تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

موضوعات قرآنی ؛ دینی و آموزشی : مطالب طبقه بندی شده جهت تحقیق ؛ جزوه ؛ کتاب و .....

تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

موضوعات قرآنی ؛ دینی و آموزشی : مطالب طبقه بندی شده جهت تحقیق ؛ جزوه ؛ کتاب و .....

مشخصات بلاگ
تاریخی فرهنگی قرآنی ۲

آشنائی با تاریخ اسلام :
عبرت آموزی (و لقد اهلکنا القرون من قبلکم .... گذشته چراغ راه آینده است)
آشنایی با علوم و موضوعات قرآنی ( هدی و رحمه للمتقین)

آخرین نظرات
  • ۴ خرداد ۰۱، ۱۷:۲۱ - خرید پیج اینستاگرام ارزان
    Great post.

حج . کنگره سالانه . اسرار حج احرام زیارت یار. . عظمت حج. حج در اندیشه امام خمینی

اسرار باطنی حج از زبان امام سجاد(ع). حج با معرفت . حج مهدوی . حج و ولایت و امامت

عرفات همایش بزرگ. اعتراف در عرفات ، معرفت در عرفه

40 حدیث حج از ائمه معصومین علیهم السلام

عید قربان یا عید الاضحی . قربانی . آثار قربانی . اسماعیل های نفس انسانی

دعای عرفه

دحو الارض » گیتی شناسی . چرا خانه خدا مربع؟ کعبه، نماد هویتی اسلام

     بسم الله الرحمن الرحیم

دَحو به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده‌اند، منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود، این آب‌ها، به تدریج در گودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند. از سوی دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی‌ها و بلندی‌ها یا شیب‌های تند و غیرقابل سکونت بود، بعدها باران‌های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره‌ها گستردند، اندک اندک زمین‌هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان، کشت و زرع پدید آمد، مجموع این گسترده شدن، «دحو الارض» نام‌گذاری می‌شود.

قُدسی شدن، تنها ویژه فرشتگان و آدمیان پرهیزکار نیست؛ آنجا که خواست خدا باشد، زمان و مکان و پدیده های به ظاهر بی جان نیز می توانند چهره ای قدسی به خود گیرند و مورد تکریم و اهتمام فرشته ها و انسان ها واقع شوند؛ به تعبیر عارف بزرگ سید بن طاوس: اِنَّ لِاَوقاتِ الْقَبُولِ اَسْراراً لِلّهِ جَلَّ جَلالُهُ ما تُعْرِفُ اِلّا بِالْمَنْقُولِ؛ همانا وقت های پذیرش را اسراری است که از آنِ خداست و جز به ایات و روایات شناخته نمی شوند [1] روز دحوالارض، مورد توجّه فراوان اهل بیت علیهم السلام بوده است و درباره فضیلت ها و اعمال این روز احادیثی وارد شده است .

از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در 25 ذی القعده بود. کسی که در این روز روزه بگیرد و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است خواهد داشت.»

دحوالارض در کلام خدا (گیتی شناسی دحوالارض، مقدّمه خداشناسی)

در این باره در آیه دیگری به بیانی دیگر می خوانیم: وَ هُوَ الَّذی مَدَّ الْاَرْضَ؛ و اوست کسی که زمین را گسترش داد (رعد3) در تفسیر این ایه نیز آمده است:

خداوند زمین را به گونه ای گسترد که برای زندگی انسان و پرورش گیاهان و جانداران آماده باشد؛ گودال ها و سراشیبی های تند و خطرناک را به وسیله فرسایش کوه ها و تبدیل سنگ ها به خاک پر کرد و آنها را مسطح و قابل زندگی ساخت؛ درحالی که چین خوردگی های نخستین آن، به گونه ای بودند که اجازه زندگی به انسان را نمی دادند[6]

بی گمان دحوالارض، نماد مهرورزی و رحمت پروردگار به بندگان خویش و سرآغاز آمادگی و فروتنی کره زمین برای زندگی و سکونت آدمیان بر روی آن بوده است. از این رهگذر پاسداشت دحوالارض، پاسداشت انبوهی از نعمت های بی پایان خداست که به تدریج بر چهره زمین ساخته و پرداخته شده است تا انسان ها، با آرامش بر روی این کره خاکی زندگی کنند.

