنود پس اگر اجابت نشد باید تکرار کرد، خدا دوست دارد صدای بنده خوبش را بشنود و این حالت تضرع اولیاء همین است.

 

15- اصرار و تکرار دعا مطلوب است

1- در موقع درخواست تکرار می‌کند نام او را. مثلا ده بار یا الله می‌گوید، هفت بار یا ارحم الرحمین می‌گوید، تا نفس قطع نشده یا رب می‌گوید و اسماء دیگر...

2- مطلوبش را مکرر می‌گوید. روایت شده که تقاضا را یکبار نگویید و پیامبر می‌فرماید: اذا دعا دعا ثلاثأ و اذا سئله مسئله و ثلاثا اگر چیزی می‌خواهید سه بار بگویید

3- نفس خود دعا: یک وقت تکرار مطلوب بود ، یک‌ وقت تکرار در خواست بود واینجا تکرار خود دعاست. (28 کهف)

و اصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم بالغدوه والعشی و با کسانی که پروردگارشان را صبح و شام می‌خوانند و خشنودی او را می‌جویند شکیبایی کن

این نشانه یک قلب سلیم است که هیچ چیزی در آن راه ندارد جز خدا که می‌فرمایند القلب حرم الله.

 

 16- جهت دعا این امور لازم است:
الف. ثنا و تعظیم و تمجید ساحت مقدس حضرت حق تبارک و تعالی
ب. اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن، که تقریبا به منزله توبه یا ملازم آن است
ج. صلوات بر محمد و آل محمد که وسیله واسطه فیض هستند
د: بکاء و گریه، و اگر نشد تباکی ( خود را وادار به گریه نمودن) ولو خیلی مختصر
ه: درخواست حاجت که در این صورت برآورده شدن حاجت، برو برگرد ندارد... البته اگر این مطالب در سجده باشد، مناسب‌تر است

 

17- دعا و درخواست از خداوند متعال «عمل و دعا »

دعا بدون عمل تحقق نمی یابد و داعی باید در کنار تفکر و تعقل و کار و تلاش درخواست هایش را به پیشگاه الهی عرضه بدارد و از او یاری و مساعدت بطلبد.
در فرهنگ عمومی قاعده ای مطرح است و آن این که
از تو حرکت از خدا برکت. این اصل و قاعده که در تعالیم مقدس اسلام ریشه دارد و از آنجا در فرهنگ عمومی نفوذ و تسری یافته است به ضرورت عزم و اراده و حرکت و فعالیت و در کنار آن دعا و تقاضای مساعدت الهی در رفع موانع و مشکلات تصریح دارد

و این واقعیت را می نمایاند که محال است بدون حرکت برکتی از جانب حضرت پروردگار نازل گردد

آنچه در این باره با معیارهای شرع و عقل انطباق دارد این است که دعا پشتوانه عمل است نه جایگزین آن راستی چرا دعاکننده ای که از خداوند توفیق می طلبد و خود از تلاش و کوشایی فاصله می گیرد خود را به استهزا درمی آورد و خویشتن را به سخره می افکند .

 

 18- دعاهای قرآن

دعا هنگام سوار شدن

یکى از شیوه هاى قرآن براى آشنا کردن مردم با خدا، بر شمردن نعمت هاى الهى است . قرآن مى کوشد، وجدانهاى خفته را بیدار کند و مردم گریز پاى را با خدایشان انس و آشتى دهد

سوره زخرف : خداوند براى شما کشتى و چارپایان آفرید تا بر آن دشوار شوید و آنگاه که بر آن قرار یافتید به یاد نعمت پروردگارتان باشید و بگویید:

سبحان الذى سخرلنا هذا و ما کنا له مقرنین # و انا الى ربنا لمنقلبون منزه است خدایى که این مرکب را براى ما مسخر ساخت و گرنه ما توان آن را نداشتیم و ما به سوى پروردگارمان باز مى گردیم .

 
19- دعاى ملائکه مقرب براى مؤ منان

حاملان عرش الهى و کروبیان که فرشتگان عالى رتبه و مقرب الهى هستند، همیشه تسبیح و حمد و پروردگار کنند و بر ایمانشان افزوده شود و از براى مؤ منان طلب آمرزش کنند و گویند:

ربنا وسعت کل شى ء رحمة و علما فاغفر للذین تابوا و اتبعوا سبیلک وقهم عذاب الجحیم # ربنا و ادخلهم جنات عدن التى وعدتهم و من صلح من آبائهم و ازواجهم و ذریاتهم انک انت العزیر الحکیم # وقهم السیئات و من تق السیئات یومئذ فقد رحمته ، و ذلک هو الفوز العظیم

بارالها، رحمت و دانش تو همه چیز را فرا گرفته است پس بیامرز کسانى را که توبه کردند، و راه تو را پیمودند، و همسران و فرزندانشان را به بهشت عدن که به آنان وعده دادى داخل فرما، همانا تو عزیز و حکیمى

و آنان را از بدى ها و عذاب دور دار، چرا که هر که تو را از بدى در روز قیامت حفظ فرمایى به او رحم کرده اى ، و همین رستگارى بزرگ است .

 

  20 - دعاى عاقلان

 خداوند متعال در کتابش بارها از اولوالالباب مدح و تعریف مى کند. اولوالالباب یعنى کسانى که اهل فکر و اندیشه و عقل و بینش هستند

ربنا ما خلقت هذا با طلا سبحانک فقنا عذاب النار # ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته و ما للظالمین من انصار # ربنا اننا سمعنا منادیا ینادى للایمان ان آمنوا بربکم فآمنا فاغفرلنا ذنوبنا و کفر عنا سیئاتنا و توفنا مع الابرار # ربنا و آتنا و ما وعدتنا على رسلک و لاتخزنا یوم القیامة انک لا تخلف المیعاد

بارالها، این جهان را باطل و بیهوده نیافریدى ، منزهى از عیب ما را از آتش جهنم باز دار.بارالها، هر که را تو داخل جهنم کنى او را رسوا ساخته اى و براى ستمگران در برابر تو یاورى نیست

بارالها، ما شنیدیم ، منادیى را که نداى ایمان سر مى دهد، به پروردگارتان ایمان آورید، پس ما ایمان آوردیم

پروردگارا پس بیامرز گناهان ما را و بدى هاى ما را پاک فرما، و ما را با نیکان بمیران

بارالها، آنچه را به پیامبرانت وعده دادى به ما مرحمت فرما، و ما را در روز قیامت رسوا مساز، همانا تو خلف وعده نمى کنى .

 

21- دعاى بندگان با کمال الهى

ما گمان مى کنیم طلب مغفرت و آمرزش از خداوند بزرگ ، مخصوص کسانى است که کارهاى زشت و ناپسند انجام مى دهند و در پى گناه و فسق و فجور هستند، اما آنان که سر در فرمان حق دارند

برایشان تقاضاى آمرزش و عفو معنا ندارد. این پندار نادرست است زیرا استغفار و طلب آمرزش پیامبران را در جاى جاى قرآن کریم مشاهده مى کنیم و تقاضاى عفو و بخشایش ائمه اطهار ع در احادیث و دعاها و مناجات ها بیش از موضوعات دیگر مى بینیم

15 و 16 آل عمران : آنها که اهل صبر و راستى و عبادت و انفاق و استغفار سحرى هستند این گونه دعا مى کنند: ربنا اننا آمنا فاغفرلنا ذنوبنا و قنا عذاب النار ؛ بارالها ما ایمان آوردیم ، گناهان ما را بیامرز و از عذاب آتش ما را نگه دار.