بیست و پنجم ذی القعده یا نسیم الهی فرصت های معنوی زندگی، نسیم هایی الهی هستند که دل و جان آنان را که خود را در معرض آن قرار دادند می نوازند و به آنها شادمانی و آرامشی ژرف می بخشند. «دحوالارض» نیز از آن گونه نسیم هاست، که سالی تنها یک بار می وزد. تکرار دوباره این نسیم روح بخش برای آنان که جان خویش را از عطر آن آکنده نساختند، نامعلوم است. پس این فرصت طلایی را دریابیم؛ که رسول خدا (ص) فرمود: اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً؛ همانا در طول زندگی شما نسیم هایی از سوی پروردگارتان می وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور ماند».[7]

مولوی نیز با اشاره به این حدیث شریف چنین سروده است:

گفت پیغمبر که نَفْحت[8] های حق اندر این ایام می آرد سَبق[9]

گوش و هُش دارید این اوقات را در ربایید این چنین نفحات را

نفحه آمد مر شما را دید و رفت هر که را می خواست جان بخشید و رفت

نفحه دیگر رسید آگاه باش تا از این هم وا نمانی خواجه باش

اهتمام معصومین (علیهم السلام) به پاسداشت روز دحوالارض ـ فضیلت دحوالارض توصیه های اهل بیت ـ علیهم السلام ـ درباره پاسداشت روز دحوالارض و رعایت آداب و انجام دادن اعمال این روز، از اهتمام آنها به روز دحوالارض خبر می دهد. آنها مراقب فرارسیدن این روز بودند و چون فرامی رسید، یاران و اصحاب خویش را نیز از آن باخبر می ساختند.

از حضرت علی(ع) روایت است که فرمود: نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در روز بیست و پنجم ماه ذی القعده، روز دحوالارض بوده است. و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صد ساله رسیده است؛ عبادت صد ساله ای که روز های آن را به روزه و شب های آن را به عبادت گذرانیده است

و هر جماعتی که در این روز گِرد هم ایند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواسته های آنان برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل می شود که نود ونه درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و شبش را به احیا و عبادت [14]

پی نوشتها[1]. سید بن طاوس، اقبال الاعمال، آخر باب 6 از اعمال ذیحجّه. [2]. سیدمصطفی حسین دشتی، معارف و معاریف، ج 3، ص 257. [3]. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 97، ص 122. [4]. میرزا جواد ملکی تبریزی، مراقبات، ج 2، ص 186. [5]. گروهی از نویسندگان، تفسیر نمونه، ج26، صص 100 و 101. [6]. همان، ج 10، ص 113. [7]. سیوطی، جامع الصغیر، ج 1، ص 95. [8]. نفحات: نسیم ها. [9]. سَبق:پشت سر هم. [10]. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص451. [11]. نک: مفاتیح الجنان، ص 451 بخش اعمال مربوط به دحوالارض. [12]. مراقبات، صص 193 و 194. [13]. مفاتیح الجنان، ص 451. [14]. مراقبات، صص 186 و 187.

 

چرا خانه خدا به شکل چهار گوشه (مربع) ساخته شده است؟

(مسجد الحرام) بنائى است بصورت ظاهر شبیه انگشترى و طرح آن تقریبا مکعب غیر منتظم مى‏باشد

با این همه اطاقى که در وسط مسجد الحرام واقع است و دور آن طواف مى‏کنند بشکل کعب (مکعب) است [1] این ساختمان اولین بنایی است که برای عبادت ایجاد شده است: از ابن شهر آشوب، از امیر المؤمنین ع روایت شده که در معناى آیه إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ... به مردى که پرسید: آیا راستى کعبه اولین بیت است؟ فرمود:" نه، قبل از کعبه خانه‏هایى دیگر نیز بوده، لیکن کعبه اولین خانه مبارکى است که براى مردم بنا نهاده شد. خانه‏اى که در آن هدایت و رحمت و برکت است و اولین کسى که آن را بنا نهاد ابراهیم بود، و بعد از او قومى از عرب جرهم آن را بنا کردند، و باز گذشت روزگار آن را ویران کرد، عمالقه براى بار سوم بنایش کردند، و براى نوبت چهارم، قریش آن را تجدید بنا نمودند[2]
روایت شده که چند تن از یهود خدمت رسول خدا (ص) آمدند و گفتند اى محمد توئى که معتقدى رسول خدائى و آنى که باو وحى شود چنانچه بموسى بن عمران پیغمبر؟ ساعتى خاموش شد و فرمود آرى من سید اولاد آدمم و بخود نبالم من خاتم پیغمبرانم و امام متقیان و و رسول پروردگار عالمیان، گفتند بسوى چه کسانى عرب یا عجم یا بسوى ما یهود؟ خدا این آیه را فرستاد[اعراف158]

 بگو اى محمد من رسول خدایم بشما همه، اعلم آنها گفت اى محمد من ده کلمه از تو میپرسم که خدا هنگام مناجات در بقعه مبارک بموسى بن عمران عطا کرده و آنها را جز پیغمبر مرسل یا فرشته مقرب نمیداند، پیغمبر فرمود بپرس از من. گفت: 1- بمن خبر ده از کلماتى که خدا براى ابراهیم برگزید چون خانه کعبه را ساخت؟ آنها سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر بودند. براى چه خانه کعبه را چهار گوش ساخت؟ براى همین چهار کلمه.[7]

[1].فرهنگ علم کلام، ص: 190. [2]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏3، ص: 551. [3]. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏3، ص: 555. [4]. رک : من لا یحضره الفقیه، ج‏2، ص: 537. [5]. من لا یحضره الفقیه ج‏2، ص: 233. [6]. من لا یحضره الفقیه،شیخ صدوق‏، ج‏2ص 191. [7]. أمالی الصدوق ص188.

 

علامه طباطبایی در ذیل آیه144 بقره می نویسد:

قبله قرار گرفتن خانه ای از خانه ها چون کعبه و یا بنائی از بناها چون بیت المقدس و یا سنگی از سنگ ها چون حجرالاسود، که جزء کعبه است، از این جهت نیست که خود این اجسام برخلاف تمامی اجسام دیگر، اقتضای قبله شدن را دارد، تا تجاوز از آن و نپذیرفتن اقتضای ذاتی آنها محال باشد و در نتیجه ممکن نباشد که حکم قبله بودن بیت المقدس دگرگون شود و یا لغو گردد،

بلکه تمامی اجسام و بناها و جمیع جهات از مشرق و مغرب و جنوب و شمال و بالا و پائین، در نداشتن اقتضای هیچ حکمی از احکام، برابرند؛ چون همه ملک خدا هستند، پس خدا هر حکمی- که بخواهد و به هر قسم که بخواهد و در هر زمان که بخواهد- در آنها می راند و هر حکمی هم که بکند به منظور هدایت خلق و بر طبق مصلحت و کمالاتی است که برای فرد و نوع آنها اراده می کند، پس او هیچ حکمی نمی کند مگر به خاطر این که به وسیله آن حکم، خلق را هدایت کند؛ و خداوند هم جز به سوی آنچه که صراط مستقیم و کوتاه ترین راه به سوی کمال قوم و صلاح ایشان است، هدایت نمی کند. (المیزان ج1 ص480)
خداوند در آیه115 بقره به این نکته توجه داده است که تفاوتی میان جهتی با جهتی دیگر نیست و به هر سمت رو شود خداوند همان سمت است، ولی انتخاب قبله برای نمازگزاردن برای ایجاد همان هویت و وحدت میان امت اسلام است.