 
22-  دعاى همیشگى مؤ منان

سوره حمد، خلاصه و چکیده قرآن کریم است نیمى از سوره حمد، ثنا و سپاس و ستایش ‍ خداوند متعال است و نیمه دیگر آن خواسته بنده است از مولا و پروردگارش

اهدنا الصراط المستقیم صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم ولا الضالین

بارالها، ما را به راه راست هدایت فرما راه کسانى که بر آنها نعمت داده اى راه کسانى که گرفتار غضب و عذاب تو شدند و نه راه گمراهان .

 
23- دعا براى دنیا و آخرت

خداوند متعال در قرآن کریم از دو گروه دعا کننده یاد مى کنند: یک گروه آنان که چشم به دنیا دوختند و به جهان آخرت بى اعتنا هستند

آنها در مقام دعا هم از خداوند فقط دنیا را مى خواهند و مى گویند: خداوندا، آنچه مى خواهى به ما بدهى ، در دنیا بده . چنین کسانى در آخرت بى بهره اند

گروه دوم کسانى هستند که هم نظر به دنیاى خود دارند و هم اعتقاد به آخرت اینان این گونه دعا مى کنند: ربنا اتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة..

در دنیا به ما حسنه بده ، و در آخرت نیز حسنه بده و ما را از آتش جهنم دور دار.

 

24- دعاى مؤ منان راستین

خداوند متعال گهگاه در قرآن کریم از وضعیت روحى و روانى مسلمانان در آغاز اسلام یاد مى فرماید و در حقیقت به مسلمانان در تمام زمانها و مکان ها آموزش مى دهد که اینگونه باشید

سمعنا و اطعنا غفرانک ربنا و الیک المصیر # لایکلف الله نفسا الا وسعها لها ما کسبت و علیها ما اکتسبت ربنا لاتؤ اخذنا ان نسینا او اخطاءنا ربنا ولاتحمل علینا اصراکما حملته على الذین من قبلنا ربنا و لا تحملنا ما لا طاقة لنا به واعف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولانا فانصرنا على القوم الکافرین

بارالها شنیدیم ، و اطاعت کردیم و آمرزش تو را، و بازگشت به سوى تو است . خداوند به هر کس به اندازه توانش تکلیف مى کند، آنچه از نیکى کسب کند براى اوست، و هر آن چه از بدى به دست آورد بر ضد اوست

بارالها، اگر فراموش یا خطا کردیم ما را مواخذه مفرما، و بر دوش ما بار گران مگذار آن چنانکه بر امتهاى پیشین نهادى

بارالها، ما را بر کارى که طاقت آن را نداریم وادار مفرما، و از ما درگذر و ما را بیامرز و به ما رحم کن،تو مولاى مایى ، پس ما را بر قوم کافر پیروز فرما.

 
25- دعاهاى دانشمندان بلند پایه

میزان سنجش اعمال در نزد خداوند معرفتى است که بر پایه آن عمل انجام مى شود. اگر چند نفر یک عمل مشابه را انجام دهند مثلا دو رکعت نماز بگزارند یا کارهاى شایسته دیگر انجام دهند، پاداش آنان به میزان معرفتشان به خداوند بزرگ بستگى دارد که اساس و پایه هر عبادت است

کسانى که در معرفت الهى غور کرده ، و از دریاى محبت الهى جرعه ها نوشیده و در دانش الهى به مقام مکین رسیده اند و خداوند از آنان به راسخون فى العلم تعبیر مى کند این گونه دعا مى کنند:

ربنا لاتزع قلوبنا بعد اذ هدیتنا وهب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب# ربنا انک جامع الناس لیوم لاریب فیه ان الله لایخلف المیعاد

بارالها، پس از آن که ما را هدایت کردى دل ما را از حق بر مگردان و از نزد خود به ما رحمت ده، همانا تو بخشنده اى

پروردگارا تو مردم را در روز قیامت که در آن تردیدى نیست گرد مى آورى ، همانا خداوند در وعده گاهش تخلف نمیکند.

 

26- دعاى مؤ منان براى خود و مؤ منان دیگر

حق تعالى در آیات آغازین سوره حشر از مهاجران و انصار تمجید مى کند و در آیه دهم مدح و تعریف مى کند از همه کسانى که پس ‍ از رسول خدا ص به دنیا مى آیند و به جمع اهل ایمان مى پیوندند و ذکر و دعاى همیشگى آنان این است :

ربنا اغفرلنا ولاخواننا الذین سبقوا بالایمان و لا تجعل فى قلوبنا غلا للذین امنوا ربنا انک رؤ ف رحیم

بارالها ما و برادران و خواهران ما را که پیش از ما ایمان آوردند، امروز و در دلهاى ما نسبت به افرادى که ایمان آوردند، کینه و دشمنى قرار نده

بارالها،، مهربان و رحیمى . چه زیباست که ما هم خود را جزء این جمع بدانیم و این دعا را زمزمه کنیم چرا که هم طلب آمرزش براى خود و مؤ منان است وهم طلب قلبى سالم از دشمنى و نظر سوء نسبت به مؤ منان است و در پایان هم تمجید حق تعالى است .

 

27- دعاى انسان در چهل سالگى

در قرآن کریم بارها خداوند متعال به اداى حق پدر و مادر سفارش مى کند. رنجهایى را که مادر در دوران باردارى و زایمان و شیر دادن و به سامان رساندن فرزند به جان خریده است گوشزد مى فرماید، و تعلم مى دهد که آنگاه که به اوج توان و رشد رسید و به مرز چهل سالگى که دوران پختگى و کمال است قدم نهادن زبان حالش چه باشد

چرا که در این دوره ، نه خامى و بى تجربگى سالهاى جوانى را دارد و نه ضعف و سستى دوران پیرى را در چنین شرایطى شایسته است بگوید:

رب اورعنى اشکر نعمتک التى انعمت على و على والدى و ان اعمل صالحا ترضاه و اصلح لى فى ذریتى و انى تبت الیک و انى من المسلمین

بارالها، به من الهام فرما که شکر نعمت هاى تو را که به من و به پدر و مادرم عطا فرمودى ادا کنم، و کارهاى شایسته که مورد پسند تو باشد، انجام دهم و فرزندان مرا از صالحان قرار د ، من به درگاه تو توبه مى کنم ، و من از تسیلم شدگان در برابر توام .

 

28- عبادالرحمن چگونه دعا مى کنند؟

خداوند متعال در سوره فرقان ربنا اصرف عنا عذاب جهنم ان عذابها کان غراما ؛ بارالها، عذاب جهنم را از ما بگردان ، چرا که عذاب جهنم دائمى است

و نیز مى گویند: ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما. بارالها، از همسران و فرزندان کسانى که مایه آرامش خاطر و روشنایى چشم ما باشند به ما ببخش

و ما را پیشواى متقین و تقوا پیشه گان قرار ده. علی ع فرمود: به خدا سوگند من از پروردگارم فرزند زیبا روى و نیکو قامت نخواستم

بلکه فرزندى اهل اطاعت و خوف الهى خواستم که هرگاه به او نظر کردم و در حال اطاعت خداوند یافتم،چشمم روشن شود.

 

 29- دعاى بندگان مخلص خدا

قرآن کریم ، گفت و گوى خداوند بزرگ با اهل جهنم و پاسخ آنان را بازگو مى فرماید خداوند به جهنمیان خطاب مى کند و مى گوید:

گروهى از بندگان من دعا مى کردند و مرا مى خواندند،اما شما آنها را مسخره مى کردید ،و به آنان پوزخند مى زدید، دعاى آنان:

ربنا آمنا فاغفرلنا و ارحمنا و انت خیرالراحمین پروردگارا ما ایمان آوردیم پس بیامرز ما را و ما را مورد رحمت خود قرار ده تو بهترین رحم کنندگانى

خداوند این دعا را به عبادى (بندگان ویژه )نسبت مى دهد و این دعا و دعاکنندگان را تاءیید مى کند و از آنان حمایت میکند.

 

 30- رابطه عقل و دل( قلب) با دعا:

اشرف اعضای وجودی انسان قلب انسان است و خداوند هم قرآن را به قلب پیامبر نازل کرد نه به عقل پیامبر، خدا می‌فرماید حالا که دریچه قلب باز شد سمت من بیا و از من بخواه که رب تو من هستم

پرورش دهنده تو من هستم، نه پول،نه ریاست، نه رفیق و نه هیچ چیز و هیچ کس دیگر و اینجاست که اهل معرفت سفارش ذکر می‌کنند چون از دل به زبان می‌آید و تراوش می‌کند واز زبان به گوش می‌رسد و برمی‌گردد به دل و این انعکاس کمی اثر می‌گذارد و این تکرار و تکثر در دعا خیلی حساب شده است

نباید از قلب غافل بود روایت از پیامبر(ص) در سفارش به علی(ع) : خدا نمی‌پذیرد دعایی را که از قلب غافل صادر شود. در روایت دیگری پیامبر می‌فرمایند:

دعا با حضور قلب رد نمی‌شود. حضور قلب در نماز، شنیدیم که همان توجه به خداست و همه می‌دانیم آن دلی که ربوبیت حق را فراموش کرده هرچه دعا کند نمی‌شود

 

 31- اهمیت دعا برای فرزندان

دعا ارتباط گرفتن با حضرت حق و استمداد از ذات ربوبی او برای یاری دعا کننده و رساندن او به مقصد و مقصود است. در میان نهادهای موجود در یک اجتماع بی شک نهاد خانواده از نقش و اصالت بی بدیلی برخوردار می باشد

چرا که در این نهاد است که پایه های یک اجتماع سالم و انسانی ریخته شده و زمینه های بروز استعدادهای آدمی فراهم می گردد

در این اجتماع کوچک تمام هم و غم اولیا معطوف به سعادت و تعالی فرزندان است و در این راه از هرگونه تلاش مادی و معنوی فروگذار نمی باشند

باید دانست که استفاده از«دعا» در جهت تعلیم و تربیت فرزندان و رسیدن آنان به سعادت دنیوی و اخروی تا آنجا در خور اهمیت است که حتی اولیاء الهی و رهبران معنوی انسانها نیز خود را از آن بی نیاز ندانسته و در هر فرصتی دست نیاز به درگاه خالق بی نیاز برده و از آن ذات یگانه و قادر بی چون، در این راستا طلب امداد نموده اند.

 
32- دعای امام سجاد(ع) برای تربیت فرزندانش
دعای بیست و پنجم : و اعنی علی تربیتهم و تادیبهم و برهم: خداوندا مرا در تربیت و نیکی نمودن به فرزندانم یاری فرما. بدون یاری گرفتن از پروردگار و خالق خویش در این جهت توفیقی حاصل نخواهیم کرد و از همین رو باید از سلاح دعا در راستای تربیت فرزندان غفلت نکرد

و اما قرآن کریم به عنوان نسخه ای بی نظیر درد مادی و معنوی بشری در آیات متعددی از دعاهایی یاد می کند

در آیه 40ابراهیم از زبان آن حضرت(ع) می خوانیم که به هنگام دعا برای فرزندان خود به درگاه خداوند چنین عرضه می دارد:

رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء: پروردگارا مرا و فرزندان مرا از برپا دارندگان نماز قرار ده و خداوندا این دعا را از من بپذیر

حضرت(ع) می داند مادامی که فرزندانش از طریق نماز با ذات خداوند در ارتباطی دائمی قرار دارند از مکاید شیطانی برکنار بوده و در نتیجه در صراط مستقیم عبودیت و سعادت گام برمی دارند.

 

 33- دعای مادر مریم
یکی از اموری که در سرلوحه دعاهای اولیای الهی بوده است درخواست از خداوند در جهت در امان ماندن از مکاید این دشمن دیرینه انسان بوده

و در آیه 38 از آل عمران نیز از زبان مادر گرامی حضرت مریم(س) می خوانیم که به هنگام ولادت او از خداوند درخواست می نماید که او و فرزندانش را از گزند شیطان و وسوسه های او در امان بدارد:

فلما وضعتها قالت رب... انی اعیذها بک و ذریتها من الشیطان الرجیم

پس هنگامی که او را بر زمین نهاد گفت پروردگارا... همانا من او و فرزندانش را از شیطان رانده شده به تو می سپارم.

 

34- ترک دعا مغضوب است

حدیث از امام جعفر صادق(ع)؛ خسته نشو، استعجال در اجابت نداشته باشی چون سرخورده می‌شوی و دعا را رها می‌کنی وترک دعا مغضوب است ولی دعا محبوب خداست

فرقان 77؛ بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایی ندارد. غافر 60؛ پروردگارتان گوید مرا بخوانید تا برایتان اجابت کنم بیگمان کسانی که از عبادت من استبکار می‌ورزند زود به خواری و زاری وارد دوزخ شوند

پیامبر (ص)می‌فرماید: « ترک دعا معصیت است

پس پافشاری در دعا مطلوب است. ملالت از دعا مغضوب است و تعجیل در اجابت درست نیست چون سرخورده می‌شوی. و امام سجاد(ع) تا صبح این دعا را می‌خواند:

اللهم ارزقنا التجافی عن دار الغرور و الانابه الی دار ا لخلود والاستعداد للموت قبل حلول الفوت

خدایا به ما دل ندادن به دنیا را که خانه فریب است روزی نما و میل نمودن به سوی خانه جاودانگی را روزی کن و آمادگی برای مرگ پیش از فرارسیدن اجل روزی نما

اینجا دو پیام دارد؛ یک گسستن ، دو پیوستن

1- خدایا مرا منقطع کن از غیر خودت، از این دنیا و از متعلقات دنیا

2- از مادیت بگلسم و به معنویت بپیوندم

 

  35- برای التماس دعا

می توان در حوزه عمل اجتماعی و وحدت جوامع جست، تقویت ارزش های نیکو و همدلی و همگرایی است

شخصی که از دیگری التماس دعا دارد بر این باور است که دیگری از مقام و جایگاه برتر برخوردار است و می بایست به وی احترام گذاشت

دعای حفظ سلامت در فتنه ها

در حضور علی(ع)، شخصی گفت: خدایا من به تو پناه می برم از فتنه ها و گرفتاری ها. علی(ع) فرمود: چنین دعایی نکن؛ گرفتاری ها همیشه در میان مردم هست، بگو:

اللهم انی اعوذبک من مضلات الفتن خدایا به تو پناه می برم از گرفتاری هایی که سبب گمراهی می شود. (گرفتاری و فتنه را که انسان نمی تواند بگوید نباشد

این خواسته نشدنی است و نشدنی را که انسان نباید از خداوند تبارک و تعالی بخواهد). بدانید که اموال و فرزندان شما فتنه شمایند (انفال28

 خدا انسان ها را با اموال و فرزندانشان می آزماید، تا آن کس که از روزی خود ناخشنود، و آن که خرسند است، شناخته شوند، گرچه خداوند به احوالاتشان از خودشان آگاه تر است.