 
1- دحو الارض : گیتی شناسی

مطابق با 25 ماه ذی‌القعده، روزی است که خداوند با نظر به کره زمین، به جهان خاکی حیات بخشید
از این روز، بخش‌هایی از کره زمین که سراسر از آب بود شروع به خشک شدن کرد تا کم کم به شکل یک چهارم خشکی‌های امروزی درآمد

مطابق روایات، اولین نقطه ای که از زیر آب سر برآورد، مکان کعبه شریف و بیت الله الحرام بود
دَحو به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده‌اند

منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران های سیلابیِ نخستین فراگرفته بود
این آب‌ها، به تدریج در گودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده‌تر شدند

 

2- آیات دحو الارض

 آیه 30 نازعات و َالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا
و پس از آن زمین را با غلتانیدن گسترد
وَ هُوَ الَّذی مَدَّ الْاَرْضَ؛ و اوست کسی که زمین را گسترش داد (رعد3)

در تفسیر: خداوند زمین را به گونه ای گسترد که برای زندگی انسان و پرورش گیاهان و جانداران آماده باشد
گودال ها و سراشیبی های تند و خطرناک را به وسیله فرسایش کوه ها و تبدیل سنگ ها به خاک پر کرد و آنها را مسطح و قابل زندگی ساخت
درحالی که چین خوردگی های نخستین آن، به گونه ای بودند که اجازه زندگی به انسان را نمی دادند

بی گمان دحوالارض، نماد مهرورزی و رحمت پروردگار به بندگان خویش، پاسداشت انبوهی از نعمت های بی پایان خداست که به تدریج بر چهره زمین ساخته و پرداخته شده تا انسان ها، با آرامش بر روی این کره خاکی زندگی کنند

 

3- امام رضا(ع) و دحوالارض:

(روز دحوالارض) روز ولادت ابراهیم خلیل (ع) و عیسی مسیح (ع) است و روزی است که زمین از زیر کعبه گسترده شده
در چنین روزی حضرت آدم (ع) به زمین هبوط کرده
 خروج رسول اکرم ص از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجة الوداع

در روایتی نیز آمده که حضرت مهدی عج در همین روز قیام خواهد کرد
از امیرالمومنین ع : نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد
کسی که در این روز روزه بگیرد و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است خواهد داشت
روز دحوالارض، مورد توجّه فراوان اهل بیت علیهم السلام بوده و درباره فضیلت ها و اعمال این روز احادیثی وارد شده است

 

4- آداب و اعمال روز دحوالارض

1. روزه گرفتن
2. ذکر فراوان خدا
3. خواندن دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت:
در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگوید:
لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم

و سپس این دعا را بخواند:
یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام
ای درگذرنده لغزش ها، از لغزشم درگذر! ای اجابت کننده دعاها! دعایم را مستجاب کن! ای شنوای آوازها! صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدی هایم و آنچه نزد من است درگذر! ای صاحب جلالت و بزرگواری

4. خواندن دعایی که با این عبارت شروع می شود:
اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه

 

5- سخنی از ایت الله ملکی تبریزی در پاسداشت روز دحوالارض

خداوند بزرگ در چنین روزی زمین را برای سکنای فرزندان آدم و زندگی بر روی آن آماده فرمود
و روزی های ما و نعمت های پروردگار در چنین روزی گسترش یافته است
روزی ها و نعمت هایی که از شماره بیرون است و کسی را یارای شکر آن نیست

و اگر تو در بزرگی شأن دحوالارض اندیشه نمایی حیرت زده خواهی شد
و از این جاست که انسان عارف و مراقب روز دحوالارض، در برابر همه این نعمت های گوناگون، شکری بر خویشتن واجب می بیند
و چون به قلب خویش مراجعه می کند، می بیند که حتی بر ادای حق ناچیزی از آن همه نعمت ها توانا نیست

و چون بنده ای نسبت به آن همه نعمت ها شناخت حاصل کند، به عجز و کوتاهی خویش در ادای حق آن نعمت های انبوه اقرار خواهد کرد و تلاش خود را در انجام شکر آنها ناچیز خواهد شمرد و همواره خود را در برابر آفریننده آن همه نعمت ها سرافکنده خواهد دید. [مراقبات]

 

6- کعبه اولین خانه مبارک

(مسجد الحرام) بنائى است بصورت ظاهر شبیه انگشترى و طرح آن تقریبا مکعب غیر منتظم مى‏باشد و دور آن طواف مى‏کنند
این ساختمان اولین بنایی است که برای عبادت ایجاد شده است: از ابن شهر آشوب، از امیر المؤمنین ع روایت شده که در معناى آیه إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ
...