36- دعای پر نفوذ پدر و مادر
امام صادق (ع)فرمود: ثَلاثُ دعوات لا یحجُبنَ عَنِ اللهِ تَعالی: دُعاءُ الوالِدِ لِوَلَدِه إِذا بَرَّهُ و دعوتُهُ علیهِ إذا عَقَّهُ ، و دعاءُ المظلومِ علی ظالِمه و دعاؤُهُ لمن اِنتَصَر لهُ مِنهُ ، و رجلٌ مؤمنٌ دَعا لِاخٍ لَه مؤمنٌ واساهُ فینا، و دعاؤُه علیه إذا لم یُواسهُ مع القدره علیه ، و اِضطرارُ أخیه إلیه

سه دعاست که از پروردگار در حجاب نمی‌ماند و قطعاً مستجاب می‌گردد:

(نخست) دعای پدر و مادر در حق فرزندی که نسبت به والدین خود نیکوکار باشد و نفرین ایشان در حق فرزندی که عاق والدین می شود

(دوم) نفرین مظلوم نسبت به ظالم و دعای او (مظلوم) در حق کسی که انتقام وی را از ستمگر بستاند

(سوم) دعای مرد مؤمن در حق برادر مؤمن خود که به خاطر ما، او را کمک مالی کرده باشد و نفرین او در حق برادرش که به وی محتاج شده و او می توانسته است نیازش را برطرف سازد و نکرده است


37- دعای پدر علامه مجلسی
خاطره پدر علامه مجلسی : در سحرگاهی پس از به پایان رساندن نماز شب و به هنگام مناجات با پروردگار، حال خوشی دست داد که دریافتم اگر در آن هنگام درخواستی کنم، اجابت خواهد شد. اندیشیدم که چه دعا و درخواستی کنم که ناگاه صدای گریه محمد باقر از گهواره‌اش بلند شد

بی درنگ گفتم: «پروردگارا، به حق محمد و آل محمد (ص) این کودک را از مبلّغان دینت، ناشران احکام پیامبرت و از یاران امام زمانت قرار ده و در این راه او را به توفیق‌های بی پایان نایل گردان!

سرافرازی شیعه در طول تاریخ مدیون تلاش‌های احیا گرانه علامه محمد باقر مجلسی است. از این رو والدینی که می‌خواهند در «تربیت مهدوی» فرزندانشان موفق باشند و فرزندانی عاشق خدا، قرآن و اهل‌بیت تربیت کنند و آنگاه مهدی یاورانی رشید را به تاریخ بشر هدیه نمایند، باید از عامل دعا در حق فرزندانشان کمال استفاده و بهره را ببرند

 

 

 

38- استغفار

به معنای درخواست آمرزش از خداوند است

این اصطلاح از غفر گرفته شده که چندین اسم خداوند نیز از آن مشتق شده که میتوان به اسم غفار و غفور اشاره کرد

مغفر بمعنای کلاهخود است که نوعی پوشش دفاعی و حفاظتی است

کسیکه استغفار میجوید و نام غفار و یا غفور را میخواند؛ بی گمان میخواهد از چیزی در امان ماند و از گرفتاری و مشکلی خود را بپوشاند تا آسیب نبیند و یا کم تر آسیب ببیند

از این رو ارتباط تنگاتنگی میان گرفتاری ها و استغفار می توان یافت.

 

 

 

39- قرآن برای استغفار سه کاربرد اساسی بیان شده:
1-دفع، به معنای جلوگیری و پیش گیری است

کسی که احتمال میدهد با گناه و خطا و اشتباهی ممکن است تبعات و آثار آن دامنگیر و وبال گردن او شود میتواند با استغفار، خود را از آثار و پیامدهای آن در امان نگهدارد و در حقیقت گرفتاری و عذاب و بدبختی را از خود دفع کند

این نقش پیشگیری و واکسینه کردن است که برای استغفار گفته اند.
2-
رفع،
آن است که گناه و خطا و اشتباهی صورت گرفته و این امور موجب شده که بلایایی نازل شود و حالا او مانده که با این آثار گناه و خطا چه کند و چگونه از استمرار آن جلوگیری نماید.
3-
جلب، انسان نعمت و برکتی را میخواهد داشته باشد که در حال حاضر از آن محروم است

حالا میخواهد بشکلی، محبت الهی را به سوی خود جلب کند تا خداوند به اسم رحمان و رحیم بر او ظهور یابد و از در پوشش کرامت و رحمت خویش بر او وارد شود.

 

 

 

 40- چگونگی استغفار
قرآن نخستین اصل را ایمان به خداوند و ربوبیت و پروردگاری وی بر میشمارد

سپس با بیان کلمات مبارک استغفرالله ربی و اتوب الیه و یا استغفرالله من کل ذنب اذنبته و من کل خطیئه اخطاتها خود را در پناه اسم غفار و غفور درآورد

برای دست یابی سریع و تندتر به هدف و مطلوب و ظهور خداوند به این اسم، بهتر است که از اولیای الهی و پیامبران به عنوان واسطه بهره مند شد

زیرا آبروی ایشان میتواند به کمک آید و خداوند در آیات چندی در ارتباط با مساله استغفار بیان داشته .

 

 

 
41- ضرورت استغفار دائمی
بهتر این است که شخص همواره استغفار کند، زیرا ناخواسته کاری میکند و یا کلامی را بر زبان می آورد که موجب رنجش دیگران و یا خشم و غضب خداوند میشود

استغفار دایمی موجب میشود تا عذاب و بلایی دفع و یا رفع شود و نعمتی جلب گردد

بهترین زمان برای استغفار نیز سحرگاهان بویژه سحرگاهان جمعه ها و شبهای قدر و ماه های مبارکی چون ماه رمضان است.

 

 

  

42- از چه چیزی استغفار کنیم؟

پیامبر(ص) و یا امامان(ع) چرا باید استغفار کنند و از چه چیزی می بایست استغفار کنند؟

استغفار، درخواست مصونیت از عذاب با گفتار و رفتار خویش است

کسی که استغفار میکند میکوشد تا خود را از آلودگی حفظ کند و تن پوشی را به تن نماید تا بوی گناهان بیرونی دیگران به وی نرسد

و یا نمیگذارد بوی گناهان او به بیرون درز کند و او را رسوا سازد و یا کاری میکند که آثار و پیامدهای آن از درون و بیرون وی برطرف شود.

 

 

 

 43- آثار استغفار

مصونیت یابی از عذاب الهی (انفال33 کهف55) بسیاری از مردم از وجود عذاب های روزمره خویش غافل هستند؛ اینان نمیدانند که وقتی برای کاری به جایی میروند چرا با واکنش های تندی مواجه میشوند و یا با مصیبت و مشکلی روبه رو میشوند؟

اگر این افراد به دامن استغفار چنگ زنند از این امور رهایی می یابند و بسیاری از کارها به آسانی حل میشود. بنابراین برای اینکه از آسیب های گناه و خطا و اشتباهات خویش در امان مانیم، باید به دژ استوار استغفار پناه بریم

در این حالت است که بوی بد گناه و خطا به بیرون درز نمیکند و دیگران با ما واکنش های تند و عصبی و زشت انجام نمیدهند و بسیاری از مشکلات و گرفتاری های روزانه از میان میرود

زیرا گناه، مجازات هایی را هم دارد که دشمنی خدا و دیگران از آن جمله است؛ چون که همه هستی جنود و سربازان الهی هستند و کسی که با خطا و گناه خویش به جنگ خدا میرود خداوند نیز سربازان خویش از شیطان و غیرشیطان و از مؤمن و کافر را بسیج میکند تا او را مجازات کنند.

 

 

  

44- عصمت پیامبر(ص)

 

 

در آیه دوم سوره فتح خداوند به رسولش می فرماید: لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تأخر، تا این که خدا گناهان گذشته و آینده تو را ببخشد. آیا از این آیه می توان نفی عصمت پیامبر(ص) را استنباط نمود؟

مراد از ذنب (به معنای گناه) در آیه شریفه، گناه و معصیت الهی نیست بلکه گناهی است که مشرکین به پیغمبر نسبت میدادند خداوند در آغاز به پیامبر(ص) میفرماید:

ما با فتح مکه و موقعیتی که به تو دادیم تمام گناهان نسبت داده شده از سوی مشرکین و تبعات شومی که برای تو در نظر گرفته بودند را بخشیدیم و آنها دیگر برخورد بدی با تو نخواهند داشت

در آیه شریفه تطهیر هرگونه رجس و پلیدی را خدای متعال از این ذوات مقدسه اهل بیت(ع) دور نموده انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا

از این رو در تمامی آیاتی که مقوله ذنب و یا اثم به پیامبر اعظم(ص) نسبت داده شده باید به گونه ای تأویل و تفسیر گردد که شبهه تضاد با عصمت پیامبر(ص) به وجود نیاید.

 

 

  

45- استغفار، با فضیلت‌ترین دعا
پیامبر(ص) فرمود: خوشا به‌حال کسی که در روز قیامت زیر هر گناهی که در نامه عملش است، استغفرالله نیز باشد

دل‌ها مانند مس، کدر می‌شوند، پس با استغفار، قلب خود را جلا و روشنی ببخشید. از بین دعاها هیچ دعایی با فضیلت‌تر از استغفار نیست

کسی که زیاد استغفار کند، خداوند برایش از هر غم و غصه‌ای گشایش ایجاد می‌کند و او را از هر تنگنائی بیرون می‌آورد و از مسیری که آن بنده محاسبه‌اش را نمی‌کرد، روزی او را می‌رساند

آیا می‌خواهید شما را به دردی که گرفتارش هستید و به دوایی که به آن نیاز دارید، آگاه سازم؟

دردهای شما گناهان شماست و دوای دردتان استغفار از خداست. درهای بلا و گرفتاری را با استغفار نمودن ببندید

  

46- امکان آمرزش تمام گناهان

ان الله یغفر الذنوب جمیعا انه هو الغفور بگو اى بندگان من ! که بر نفس خود اسراف کرده اید، از رحمت خدا ناامید نشوید که خدا همه گناهان را مى آمرزد که فقط او است بسیار آمرزنده و مهربان برگزدید و توبه کنید به پروردگار خود و تسلیم دستورهاى او باشید پیش از آنکه عذاب، شما را در یابد و چون عذاب رسید، مورد نصرت واقع نمى شوید

مغفرت هر گناه راه مخصوص به خود را دارد و آنها جمعا سه گروه مى باشند

اول : گناهانى که دنباله و پیامد ندارد و با صرف استغفار و تصمیم به عدم تکرار آن، آمرزیده مى شوند؛ مانند شرب و پیامد ندارند و با صرف استغفار و تصمیم به عدم تکرار آن، آمرزیده مى شوند؛ مانند شرب خمر و غیره

دوم : آنهایى که پیامد دارند، مانند نماز، روزه و امثال اینها که باید بعد از توبه، قضاى آنها را خواند و احیانا کفاره هم داد

سوم : حق الناس است که باید بعد از توبه، حق هر حقدار را به او رسانید قصاص و حدود و امثال ان نیز از قسم دنباله دار و قابل غقران مى باشد.

 

                                               47- توبه محبوب نزد خدا کدام است؟

توبه در اصل به معناى بازگشت است و در قرآن به معناى بازگشت از گناه آمده. این معنا در صورتى است که این واژه به شخص گنهکار نسبت داده شود، ولى گاه این کلمه به خدا نسبت داده میشود

در آنجا به معناى بازگشت به رحمت است; یعنى رحمتى که به خاطر ارتکاب گناه از بنده سلب کرده بود، بعد از بازگشت او به اطاعت و بندگى، به او باز مى گرداند و به همین جهت در مورد خدا تعبیر به توّاب مى شود; یعنى بسیار بازگشت کننده به رحمت. (مجمع البیان)
معناىِ توبه:

1. اقرار به انجام کار 2. اقرار به بدى کار 3. ترک عمل براى دل کندن از آن. (مفردات ص76)

 
48- شرائط توبه:

توبه در شرع داراى چهار شرط:

1. ترک گناه به دلیل زشتى و بدى آن

2. پشیمانى بر گذشته

3. بازگشت نکردن به گناه

4. جبران اعمال فوت شده (مفردات ص72)

پیامبر خدا(ص)فرمودند: براى توبه درى است که اندازه آن بین شرق و غرب است و این در بسته نمى شود مگر اینکه خورشید از مغرب طلوع کند (نهج الفصاحه ح878)

 

توبه جوانان

قالَ رَسوُلُ الله(ص) ما مِنْ شَیىء اَحَبَّ اِلَى اللهِ تَعالى مِنَ شابٍّ تائِب (نهج الفصاحه

 هیچ چیزى نزد خدا محبوب تر از توبه جوان نیست

مبادا فریب شیطان و شیطان صفتان را بخوریم که الآن جوانیم و وقت عیش و نوش و هوسرانى است و وقت توبه در زمان پیرى است، که اینها همه خلاف اعتقادات و واقعیّات است

اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنْ (نهج الفصاحه) توبه کردن نیکو است، ولى از جوانان نیکوتر مى باشد

 

 49- توبه، عنایت الهی و گرایش خدا و بنده

براساس آموزه های قرآنی، هر توبه انسان و بازگشت وی، مسبوق به توبه و بازگشتی از سوی خداست

این توبه و بازگشت از سوی خداوند، در حقیقت عنایتی خاص به بنده است

این خداوند است که به رحمت واسع خویش او را مورد توجه قرار داده و از وی خواسته است تا به سوی او بازگردد

خداوند هرگاه به بنده ای رحم کند، به سوی او باز میگردد و همین توبه و بازگشت الهی موجب میشود تا در دل بنده یاد خداوند روشن گردد و بنده به سوی خداوند بازگردد.
هرگاه شخصی دعوت به توبه و استغفار می شود و یا در دل او این معنا می گذرد و بدان پاسخ مثبت میدهد، درحقیقت مشمول رحمت و عنایت خاص الهی قرار گرفته است و این گرایش و محبت سابق الهی است که گرایش بنده را سبب شده (بقره73و 45)

  