کعبه اولین خانه مبارکى است که براى مردم بنا نهاده شد
خانه‏اى که در آن هدایت و رحمت و برکت است
و اولین کسى که آن را بنا نهاد ابراهیم بود
و بعد از او قومى از عرب جرهم آن را بنا کردند، و باز گذشت روزگار آن را ویران کرد
عمالقه براى بار سوم بنایش کردند،
و براى نوبت چهارم، قریش آن را تجدید بنا نمودند

 

7- چرا خانه خدا به شکل چهار گوشه (مربع) ساخته شده؟

علامه طباطبایی : کعبه تقریبا ساختمانى به صورت مربع بنا شده که هر ضلع آن به سمت یکى از جهات چهارگانه:
شمال، جنوب، مشرق و مغرب بوده و بدین جهت اینطور بنا شده که بادها هر قدر هم که شدید باشد، بارسیدن به آن شکسته شود و نتواند آن را خراب کند

در روایاتی نیز چهار گوشه کعبه، به تسبیحات اربعه مرتبط شده:
امام صادق(ع) فرمود:
کعبه چهارگوش است چون محاذى بیت المعمور است
بیت المعمور چهارگوش است، چون محاذى عرش است
عرش چهارگوش است چون کلماتى که دین اسلام بر آن استوار است چهار است
:
1
ـ سبحان الله
2ـ الحمد لله
3ـ لا إله إلاّ الله
4ـ الله اکبر
[من لا یحضره الفقیه،ج‏2ص191

 

8- قرآن و نقش محوری کعبه در هدایت جهانیان

 کعبه، یکی از مهم ترین نمادهای دین اسلام است
هر چند که برخی با انتخاب دروغین هلال ماه می کوشند تا نماد دیگری را به عنوان نماد برتر و عالی اسلام قرار دهند
ولی هر مسلمان و غیرمسلمانی می داند که کعبه ای که هر روز مسلمانان چندین بار در برابر آن می ایستند و بدان سو نماز می خوانند، نماد اصلی و هویت بخش مسلمانی است

در آیات سوره بقره از جمله آیه 144 آن، گزارشی از علاقه مندی شدید پیامبر(ص) برای انتخاب کعبه به عنوان قبله مسلمانان آورده شده
پیامبر گرامی(ص) مدت ها در انتظار آن بود تا حکمی از سوی خداوند درباره تغییر قبله نازل شود

زیرا تغییر قبله افزون بر این که یکی از نشانه های پیامبر آخر زمان است، بیانگر هویت مستقل اسلام نسبت به شرایع یهودی و مسیحی نیز می باشد که قبله آنان بیت المقدس است

 

9- هر آیین و دینی بر آنست که نمادهای خاص خود را داشته باشد

تا عامل اشتراک پیروان و جدایی از دیگر پیروان شرایع و آیین ها باشد
در اسلام می توان نمادهای چندی را یافت که موجبات این هویت بخشی به امت اسلام می شود که از جمله آنها می توان به اذان، مسجد، کعبه، حج و مانند آن اشاره کرد
البته مسلمانان در برخی از کشورهایی که با گروه های آیینی دیگر زندگی می کنند، می کوشند تا از طریق حجاب، کلاه و جامه خاص اسلامی، ریش و محاسن و مانند آن، خود را از دیگران متمایز سازند

شاید همین مسئله موجب شده تا در بخش های دیگر نیز برای نمادسازی اقدام کنند
چنانکه در مقابل نماد مسیحی صلیب و نماد یهودی ستاره داود(ع)، نماد هلال ماه را برگزیدند تا این گونه خود را از ملت ها و امت های دیگر جدا سازند

 

10- کعبه، مهم ترین نماد هویتی اسلام

در زمانی که مسلمانان در مکه زندگی می کردند، قبله ایشان بیت المقدس در فلسطین بود
 زیرا خانه خدا، در آن زمان آکنده از بت های گوناگون بود که تا بیش از سیصد بت گزارش شده
اگر مسلمانان به سمت کعبه نماز می گذاشتند متهم به پرستش بتان می شدند، افزون بر این که نمی توانستند هویت خود را به عنوان مسلمان از مشرکان جدا سازند