50- از چه توبه کنیم؟
در توبه و استغفار باید نسبت به همه چیزهایی که غیر خداست، توبه کرد و به سوی خدا بازگشت

این بازگشت به سوی خداوند همه چیز را رنگ خدایی می بخشد. خداوند در ۵۰ذاریات فرمان فرار به سوی خدا را به طور مطلق میدهد بی آنکه بیان کند که از چه چیزی می بایست گریخت؛ زیرا باید از هر چیزی که انسان را به یاد خدا نیندازد، گریخت و توبه کرد

ازنظر قرآن، انسان ها باید همواره جهت فرارشان مشخص باشد. به این معنا که باید بدانند تنها به سوی خدا بروند و اما اینکه از چه چیزی یا چه کسی فرار کنند، آنچنان مهم نیست زیرا برای هر چیزی دو جهت خدایی و غیر خدایی است

شخص می بایست از هر جهت غیرخدایی چیزی به سوی جهت خدایی آن چیز فرار کند انسان لازم است همه چیز را آیه بداند و هر کاری را به سبب وجه الهی آن انجام دهد

زیرا تنها همان جهت خدایی و وجه الهی آن چیز باقی و برقرار است و وجه غیرخدایی آن هالک و نیست می باشد نه اینکه بعداً نیست و هلاک می شود (قصص88)
 

 51- توبه و استمرار آن در ترک گناهان:
1-
جدا شدن از محیط گناه و عدم شرکت در مجالس معصیت.
2-
باید در معاشرت های خود تجدیدنظر کند و از دوستانی که در گذشته او را به انجام گناه تشویق می کردند، فاصله بگیرد.
3-
هرگاه وسوسه و انگیزه گناه در او پیدا شد، به ذکر خدا روی آورد که: ذکر خدا مایه آرامش دلهاست (رعد82)
4-
همواره به آثار زیانبار گناه بیندیشد و به عواقب چنین اعمالی توجه داشته باشد.
5- مطالعه داستان های گذشتگان و کسانی که بر اثر گناهان مختلف، گرفتار مصائب دردناک شدند

 

 52- توبه حقیقی

دارای سه رکن است:

اول؛ علم به معنای شناخت اهمیت زیانهای ناشی از گناهان و درک اینکه هر گناهی، حجاب میان بنده و خدا است. هنگامی که بنده این حقیقت را به خوبی درک نماید، حالتی در او به وجود می‌آید که

رکن دوم توبه به شمار می‌رود و به موجب آن قلب او به دلیل از دست دادن محبوب خود، ناراحت گشته و در غم و اندوه عمیقی فرو می‌رود

اما رکن سوم توبه آنجاست که می‌داند عمل او سبب از دست دادن محبوب واقعی شده است از این رو در صدد جبران آن برمی‌آید

بعضی از علمای اخلاق از این حالات سه گانه به انقلاب روحی تعبیر می‌کنند و می‌گویند: توبه بروز نوعی دگرگونی در روح و جان آدمی است که او را وادار به تجدیدنظر در برنامه‌های خود می‌کند

خداوند در قرآن از این تغییر حالت که بازتاب اجتماعی نیز خواهد داشت به «تغییر درونی» یاد می‌کند: یغیر ما فی انفسهم

 

53- توبه حقیقی چگونه است؟

از جمله شرایط و ارکان توبه راستین که در روایتی مشهور از حضرت امیرالمومنین (ع):

1- پشیمانی از گذشته

2- تصمیم همیشگی مبنی بر عدم بازگشت به سوی آن

3- ادا کردن حق

4- با اندوه و غم گوشتی را که به واسطه ارتکاب عمل حرام بر بدن روییده است، آب کنی، به گونه‌ای که پوست بر استخوان بچسبد و بین آنها گوشت تازه بروید

 5- روی آوردن به سوی هر واجبی که آن را ضایع ساخته‌ای، تا حق آن را ادا نمایی

6- جسم را درد طاعت بچشانی- با فرمانبرداری و اطاعت، سختی را بر خود تحمل کنی- همان طور که شیرینی ارتکاب گناه را به آن چشاندی.

54- قرآن کریم نیز سه شرط اساسی برای قبولی توبه متذکر شده:

1- گناه از روی جهالت و نادانی انجام گرفته باشد.

2- گناه و خطا اصلاح و جبران گردد، یعنی حق الله و حق النّاس ادا شود. علامه طباطبایی : مقید کردن توبه به اصلاح (در آیات قرآن) برای این است که دلالت کند توبه وقتی قبول می‏شود که از روی حقیقت و واقع باشد، زیرا کسی که حقیقتاً به سوی خدای سبحان بازگشت کرد و به وی پناه برد، هرگز خود را به پلیدی گناه آلوده نمی‏ کند. نه فقط اینکه بگوید: أتوب الی الله اما در دل همان آلوده‏ای باشد که بوده‏.

3- توبه به تأخیر نیفتد. امام علی (ع) می‌فرمایند: اگر مرتکب گناهی شدی، هرچه زودتر آن را به وسیله توبه محو کن.

 

 55- پیشینه توبه
نخستین گناهکاری که توبه کرد، حضرت آدم(ع) بود که پس از وسوسه ابلیس و خوردن از درخت ممنوع و آشکار شدن بدن و عورات، شرمنده شده و خداوند بر او رحم کرد و زمینه توبه و بازگشت وی را فراهم آورد و حضرت آدم(ع) با دریافت کلماتی توانست توبه کرده و تحت رحمت رحیمی و غفران الهی قرارگیرد. (بقره 30 تا 37)

این نعمت بزرگ و فضل خاص الهی در تمامی دوره های حضور بشر در جهان، وجود داشته. از گروه هایی که مشمول توبه شدند و از هلاکت رهایی یافتند، اهل کتاب هستند

در 86 تا 89 آل عمران به اهل کتاب اشاره میکند که آنان پیش از بعثت، به پیامبر(ص) ایمان داشتند ولی پس از بعثت نسبت به او کافر و مرتد شدند، اما چون جماعتی از آنان توبه کردند و به ایمان بازگشتند، خداوند بر ایشان رحم کرد و توبه شان را پذیرفت و از عذاب رهایی بخشید.

 

56- وجوب توبه در قرآن
تمام علمای اسلام در وجوب توبه اتفاق نظر دارند، و در متن آیات قرآن مجید کراراً به آن امر شده ؛ در آیه 8 تحریم یا ایها الذین امنو ا توبو ا الی الله توبه نصوحاً عسی ربکم ان یکفر عنکم سیئاتکم و یدخلکم جنات تجری من تحتها الانهار ای کسانی که ایمان آورده اید به سوی خدا باز گردید توبه کنید، توبه ای خالص و بی شائبه، امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است داخل کند. همه انبیای الهی هنگامیکه برای هدایت امتهای منحرف مأموریت می یافتند، یکی از نخستین گام هایشان دعوت به توبه بود، چراکه بدون توبه و شستن لوح دل از نقش گناه، جایی برای نقش توحید و فضائل نیست .


57- پیغمبر بزرگ خداوند هود ع از نخستین سخنانش این بود: یا قوم استغفروا ربکم ثم توبوا الیه ؛ ای قوم من از پروردگارتان طلب آموزش کنید، سپس به سوی او باز گردید و توبه نمایید! (هود52) پیامبر بزرگ دیگر صالح ع نیز همین سحن را پایه کار خود قرار می دهد و می گوید فاستغفروا ثم توبوا الیه از او طلب آمرزش کنید و به سوی او بازگردید و توبه کنید! (هود61) حضرت شعیب ع نیز با همین منطق به دعوت قومش پرداخت و گفت واستغفروا ربگم ثم توبو الیه ان ربی رحیم ودود از پروردگار خود آمرزش بطلبید و به سوی او باز گردید و توبه کنید که پروردگارم مهربان و دوستدار توبه کاران است ! (هود90)

 

  58- سیماى توّابین

1. حبیب خدا هستند
2. بدى هاى شان به خوبى تبدیل مى شود
3. دعایشان مستجاب است:
4. هنگام برخواستن از قبر خندان اند: یا آدم
5. فرشتگان براى آنها آمرزش مى خواهند:
6. مردم باید آنها را دوست داشته باشند:
7. جایگاهشان بهشت است

8. با ایمان از دنیا مى روند.

9. قبرشان وسیع و نورانى خواهد بود.

10. راحت مى میرند

                                                         فهرست موضوعى دعاهاى قرآن 
1 . آسان شدن کارهاى سخت  
یسرلى امرى         طه  26 
2 . آرزوى بهتر از آنچه از دسته رفته  
عسى ربنا ان یبدلنا خیرا منها انا الى ربنا راغبون قلم 32 
3 . امنیت مکه  
رب اجعل هذاالبلد امنا، ابراهیم  35 
4 . استعاذه  
رب اعوذ بک من همزات الشیاطین # و اعوذ بک رب ان یحضرون مؤ منون 97 و 98 
قل اعوذ برب الفلق # قل اعوذ برب الناس
رب انى اعوذ بک ان اسئلک ما لیس لى به علم هود 47

 
5 . با نیکوکاران باشیم و با عاقبت خوش بمیریم  
توفنى مسلما و الحقنى بالصاحلین یوسف 101 ربنا افرغ علینا صبرا و توفنا مسلمین اعراف 126 توفنا مع الابرار آل عمران (3) آیه 193 

6 . براى آغاز کارها  
بسم الله مجریها و مرسیها ان ربى لغفور رحیم هود  41 رب ادخلنى مدخل صدق و اخرجنى مخرج صدق و اجعل لى من لدنک سلطانا نصیرا اسراء 80 
7 . پیروزى بر کافران  
انى مغلوب فانتصر قمر 10 رب انصرنى بما کذبون مؤ منون 26 رب انصرنى على القوم المفسدین عنکبوت 30 و انصرنا على القوم الکافرین بقره 250؛
8 . پیشواى متقین شویم  
واجعلنا للمتقین اماما فرقان 74 رب اجعلنى مقیم الصلاة و من ذریتى ابراهیم 40 
9 . تسبیح الهى  
سبحان الذى سخرلنا هذا و ما کنا له مقرنین # و انا لى ربنا لمنقلبون زخرف 13 و 14 سبحان ربنا انا کنا ظالمین قلم 29. لا اله الا انت سبحانک انى کنت من الظالمین انبیاء 87  

10 . تقاضاى داورى و یارى از خداوند  
رب احکم بالحق و ربنا الرحمن المستعان على ما تصفون انبیاء 112  رب انى لااملک الا نفسى و اخى فافرق بیننا و بین القوم الفاسقین مائده 25 
11 . توبه و طلب آمرزش  
ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفرلنا و ترحمنا لنکون من الخاسرین اعراف 23 رب اغفرلى ولوالدى و لمن دخل بیتى مؤ منا و للمؤ منین و المؤ منات نوح (71) آیه 28
رب اغفرلى ص (38) آیه 35 رب انى ظلمت نفسى و اسلمت مع سلیمان لله رب العالمین نمل (27) آیه 44 
لااله الا انت سبحانک انى کنت من الظالمین انبیاء 78 
لئن لم یرحمنا ربنا و یغفرلنا لنکون من الخاسرین اعراف (7) آیه 149 ...... 61
ربنا اغفرلنا ذنوبنا و اسرافنا فى امرنا آل عمران (3) آیه 147 .... 73
ربنا فاغفرلنا ذنوبنا و کفر عنا سیئاتنا آل عمران (3) آیه 193 ... 98
ربنا اننا فاغفرلنا ذنوبنا وقنا عذاب النار آل عمران (3) آیه 16 .... 100
ربنا لاتؤ اخذنا ان نسینا او اخطاءنا ربنا و لاتحمل علینا اصراکما حملته على الذین من قبلنا ربنا و لاتحملنا ما لا طاقة لنا به واعف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولانا فانصرنا على القوم الکافرین بقره (2) آیه 286 .....104
ربنا اغفرلنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان حشر (59) آیه 10 ....109
انى تبت الیک و انى من المسلمین احقاف (46) آیه 15 ...... 110
رب اغفر و ارحم و انت خیر الراحمین مؤ منون (23) آیه 118 .... 78
ربنا امنا فاغفرلنا و الرحمنا و انت خیرالراحمین تحریم 8 ربنا اغفرلى و لوالدى و للمؤ منین یوم یقوم الحساب ابراهیم 41 