اما زمانی که مسلمانان پس از هجرت بزرگ در مدینه گرد هم آمدند، آیین توحیدی مسلط بر شهر مدینه، یهودیت بود که به سوی بیت المقدس می ایستادند و عبادت می کردند

این جا بود که تفاوت میان مسلمانان و یهودیان از دست می رفت
از این رو، لازم بود تا هویت مستقل خود را باز یابند
نگاه پیامبر(ص) به آسمان وحی و انتظار نزول حکم تغییر قبله، بیانگر جایگاه ارزشمند نماد هویت بخشی چون قبله است

 

11- وحدت قبله بیانگر وحدت در فکر و عمل است

این در حالی است که اسلام هر چند تصدیق کننده تورات است، ولی ناسخ آن نیز به شمار می آید
زیرا با نزول قرآن، اسلام پیامبران به کمال و تمامیت خود رسید
از سوی دیگر، شریعت موسوی که یهودیان به ظاهر پایبند آن هستند، تحریف شده و از مسیر خود نیز بیرون رفته است

از این رو هرگونه اشتراک، در زمانی که اسلام می کوشید تعریف جدیدی از دین داری و توحید بیان کند می توانست موجب اغرای دیگران به جهل شود و توده های مردم نتوانند به جداسازی دو شریعت اقدام کنند در دام خطا و اشتباه افتند

بنابراین معلوم است که تغییر قبله تنها یک امر عادی و معمولی نیست، بلکه از جایگاه بسیار مهم و اساسی برخوردار می باشد
همین مطلب را می توان از «تقلب وجه» پیامبر(ص) و اهتمام وی به آن به دست آورد
هر چند که از نظر اسلام، به هر جا رو شود، خداوند در همان سمت و روست، ولی قبله ای چون کعبه می تواند عامل اتحاد و وحدت امت اسلام شود

 

12- مشرق و مغرب از آن خداست

خداوند در آیه115 بقره تفاوتی میان جهتی با جهتی دیگر نیست
و به هر سمت رو شود خداوند همان سمت است، ولی انتخاب قبله برای نمازگزاردن برای ایجاد همان هویت و وحدت میان امت اسلام است
وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
و مشرق و مغرب از آن خداست پس به هر سو رو کنید آنجا روى [به] خداست آرى خدا گشایشگر داناست

تمامی اجسام و بناها و جمیع جهات از مشرق و مغرب و جنوب و شمال و بالا و پائین، در نداشتن اقتضای هیچ حکمی از احکام، برابرند؛ چون همه ملک خدا هستند،

و خداوند هم جز به سوی آنچه که صراط مستقیم و کوتاه ترین راه به سوی کمال قوم و صلاح ایشان است، هدایت نمی کند. (المیزان ج1 ص480)

 

13- کعبه، معبد توحید

با نگاهی به آیات قرآنی می توان دریافت که کعبه نخستین عبادتگاه موجود در زمین است (آل عمران96 حج26)
این خانه که پیش از ابراهیم(ع) و بر پایه برخی روایات حتی در زمان هبوط حضرت آدم(ع) برای قبله و عبادت انتخاب شده بود
در زمان حضرت ابراهیم(ع) با مشارکت فرزندش اسماعیل(ع) ساخته یا بازسازی شد
از برخی روایات استفاده می-شود که کعبه در عصر نوح هم بوده و در توفان هم از غرق آزاد شده (تفسیر نورالثقلین ج3 ص495)

از آیه 3 قریش نیز بر می آید که همه انسان ها ماموریت دارند تا کعبه را به عنوان معبد توحید انتخاب کرده و پروردگار آن را بپرستند

هم چنین از آیاتی چون 125 بقره و 35 و 37 ابراهیم و 26 و 29 و 33 حج بر می آید که این خانه، دارای قدمت تاریخی و کهن می باشد و یک اثر باستانی در عبادت انسان ها به شمار می آید

 

14- کعبه، نماد توحید و معبد یکتاپرستی در طول تاریخ بوده

خداوند در آیات 96 و 97آل عمران آنرا از آیات و نشانه های روشن برای هدایت جهانیان بر می شمارد
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَ هُدًى لِّلْعَالَمِینَ
فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَن دَخَلَهُ کَانَ آمِنًا

زیرا هر کسی با نگاهی به کعبه می تواند دریابد که انسان به طور فطری خداپرست بوده و به عبادت خداوند یکتا در طول تاریخ می پرداخته است

همین جایگاه توحیدی کعبه است که برای آن احترام و حرمت ویژه ای در پیشگاه خداوند ایجاد نموده (بقره125 مائده2و 97)
جَعَلَ اللّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِّلنَّاسِ
و هر کسی اگر بخواهد موجبات جلب رضایت الهی را فراهم آورد می تواند با احترام و حرمت گذاری به کعبه این رضایت و خشنودی الهی را کسب کند (مائده2)

 

15- ویژگی های کعبه

الف؛ امن بودن برای انسان ها است
خداوند در آیه 125 بقره، وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا
کعبه را مکانی امن برای انسان ها بر می شمارد که جان و جسم ایشان در این مکان در امنیت و آرامش است
به این معنا که کعبه از نظر تشریعی و تکوینی از خصوصیت امنیت بهره می برد

بنابراین، می توان گفت که هر کسی که در کعبه قرار می گیرد از نظر جسمی در امنیت و از نظر روحی در آرامش قرار می گیرد
البته آثار این امنیت در پیرامون خانه نیز یافت می شود و کسانی که در پیرامونش قرار می گیرند نیز از امنیت و آرامش جسم و جان و روح و روان بهره مند می شوند

از آیه 126 بقره برمی آید که خانه خدا، برای کسانی که درآن جا حضور می یابند، مکان امنی است وَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هََذَا بَلَدًا آمِنًا
بنابراین هیچ کس نمی تواند متعرض کسانی شود که درآن جا حتی به عنوان پناهندگی حضور یافته اند (مجمع البیان ج1و 2 ص383)

 

16- ویژگی های کعبه
ب؛ خیر و برکت

خانه خداوند براساس آیه96آل عمران، دارای برکت و خیر فراوان برای کسانی است که در آن جا حضور می یابند
خیر و برکت به آن نعمت مادی و معنوی گفته می شود که آثار آن در زندگی بشر چیزی جز کمال نیست

به این معنا که انسان از هر چیزی که به وی داده می شود به بهترین شکل بهره می گیرد و آثار آن در کمال یابی وی نقش اساسی ایفا می کند
این دسته از نعمت های الهی به عنوان خیر و برکت شناخته می شوند

 

17- ویژگی های کعبه
چ؛ لزوم قبله نمازگزاران

(بقره143 و تفسیر نورالثقلین ج1 ص136 حدیث415)
وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ
(بقره144و 149و 150)

همچنین کعبه نقش محوری در مناسک حج از جمله اطراف و قربانی به طرف آن دارد (حج29 و 33) چنانکه کعبه و جهت مسجد الحرام و مکه، در هر ذبح و کشتاری لازم است
بدین معنی که هر حیوانی را باید به سمت قبله ذبح کرد، در غیر این صورت آن ذبح، حرام می شود

 

18- نام های کعبه
بیت :
در آیاتی چون 125 و 127 و 158 بقره و 97 آل عمران و 3 قریش تعبیر شده فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ و ....
بیت به معنای خدا است لذا از آن به خانه یاد می شود
بیت الحرام
:
بمعنای خانه ای است که دارای حرمت و احترام است و می بایست قداست آن را حفظ کرد (مائده2 و 97 و ابراهیم37) رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ
بیت التعیق
:
بمعنای خانه کهن و قدیمی و یا با ارزش است
در آیات29 و 33 حج از خانه کعبه به این نام یاد کرده ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ
سپس باید آلودگى خود را بزدایند و به نذرهاى خود وفا کنند و بر گرد آن خانه کهن [=کعبه] طواف به جاى آورند
بیت المعمور
:

وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ سوگند به آن خانه آباد [خدا] طور 4

که برخی از مفسران چون زمحشری مقصود از آن را کعبه دانسته اند (کشاف ج4 ص408) و برخی آن را خانه در مقام قدس می دانند
بکه
:
در آیه 96 آل عمران به آن تعبیر شده بکه بمعنای جایی است که ازدحام در آن می شود
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَ هُدًى لِّلْعَالَمِینَ