12 . توکل  
الله ربى علیه توکلت والیه انیب شورى (42) آیه 10 ..... 80
ربنا علیک توکلنا و الیک انبنا و الیک المصیر ممتحنه (60) آیه 4 ...22
وسع ربنا کل شى ء علما على الله توکلنا اعراف (7) آیه 89 .... 48
و ما توفیقى الا بالله علیه توکلت و الیه انیب هود (11) آیه 88 .... 47
هو ربى لا اله الا هو علیه توکلت و الیه متاب رعد (13) آیه 30 .... 82
حسبنا الله سیؤ تینا الله من فضله ورسوله انا الى الله راغبون توبه (9) آیه 59......... 91
حسبى الله لا اله الا هو علیه توکلت و هو رب العرش العظیم توبه (9) آیه 129 ...... .83
ماشاء الله لاقوة الا بالله کهف (18) آیه 39 ........ 96
13 . تفویض  
افوض امرى الله ان الله بصیر بالعباد غافر (40) آیه 44 ..... 57
14 . حمد الهى  
الحمدلله الذى اذهب عنا الحزن ان ربنا لغفور شکور # الذى احلنا دار المقامة من فضله لایمسنا فیها نصب ولایمسنا فیها لغوب فاطر (35) آیات 34 و 35 ........ 118
الحمدلله الذى نجینا من القوم الظالمین مؤ منون (23) آیه 28 ...... 17
الحمدلله الذى وهب لى على الکبر اسماعیل و اسحق ان ربى لسمیع الدعاء ابراهیم (14) آیه 39 ....... 25
الحمدلله رب العالمین فاتحه (1) آیه 2، یونس (10) آیه 10 ... 117
الحمدلله الذى صدقنا وعده و اورثنا الارض نتبوء من الجنة حیث نشاء فنعم اجر العالمین زمر (39) آیه 74 ....... 116
الحمدلله الذى هدینا لهذا و ما کنا لنهتدى لولا ان هدینا الله اعراف (7) آیه 43 ........ 116
الحمدلله الذى فضلنا على کثیر من عباده المؤ منین نمل (27) آیه 15 .... 34
الحمدلله و سلا على عباده الذین اصطفى نمل (27) آیه 59 .... 81
الحمدلله الذى لم یتخذ ولدا و لم یکن له شریک فى الملک و لم یکن له ولى من الذل و کبره تکبیرا اسراء (17) آیه 111 ..... 81
15 . دعاى براى همسر  
ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریتانا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما فرقان (25) آیه 74 ..... 111
16 . دعاى براى پدر و مادر  
رب اغفرلى و لوالدى نوح (71) آیه 28 ..... 16
و اغفرلابى انه کان من الضالین شعرا (26) آیه 86 ....... 20
ربنا اغفرلنا و لوالدى و للمؤ منین یوم یقوم الحساب ابراهیم (14) آیه 41 ....... 25
رب ارحمهما کما ربیانى صغیرا اسراء (17) آیه 24 ...... 89
17 . دعا براى برادر  
رب اغفر لى و لاخى و ادخلنا فى رحمتک و انت ارحم الراحمین اعراف (7) آیه 151 ........ 58
18 . دعاى براى فرزندان و نوادگان  
رب هب لى من الصالحین صافات (37) آیه 100 ....... 24
رب ان ابنى من اهلى و ان وعدک الحق و انت احکم الحاکمین هود (11) آیه 45 ............ 19
رب اجعل هذا البلد آمنا و اجنبنى و بنى ان نعبد الاصنام ابراهیم (14) آیه 35 ......... 25
ربنا واجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک بقره (2) آیه 128 ....... 27
ربنا انى اسکنت من ذریتى بواد غیرذى زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلاة فاجعل افئدة من الناس تهوى الیهم و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون ابراهیم (14) آیه 37 ..... 25
رب اجعلنى مقیم الصلاة و من ذریتى ربنا و تقبل دعاء ابراهیم (14) آیه 40 .... 25
ربنا و ابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم آیاتک ویعلمهم الکتاب و الحکمة و یزکیهم انک انت العزیز الحکیم بقره (2) آیه 129 .........27
رب هب لى من لدنک ذریة طیبة انک سمیع الدعاء آل عمران (3) آیه 38 ...... 67
ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما فرقان (25) آیه 74 ....... 108
رب انى وهن العظم منى و اشتعل الراءس شیبا و لم اکن بدعائک رب شقیا # و انى خفت الموالى من ورائى و کانت امراءتى عاقرا فهب لى من لدنک ولیا # یرثنى و یرث من آل یعقوب و اجعله رب رضیا مریم (19) آیات 3 - 5 .......... 66
رب لاتدرنى فردا و انت خیر الوارثین انبیاء (21) آیه 89 ....... 67
و اصلح لى فى ذریتى احقاف (46) آیه 15....... 110
19 . دعا براى مؤ منان  
رب اغفر لى ولوالدى و لمن دخل بیتى مؤ منا و للمؤ منین نوح (71) آیه 28 16
ربنا اغفرلى و لوالدى و للمؤ منین یوم یقوم الحساب ابراهیم (14) آیه 41 ........ 25
ربنا وسعت کل شى ء رحمة و علما فاغفر للذین تابوا و اتبعوا سبیلک وقهم عذاب الجحیم # ربنا و ادخلنا جنات عدن التى وعدتهم و من صلح من آبائهم و ازواجهم و ذریاتهم انک انت العزیز الحکیم # وقهم السیئات و من تق السیئات یومئذ فد رحمته و ذلک هوالفوز العظیم غافر (40) آیات 7 -9 ....... 94
ربنا اغفرلنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لاتجعل فى قلوبنا غلا للذین آمنوا ربنا انک رؤ وف رحیم حشر (59) آیه 10 ..... 109
20 . در بهشت متنعم بودن  
رب ابن لى عندک بیتا فى الجنة تحریم (66) آیه 11 ...... 62
واجعلنى من ورثة جنة النعیم شعراء (26) آیه 85 ..... 20
ربنا و ادخلهم جنات عدن التى وعدتهم و من صلح من آبائهم وازواجهم و ذریاتهم انک انت العزیز الحکیم غافر (40) آیه 8 .... 94
21 . روزى اهل مکه  
رب اجعل هذا بلدا ءامنا وارزق اهله من الثمرات من ءامن منهم بالله و الیوم الاخر بقره (2) آیه 126 ...... 26
و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون ابراهیم (14) آیه 37 ..... .25
22 . زیاد شدن ثروت  
ما شاء الله لاقوة الا بالله کهف (18) آیه 39 ....... 96
23
 . زیاد شدن نورانیت 
ربنا اتمم لنا نورنا تحریم (66) آیه 8 ....... 115
24 . زیاد شدن علم و دانش  
رب زدنى علما طه (20) آیه 114 ......... 78
و ارنا مناسکنا بقره (2) آیه 128 ....... 27
25 . سربلندى و آبرومندى در روز قیامت  
ولاتخزنى یوم یبعثون شعرا (26) آیه 87 ........ 21
ربنا و آتنا ما وعدتنا على رسلک و لاتخزنا یوم القیامة انک لاتخلف المیعاد آل عمران (3) آیه 194 ....... 98
26 . شرح صدر  
رب اشرح لى صدرى طه (20) آیه 25 ...... 52
27 . صبر و ثبات قدم در مسیر حق  
ربنا افرغ علینا صبرا وثبت اقدامنا و انصرنا على القوم الکافرین بقره (2) آیه 250 ...... 31
ربنا افرغ علینا صبرا و توفنا مسلمین اعراف (7) آیه 126 .... 54
ربنا لاتزغ قلوبنا بعد اذهدیتنا آل عمران (3) آیه 8 ..... 107
ربنا و اجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک بقره (2) آیه 128 ..... 27
واجنبى و بنى ان نعبد الاصنام ابراهیم (14) آیه 35 ..... 25
28 . طلب صفاى باطن نسبت به دیگران  
ولاتجعل فى قلوبنا غلا للذین آمنوا ربنا انک رؤ وف رحیم حشر (59) آیه 10 ..... 109
29 . طلب رحمت الهى و رشد  
ربنا اتنا من لدنک رحمة و هیى ء لنا من امرنا رشدا کهف (18) آیه 10 46.
رب اغفرلى و لاخى و ادخلنا فى رحمتک و انت ارحم الراحمین اعراف (7) آیه 151 ...... 58
و هب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب آل عمران (3) آیه 8 ..... 107
رب اغفر و ارحم و انت خیرالراحمین مؤ منون (23) آیه 118 .... 78
ربنا امنا فاغفرلنا و ارحمنا و انت خیرالراحمین مؤ منون (23) آیه 109 ..... 112

 30. طلب یاور و وزیر  
واجعل لى وزیرا من اهلى # هرون اخى # اشدد به ازرى # و اشرکه فى امرى # کى نسبحک کثیرا # و نذکرک کثیرا # انک کنت بنا بصیرا طه (20) آیات 29 - 35 ..... 52
31 . طلب توفیق بر شکر نعمتها و اعمال شایسته 
رب اوزعنى ان اشکر نعمتک التى انعمت على و على والدى و ان اعمل صالحا ترضیه ، نمل (27) آیه 19 و احقاف (46) آیه 15 .... 33
رب بما انعمت على فلن اکون ظهیرا للمجرمین قصص (28) آیه 17 ...... 50
و ما توفیقى الا بالله علیه توکلتف و الیه انیب هود (11) آیه 88 .....47
32 .طلب سلطنت بى نظیر  
رب اغفرلى و هب لى ملکا لاینبغى لاحد من بعدى انک انت الوهاب ص (38) آیه 35....... 32

 

 

 

 

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">