 

19- نقش هدایتگری کعبه

1- کعبه در آیین اسلام نقش های چندی را ایفا می کند
نقش کعبه در نماز و حج و قربانی و ذبح
خداوند در آیه 97 مائده، کعبه و زیارت آن را عامل تقویت دین مردم و بهره مندی از دنیا می داند

در روایتی از معصوم(ع) آمده است: مقصود از قیاما للناس در آیه آن است که جامعه در دین و معاش و معاد خود از این زیارت و وجود کعبه بهره مند می شود (عیاشی ج1ص187حدیث96)
امام صادق(ع) : خداوند کعبه را قیام برای دین و معیشت مردم قرار داده است (حدیث211)

بنابراین می توان گفت که کعبه تنها در زندگی معنوی انسان ها نقش ایفا نمی کند بلکه در زندگی مادی و دنیوی آنان نیز نقش حیاتی و اساسی دارد

 

20- نقش هدایتگری کعبه

2- از آیات سوره فیل و قریش نیز این معنا حاصل می شود که چگونه کعبه وسیله اتحاد و اعتبار قریش شده و امنیت سفرهای تجاری آنان را موجب شده و عاملی در کسب معنویت و درآمد برای ایشان است

بنابراین، نقش کعبه را نمی توان تنها در حوزه معاد و معنویت خلاصه کرد
البته مهمترین نقشی که قرآن برای کعبه بیان کرده است، همان نقش هدایتی کعبه برای جهانیان است
خداوند در آیاتی از جمله 142 و 143 و 150 بقره و 96 آل عمران، به نقش هدایتی کعبه برای همه جهانیان اشاره کرده است

از این آیات می توان این را به دست آورد که هرکسی هدایت راستین و خط مستقیم کمال را بخواهد می بایست به کعبه به عنوان مهم ترین وسیله هدایتی توجه پیدا کند

 

21- نقش هدایتگری کعبه

3- توده های مردم که از آنان به ناس تعبیر می شود می توانند در کنار کعبه و یا با قصد آن در مسیر توحیدی قرار گیرند
و از پراکندگی و شکار دشمنان دین شدن در امان مانند
از این رو در آیه 125 بقره، از خانه خدا به عنوان محل اجتماع و بازگشت پی درپی مردم یاد شده
چنین نقشی است که اجازه نمی دهد تا گرگان دین و ایمان ایشان را بربایند و بدرند

حضور توده های مردم در مکه موجب می شود تا فرهنگ درست زندگی را بیاموزند و آداب آن را بشناسند و طهارت جسم و جان خود را با تعامل با دیگران یاد بگیرند و توانایی انجام عبادت درست را به دست آورند (بقره125 و حج26)
از این رو عمران واقعی در بیت معمور با حضور حاجیان که قصد طهارت و پاکی و کمال دارند، تحقق می یابد.(طور1 و 2 و کشاف ج4 ص408)
وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ سوگند به آن خانه آباد [خدا]

 

22- نقش هدایتگری کعبه

4- هرانسانی می تواند در زمان اعتکاف و وقوف مدت کوتاه در این محیط، از فرهنگ های گوناگون، اطلاعات مفید و کارآمد به دست آورد و خود را به سوی کمال و تعالی بهتر و بیش تر بکشاند
حضور در اجتماع توده های مردمی و انجام کارهایی چون طواف و رکوع و سجود، آموزش عملی عبادت و زندگی اجتماعی و بهره مندی از دانش ها و تجربیات یکدیگر و دستگیری از دیگران است

آیه 125 بقره
وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا وَ اتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعَاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ
و چون خانه [کعبه] را براى مردم محل اجتماع و [جاى] امنى قرار دادیم [و فرمودیم] در مقام ابراهیم نمازگاهى براى خود اختیار کنید و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که خانه مرا براى طواف‏کنندگان و معتکفان و رکوع و سجودکنندگان پاکیزه کنید

به هرحال، کعبه تنها نشانه ای کوچک برای بشر نیست بلکه نمادی بزرگ از خداوند بزرگ و یکتاست تا آدمی راه گم نکند و هدایت راستین را در کنار آن و به سوی مقصد یگانه بیابد

 

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">